ဝီကီပီးဒီးယား

ဧရာဝတီ လင်းပိုင်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-စေပါသည် +စေသည်, -ဖြစ်ပါသည် +ဖြစ်သည်)
အရေးမကြီးNo edit summary
စာကြောင်း ၁ -
{{Speciesbox
{{Taxobox
| status = VUEN▼
| အမည် = ဧရာဝတီ လင်းပိုင် (Irrawaddy Dolphin)
| status_system = iucn3IUCN3.1▼
▲| status = VU
| status_ref = <ref name="IUCN">{{cite iucn |title=''Orcaella brevirostris'' |author1=Minton, G. |author2=Smith, B.D. |author3=Braulik, G.T. |author4=Kreb, D. |author5=Sutaria, D. |author6=Reeves, R. |name-list-style=amp |year=2017 |page=e.T15419A123790805}}</ref>
▲| status_system = iucn3.1
| ပုံimage = Irrawaddy dolphin-Orcaella brevirostris by 2eight.jpg▼
| status_ref =
| image_caption = ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ ဧရာဝတီလင်းပိုင်
▲| ပုံ= Irrawaddy dolphin-Orcaella brevirostris by 2eight.jpg
| image2 = Irrawaddy_dolphin_sizeIrrawaddy dolphin size.svg▼
| image_caption = in [[Chilka Lake]], [[Orissa]], [[India]]
| image2_caption = သာမန်လူသားတစ်ယောက်နှင့် အရွယ်အစားနှိုင်းယှဉ်ပုံ
▲| image2 = Irrawaddy_dolphin_size.svg
| genus = ''[[Orcaella]]''▼
| image2_caption = Size comparison with an average human
| regnumspecies = Animaliabrevirostris
| authority = ([[:en:Richard Owen|Owen]] in [[:en:John Edward Gray|Gray]], 1866)<ref name="WoRMS"/>
| phylum = [[Chordate|Chordata]]
| range_map = Irrawaddy dolphin range.png
| classis = [[Mammal]]ia
| range_map_caption = {{legend inline|#DB9239|၂၀၁၇ ခုနှစ် ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ ကျက်စားရာနယ်မြေ|outline=gray}}
| ordo = [[Cetacea]]
| synonyms = {{collapsible list |bullets=true
| familia = [[Oceanic dolphin|Delphinidae]]
|''Orca (Orcaella) brevirostris'' <small>Owen in Gray, 1866</small> (basionym)
▲| genus = ''[[Orcaella]]''
|''Orcaella brevirostris brevirostris'' <small>Ellerman & Morrison-Scott, 1951</small>
| species = '''''O. brevirostris'''''
| binomial = ''Orcaella brevirostris fluminalis'' <small>Ellerman & Morrison-Scott, 1951</small>
|''Orcaella fluminalis'' <small>Gray, 1871</small>
| binomial_authority =[[Richard Owen|Owen]] in [[John Edward Gray|Gray]], 1866<ref name="ITIS">{{cite web|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt|title=Orcaella brevirostris (Owen in Gray, 1866) |work=ITIS Report|publisher=[[Integrated Taxonomic Information System]]|pages=Taxonomic Serial No.: 180471|accessdate=2008-12-27}}</ref>
|''Orcella brevirostris'' <small>Anderson, 1871</small>
| range_map =cetacea_range_map_Irrawaddy_Dolphin.PNG
|''Orcella fluminalis'' <small>Anderson, 1871</small>
| range_map_caption =''Orcaella'' genus range map<!-- see O. heinsohni --> <br />See: {{IUCNlink|15419|Irrawaddy Dolphin''' <br />Geographic Range Map}}
|''Phocaena (Orca) brevirostris'' <small>Owen, 1866</small>}}
| synonyms_ref = <ref name="WoRMS">{{Cite WoRMS |author=Perrin, W. |year=2010 |title=''Orcaella brevirostris'' (Owen in Gray, 1866) |db=Cetacea |id=148732 |access-date=2012-05-11}}</ref>
}}
'''ဧရာဝတီ လင်းပိုင်'''တွေကို (''Orcaella brevirostris'') များကို [[အာရှတိုက်]]တောင်ပိုင်းနဲ့တောင်ပိုင်းနှင့် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]ဒေသတွေရဲ့ဒေသ၏ မြစ်ကြီးတွေဖြစ်တဲ့မြစ်ကြီးများဖြစ်သော [[ဧရာဝတီမြစ်]] [[ဂင်္ဂါမြစ်]] နှင့် [[မဲခေါင်မြစ်]] တို့အပြင် [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ]]၊ [[ဘော်နီယိုကျွန်း]]ပေါ်ကပေါ်ရှိ [[မဟာခန်မြစ်]]ကြီးထဲတွင် တွေ့ရှိရပြီး လင်းပိုင်မျိုးစိတ်တစ်ခုကို '''ဧရာဝတီလင်းပိုင်'''ဟုခေါ်ဆိုသည်။ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်း ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ ကျက်စားနေထိုင်လေ့ရှိသော နေရာများမှာ [[ဗန်းမော်မြို့|ဗန်းမော်]]နှင့် [[မန္တလေးမြို့]]အကြားရှိ မြစ်ပိုင်းအတွင်းတွင် ဖြန့်ကြက်သွားလာ ပေါက်ဖွား ရှင်သန်လျက်ရှိသည်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်သည် ရေနေ [[နို့တိုက်သတ္တဝါ]] တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်သည် အရှေ့တောင် အာရှ၏[[အရှေ့တောင်အာရှ]]၏ ထင်ရှားသော ပြယုဂ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ▼
 
