တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

| အမျိုးအစား = သမ္မတနှင့် ဝန်ကြီးချုပ် အာဏာခွဲ​ဝေသည့်အာဏာခွဲဝေသည့် ဒီမိုကရေစီစနစ်

၁၉၁၂ ခုနှစ်တွင် အာအိုစီအား တည်ထောင်ခဲ့စဉ်က အုပ်ချုပ်သည့်နယ်နမိတ်မှာ တရုတ်နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးနှင့် မွန်ဂိုလီးယားအထိ အကျုံးဝင်သည်။ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]ကြီးပြီးဆုံးသည့် ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် [[ထိုင်ဝမ်]]ကျွန်း (台灣) နှင့် ဖုန်ဟူ(澎湖)ကျွန်းစုများ ဂျပန်တို့ထံမှ အာအိုစီ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ် [[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကူမင်တန်]] (中國國民黨 တရုတ်အမျိုးသားပါတီ) အစိုးရ တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်တွင် ရှုံးနှိမ့်ခဲ့ပြီးနောက် ထိုင်ဝမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာကာ လက်ရှိတွင် အာအိုစီအစိုးရ အုပ်ချုပ်သည့် နယ်နမိတ်မှာ ထိုင်ဝမ်၊ ဖုန်ဟူ၊ ကျင်းမင် (金門 အမွိုင်)နှင့် မားကျူ (馬祖) တို့သာ ကျန်တော့သည်။ တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်ပွဲအပြီးတွင် ကွန်မင်တန်အား အနိုင်ရခဲ့သည့် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]က တရုတ်ပြည်မကြီးတွင် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]] (中華人民共和國 People's Republic of China, PRC) ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ အာအိုစီ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအ​ခြေခံဥပဒေအရဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ လက်ရှိ အာအိုစီအစိုးရလက်အောက်ရှိ နယ်​မြေများအားနယ်မြေများအား “အာအိုစီ၏ လွတ်လပ်သောနယ်မြေ”ဟု ညွှန်းဆိုထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ထိုင်ပေမြို့]]ဖြစ်သည်။

သမ္မတဟောင်း [[လီတိန်းဟွေး]](李登輝)နှင့် [[ချန်ဆွေပြန်]](陳水扁)တို့က အာအိုစီသည် တရုတ်ပြည်မနှင့် ဆက်နွှယ်ခြင်းမရှိသည့် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သောကြောင့် တရားဝင်လွတ်လပ်ရေး ကြေညာရန် မလိုအပ်ဟု အဆိုပြုကြသည်။ <ref>China: The Fragile Superpower: Susan L. Shirk</ref> လက်ရှိသမ္မတ [[မာရင်းကျို]] (馬英九)ကမူ အာအိုစီသည် ထိုင်ဝမ်ရော ပြည်မပါ အချုပ်အခြာအာဏာကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး သီးခြားလွတ်လပ်သည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ ယင်းရပ်တည်ချက်သည် အာအိုစီ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်သော်လည်းကောင်း၊​ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်သော်လည်းကောင်း၊ [[:en:1992 Consensus|၁၉၉၂ ခုနှစ် နားလည်မှု]] (九二共識 အဓိပ္ပါယ်နှစ်မျိုးနှင့် တရုတ်တပြည်ထောင်) နှင့်သော်လည်းကောင်း တထပ်တည်းဖြစ်သည်။ <ref name="chinapost.com.tw">{{cite news |title=Taiwan and China in 'special relations': Ma|publisher=China Post|date=2008-09-04|url=http://www.chinapost.com.tw/taiwan/china-taiwan%20relations/2008/09/04/173082/Taiwan-and.htm}}</ref>

၁၉၈၀ - ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်မှာ ငြိမ်းချမ်းသည့် [[ဒီမိုကရေစီ]]နိုင်ငံရေးစနစ်အဖြစ် အသွင်​ပြောင်းလာသည်။အသွင်ပြောင်းလာသည်။ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် သမ္မတအား လူထုမှ တိုက်ရိုက်မဲပေး ရွေးကောက်တင်မြောက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် [[ဒီမိုကရက်တစ်တိုးတက်ရေးပါတီ]]ဝင် [[ချန်ဆွေပြန်]] သမ္မတဖြစ်လာသည်။ ၎င်းသည် ၁၉၄၉ ခုနှစ် အာအိုစီအစိုးရ ထိုင်ဝမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြီးနောက် ပထမဦးဆုံးသော ကွန်မင်တန်ပါတီဝင်မဟုတ်သည့် သမ္မတဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲနှင့် ဥပဒေပြုလွှတ်တော် အမတ်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ကွန်မင်တန်ပါတီသည် ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည့်အပြင် လွှတ်တော်တွင်လည်း အမတ်နေရာအများစုကို အနိုင်ရခဲ့သည်။ <ref>[http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/taiwan/2008/taiwan-080322-cna02.htm Decisive election win puts KMT back in power, GlobalSecurity.org]</ref>