▲'''ဧရာဝတီ လင်းပိုင်'''တွေကို [[အာရှတိုက်]]တောင်ပိုင်းနဲ့ [[အရှေ့တောင်အာရှ]]ဒေသတွေရဲ့ မြစ်ကြီးတွေဖြစ်တဲ့ [[ဧရာဝတီမြစ်]] [[ဂင်္ဂါမြစ်]] နှင့် [[မဲခေါင်မြစ်]] တို့အပြင် [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ]]၊ [[ဘော်နီယိုကျွန်း]]ပေါ်က[[မဟာခန်မြစ်]]ကြီးထဲတွင် တွေ့ရှိရပြီး လင်းပိုင်မျိုးစိတ်တစ်ခုကို '''ဧရာဝတီလင်းပိုင်'''ဟုခေါ်ဆိုသည်။ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်း ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ ကျက်စားနေထိုင်လေ့ရှိသော နေရာများမှာ [[ဗန်းမော်မြို့|ဗန်းမော်]]နှင့် [[မန္တလေးမြို့]]အကြားရှိ မြစ်ပိုင်းအတွင်းတွင် ဖြန့်ကြက်သွားလာ ပေါက်ဖွား ရှင်သန်လျက်ရှိသည်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်သည် ရေနေ [[နို့တိုက်သတ္တဝါ]] တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်သည် အရှေ့တောင် အာရှ၏ ထင်ရှားသော ပြယုဂ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။
 
ဧရာဝတီ လင်းပိုင်များကို [[ဧရာဝတီမြစ်]]ထဲတွင် စတင်တွေ့ရှိခဲ့၍ တကမ္ဘာလုံးမှာရှိသော ရေချိုလင်းပိုင် အားလုံးကို စတွေ့သည့်သူက ဧရာဝတီ လင်းပိုင်ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့တာဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာတွေ့သော ငါးမျိုးစိတ်အသစ်တစ်ခု အနေနှင့် ကမ္ဘာတွင် မှတ်တမ်းပြုခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ လက်ရှိ ဧရာဝတီမြစ်ထဲတွင် မြန်မာနိုင်ငံ ငါးလုပ်ငန်းဌာနနှင့် World life conservation မှ ထိန်းသိမ်းထားသော အကောင် ၇၀ လောက်ရှိနေသည်။ မင်းကွန်း၊ မန္တလေးမြောက်ဘက်ရှိ မြင်ဇွန်းရွာအနီးတွင် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာက သူတို့၏ ဘိုး၊ ဘွား လက်ထက်ကတည်းက လင်းပိုင်များ၏ အကူအညီနှင့် ပူးပေါင်းပြီး ငါးဖမ်းလာခဲ့ကြသည်။
Line ၂၇ ⟶ ၂၈:
လင်းပိုင်များသည် တံငါသည်လှေများကို သိ၏။ သစ်သားချောင်းလေးနှင့် လှေကို ခေါက်လိုက်လျှင် လင်းပိုင်များသည် အနားကို ကပ်လာကြသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ထဲတွင် လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားနေသော လင်းပိုင်များသည် တံငါသည်များနှင့် ပူးပေါင်းပြီး ငါးဖမ်းပေးလေ့ရှိကြသည်။ လင်းပိုင်များသည် ငါးရှိသော နေရာများကို သွား၍ အမြီးလေးနှင့် အချက်ပြလိုက်တာနှင့် တံငါးသည်များက ကွန်ပစ်၍ ငါးဖမ်းကြသည်။ <ref>လွင်မိုးခရီးသွားနေသည်မှ ကောက်နှုတ်သည်။</ref>
 
ဧရာဝတီ လင်းပိုင်များ ထိန်းသိမ်းရေးနားလည်မှု စာချွန်လွှာ (MOU)တစ်ရပ်ကို ၂၀၀၇-ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလဆန်းတွင် [[ငါးလုပ်ငန်း ဦးစီးဌာန]]နှင့် [[သားငှက်ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့]] (WCS)တို့ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကာ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များကျက်စားရာ [[မတ္တရာမြို့နယ်]] မြေစွန်းကျေးရွာ၌ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းများ စတင် ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။ ထို့ပြင် ၂၀၀၇-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ အတွင်း၌ မင်းကွန်းနှင့် [[ကျောက်မြောင်းမြို့]]အကြား ၇၂ ကီလိုမီတာကို ဧရာဝတီလင်းပိုင် ထိန်းသိမ်းဧရိယာအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထို့အတူ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းရှိ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ မြစ်အတွင်းဖြန့်ကျက် နေထိုင်မှုကို အပြည့်အဝသိရှိနိုင်ရန် ၂၀၀၂-ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလနှင့် ဒီဇင်ဘာလများက ပထမဆုံးအကြိမ် လေ့လာမှုပြုလုပ်ခဲ့ရာ ဗန်းမော်နှင့် [[မင်းကွန်းမြို့|မင်းကွန်း]] ကြား၌ လင်းပိုင် (၃၇) ကောင် တွေ့ခဲ့ကြောင်း၊ မှတ်တမ်းပြုနိုင်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၃-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် မန္တလေးနှင့် ဗန်းမော်ကြား ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်း အတိုင်း အစုန်အဆန် လေ့လာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ရာ လင်းပိုင် (၅၉) ကောင်၊ ၂၀၀၄-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် (၇၂) ကောင်ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းများအရ သိရသည်။
]] မြေစွန်းကျေးရွာ၌ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းများ စတင် ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။ ထို့ပြင် ၂၀၀၇-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ အတွင်း၌ မင်းကွန်းနှင့် [[ကျောက်မြောင်းမြို့]]အကြား ၇၂ ကီလိုမီတာကို ဧရာဝတီလင်းပိုင် ထိန်းသိမ်းဧရိယာအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထို့အတူ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းရှိ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ မြစ်အတွင်းဖြန့်ကျက် နေထိုင်မှုကို အပြည့်အဝသိရှိနိုင်ရန် ၂၀၀၂-ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလနှင့် ဒီဇင်ဘာလများက ပထမဆုံးအကြိမ် လေ့လာမှုပြုလုပ်ခဲ့ရာ ဗန်းမော်နှင့် [[မင်းကွန်းမြို့|မင်းကွန်း]] ကြား၌ လင်းပိုင် (၃၇) ကောင် တွေ့ခဲ့ကြောင်း၊ မှတ်တမ်းပြုနိုင်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၃-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် မန္တလေးနှင့် ဗန်းမော်ကြား ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်း အတိုင်း အစုန်အဆန် လေ့လာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ရာ လင်းပိုင် (၅၉) ကောင်၊ ၂၀၀၄-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် (၇၂) ကောင်ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းများအရ သိရသည်။
 