[[File:ROC Administrative and Claims.png|thumb|250px|ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ အာအိုစီအပိုင် နယ်နမိတ်​မြေပုံ။နယ်နမိတ်မြေပုံ။ အစိမ်းရင့်ရောင် ပြထားသည့် နေရာမှာ မြန်မာနိုင်ငံ ကချင်ပြည်နယ်နှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်း၏ တစိတ်တဒေသဖြစ်သည်။]]

အာအိုစီ၏ နိုင်ငံရေးအ​ခြေအနေသည်နိုင်ငံရေးအခြေအနေသည် အငြင်းပွားစရာ အကြောင်းအရာတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]] (ပီအာစီ)သည် အာအာစီအစိုးရသည် တရားမဝင်ဟု ကြွေး​ကြော်ကာကြွေးကြော်ကာ “ထိုင်ဝမ်အာဏာပိုင်”ဟုသာ ညွှန်းဆိုလေ့ရှိသည်။ တချိန်တည်းတွင် အာအိုစီအစိုးရက မိမိကိုယ်ကို အချုပ်အခြာအာဏာလွတ်လပ်သည့် နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်ထားသည်။ <ref>{{cite web |year=2005 |title=The One-China Principle and the Taiwan Issue |work=PRC Taiwan Affairs Office and the Information Office of the State Council |url=http://www.gwytb.gov.cn:8088/detail.asp?table=WhitePaper&title=White%20Papers%20On%20Taiwan%20Issue&m_id=4 |accessdate=2006-03-06}} Section 1: "Since the KMT ruling clique retreated to Taiwan, although its regime has continued to use the designations "Republic of China" and "government of the Republic of China," it has long since completely forfeited its right to exercise state [[sovereignty]] on behalf of mainland China and, in reality, has always remained only a separate state on the island of Taiwan."</ref> ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ထိုင်ဝမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာသည့်တိုင် အာအိုစီအစိုးရက တရုတ်တပြည်လုံး၏ တရားဝင်အစိုးရဟု ဆိုသော်လည်း ထိုင်ဝမ်ခွဲထွက်ရေး (ထိုင်ဝမ်လွတ်လပ်ရေး)ကိုလိုလားသူ သမ္မတချန်ဆွေပြန် (၂၀၀၀-၂၀၀၈) မှာမူ တရုတ်ပြည်သည် အာအိုစီအစိုးရသည့် နယ်နမိတ်ဟု တက်တက်ကြွကြွ ပြောဆိုလေ့မရှိခဲ့ပေ။

(သို့သော်လည်း ၁၉၉၂ ခုနှစ် ထိုင်ဝမ်နှင့် ပြည်မအကြား ဟောင်ကောင်ဆွေးနွေးပွဲ၌ ကမ္ဘာပေါ်တွင် တရုတ်ပြည် တခုတည်းသာရှိ​ကြောင်းတခုတည်းသာရှိကြောင်း နှစ်ဖက်မှ လက်ခံထားပြီး ထိုင်ဝမ်ဖက်မှ ညွှန်းဆိုသည့် တရုတ်ပြည်မှာ အာအိုစီဖြစ်ကာ ပြည်မဖက်မှ ညွှန်းဆိုသည့် တရုတ်ပြည်မှာ ပီအာစီဖြစ်ကြောင်း နားလည်မှုရယူထားသည်။ ၎င်းအား ၁၉၉၂ ခုနှစ် နားလည်မှုဟု နောက်ပိုင်းတွင် ခေါ်ဆိုကြသည်။)