မန္တလေးမြို့အနီးတွင် ဧရာဝတီမြစ်အတွင်း၌ ရှားပါးမျိုးတုန်းတော့မည် ဖြစ်သော ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ မှီတင်းနေထိုင်နေကြသည်။ Orcaella brevirostris ဟု သိပ္ပံအမည်ပေးထားသော [[လင်းပိုင်]]များသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၄-မျိုးသာ ကျန်ရှိတော့သည့် ရေချိုလင်းပိုင်ငါးများအနက်မှ ရှားပါးမျိုးနွယ်ဝင် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း လွန်ခဲ့သည့် ရာစုနှစ်အတွင်း ဧရာဝတီမြစ်အတွင်း နေထိုင်ကြသည့် ရေချိုလင်းပိုင်ငါး အရေအတွက် ၆၀% အထိ လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ ယခုအချိန်တွင် ရရှိနိုင် သမျှသော အကောင်းဆုံး ခန့်မှန်းထားသည့် ဧရာဝတီလင်းပိုင်ငါး အရေအတွက်မှာ ၅၉ ကောင်သာ ဖြစ်သည်။
 
ဤလင်းပိုင်ငါးများသည် ၂ မီတာမှ ၂.၇၅ မီတာအထိ အလျားရှိကြပြီး၊ အပြာနက်မှောင်အရောင်နှင့် မီးခိုးရောင်အရင့် အရောင်ရှိကြသည်။ ဤလင်းပိုင်ငါးများသည် လူများနှင့် ရင်းနှီးစွာ ပေါင်းသင်း၍ ပူးပေါင်းဆက်ဆံမှု ရှိကြပြီး၊ ဤအချက် မှာ [[လူ]]နှင့် [[တိရစ္ဆာန်]]များ ဆက်ဆံရေးအတွက် လေ့လာမှုပြုရန် အထူးအခွင့်ကောင်း ဖြစ်သည်။ ငါးများ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာမှု ပုံစံပြောင်းလာခြင်း၊ ရေ အရည်အသွေးကျဆင်းလာခြင်း၊ မြစ်ကြောင်းရေစီးများ ပြောင်းလဲခြင်းကြောင့် ၎င်းရေသတ္တဝါများ အရေအတွက်လည်း ကျဆင်းလာနေပါသည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၊ [[မေခ]]၊ [[မေလိခ]] မြစ်များတွင် [[ဆည်]]များ တည်ဆောက်မည်ဆို ပါကတည်ဆောက်မည်ဆိုပါက မူလကတည်းက ရှားပါးမျိုးနွယ်ဝင်ဖြစ်နေသော ဧရာဝတီလင်းပိုင်ငါးများ ရှားပါးပျောက်ကွယ်စေရန် ခြိမ်းခြောက်မှုကြီး ဖြစ်နေစေသည်။
 
== ထိန်းသိမ်းရေး ကင်းလှည့်အစီအစဉ် ==
စာကြောင်း ၄၈ -
၂၀၀၂ ခုနှစ်မှစတင်၍ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်နှင့် ပတ်သက်သော လေ့လာမှု များကိုစတင်ခဲ့ပြီး မင်းကွန်းနှင့် [[ကျောက်မြောင်းမြို့]] ကြားဒေသတွင် လင်းပိုင် ၂၄ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိခြင်း၊ လူနှင့်လင်းပိုင် ပူးပေါင်း၍ ငါးဖမ်း သည့် ဓလေ့စရိုက်ရှိခြင်းတို့ကြောင့် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေအဖြစ် ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ [[ဒီဇင်ဘာလ]] ၂၈ ရက်တွင် သတ် မှတ်ခဲ့သည်။
 
မြန်မာ့ဂုဏ်ဆောင် ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည့် ဧရာဝတီလင်းပိုင်များ ထိန်းသိမ်းခြင်းနှင့် သုတေသန လုပ်ငန်းများကို ဖော်ဆောင်နိုင်ရန်၊ ဧရာဝတီလင်းပိုင်နှင့် ရေလုပ်သားတို့ အကျိုးတူ ပူးပေါင်း ငါးဖမ်းသည့် ရိုးရာ အလေ့အထကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရန်၊ ဧရာဝတီလင်းပိုင်နှင့် ငါးမျိုးပြုန်းတီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသော တရားမဝင် ငါးဖမ်းဆီးခြင်းများ (လျှပ်စစ်ရှော့တိုက်ခြင်း၊ မိုင်းခွဲခြင်း၊ အဆိပ်ချခြင်း) နှင့် မြစ်ချောင်းများအတွင်း ရွှေတူးဖော်မှုများ ပပျောက်စေရန် ဧရာဝတီလင်းပိုင် မျိုးမသုဉ်းစေရေးအတွက် ပြည်သူများက ဝိုင်းဝန်းပူးပေါင်း ကာကွယ်လာစေရန် စသည့် ရည်ရွယ်ချက်များဖြင့် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေကို သတ်မှတ်ခဲ့သတ်မှတ်ခဲ့ခြင်း ခြင်းဖြစ်သည်။ဖြစ်သည်။
 
ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေဖြစ်သည့် မင်းကွန်းနှင့် ကျောက်မြောင်းမြို့ အကြားသို့ မန္တလေးမြို့မှ စက်တပ် ရေယာဉ်ဖြင့် ဆန်တက်၍လည်းကောင်း၊ မန္တလေးမှ [[စဉ့်ကူးစဉ့်ကူးမြို့]]သို့ ကားဖြင့် သွားရောက်ပြီး စက်တပ်ရေယာဉ်ဖြင့် စုန်ဆင်း၍လည်းကောင်း သွားရောက် လေ့လာနိုင်သည်။
 
မြန်မာနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတည်းတွင်သာ ရှိသော ဧရာဝတီလင်းပိုင်နှင့် လက်ပစ်[[ပိုက်ကွန်|ကွန်]] ရေလုပ်သားတို့ ပူးပေါင်း ငါးဖမ်းဆီးသည့် သဘာဝဓလေ့စရိုက် နှင့် ဧရာဝတီလင်းပိုင်များကို နိုင်ငံခြား ခရီးသွားဧည့်သည်များ လာရောက် ကြည့်ရှုလေ့လာကြကြောင်း သိရသည်။
စာကြောင်း ၆၄ -
 
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
<references/>
 
 
[[ကဏ္ဍ:လင်းပိုင်များ]]▼
[[Category:ရေသတ္တဝါများ]]
[[ကဏ္ဍ:ဧရာဝတီမြစ်]]
[[Category:သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး]]
[[ကဏ္ဍ:ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]]
[[Category:ဩစတြေးလျတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ]]
[[Category:ပါပူအားနယူးဂီနီနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ]]
Line ၇၉ ⟶ ၈၀:
[[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ]]
[[Category:ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ]]
▲[[ကဏ္ဍ:လင်းပိုင်များ]]
"https://my.wikipedia.org/wiki/ဧရာဝတီ_လင်းပိုင်" မှ ရယူရန်