၁၉၁၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ဒေါက်တာ [[ဆွန်ယက်ဆင်]] (孫中山; 孫逸仙)ဦးဆောင်သည့် ဝူချန်းတော်လှန်ရေး (武昌起義) ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ချင်မင်းဆက်ကို တွန်းလှန်ခဲ့သည်။ ထိုနေ့အား အာအိုစီအစိုးရက အမျိုးသားနေ့(國慶)အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ Double Ten Day (雙十節) ဟုလည်းခေါ်သည်။ ၁၉၁၂ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် အာအိုစီကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ဒေါက်တာဆွန်ယက်ဆင်အား ယာယီသမ္မတအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်၏ နောက်ဆုံးဧကရာဇ် ဖူယီ​ဖူယီ (溥儀) နန်းစွန့်ရန် သဘောတူခဲ့ပြီးနောက် ယွမ်ရှီခိုင်အား ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် သမ္မတအဖြစ် တရားဝင် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယွမ်ရှီခိုင်သည် အာဏာရကွန်မင်တန်ပါတီကို ဖြိုခွဲလိုက်ပြီး ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမူကြမ်းအရ သမ္မတအာဏာကို လျစ်လျူရှုကာ ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် မိမိကိုယ်ကို ဧကရာဇ်အဖြစ် ကြေငြာခဲ့သည်။

အာအိုစီ၏ ပထမဦးဆုံးသော အစိုးရအဖွဲ့အစည်းအား ၁၉၁၂ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် နန်ကျင်းမြို့၌ ထူထောင်ခဲ့သည်။ ဒေါက်တာဆွန်ယက်ဆင်အား ယာယီသမ္မတအဖြစ် တင်​မြှောက်ခဲ့သည်။တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ အစိုးရ၏အာဏာ ခိုင်မြဲစေရေးအတွက် ပြည်နယ်ကိုယ်စားလှယ်များကို ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ၎င်းတို့မှ ပထမဦးဆုံးသော လွှတ်တော်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်​မြောက်ပိုင်းဒေသတွင်တရုတ်ပြည်မြောက်ပိုင်းဒေသတွင် စစ်သူကြီးများ ကြီးစိုးနေသောကြောင့် ဤအစိုးရ၏ အခွင့်အာဏာ အကန့်အသတ်ရှိသည့်အပြင် သက်တမ်းမှာလည်း တိုတောင်းသည်။ ၎င်းအစိုးရ အတည်ပြုခဲ့သည့် လုပ်ဆောင်ချက်များတွင် ချင်းမင်းဆက် တရားဝင်နန်းစွန့်ခြင်းနှင့် စီးပွားရေးအစပျိုးရေး လုပ်ရပ်အချို့ ပါဝင်သည်။

[[File:Presidential Building, Taiwan (0747).JPG|thumb|200px|၁၉၅၀ မှ စတင်အသုံးပြုသည့် ထိုင်ပေမြို့ရှိ သမ္မတအိမ်​တော်သမ္မတအိမ်တော်]]

ပီအာစီသည် အာအိုစီအား အသိအမှတ်ပြုသည့် နိုင်ငံများနှင့် သံတမန် အဆက်အသွယ်ပြုရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ ၎င်းနှင့် သံတမန် အဆက်အသွယ်ရှိသည့် နိုင်ငံအားလုံးကိုလည်း ၎င်းသည် ထိုင်ဝမ်အား ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုရန် တောင်းဆိုထားသည်။ လက်​တွေ့တွင်လက်တွေ့တွင် နိုင်ငံ အတော်များများသည် အာအိုစီနှင့် တရားဝင်မဟုတ်သည့် ဆက်ဆံရေးများ ဆက်လက်ထားရှိသည်။ နိုင်ငံ အတော်များများတွင်လည်း ထိုင်ပေစီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုရုံး သို့ ထိုင်ပေကိုယ်စားလှယ်ရုံးများ ထားရှိကာ သံရုံးများကဲ့သို့ ဗီဇာထုတ်ပေးသည့် လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံအတော်များများကလည်း အလားတူ စီးပွားရေးနှင့် ကုန်သွယ်ရေး ရုံးများကို ထိုင်ဝမ်တွင် ဖွင့်လှစ်ထားသည်။ ဥပမာ [[ထိုင်ဝမ်ရှိအမေရိကန်ဌာန]] ([[:en:American Institute in Taiwan|American Institute in Taiwan]], AIT) သည် လက်တွေ့တွင် အာအိုစီအခြေစိုက် အမေရိကန်သံရုံးဖြစ်သည်။

ထိုစဉ်အခါက တရုတ်ပြည်တွင် စိုက်ပျိုး​မြေစိုက်ပျိုးမြေ အမြောက်အများရှိသောကြောင့် စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းမှာ အဓိကဖြစ်သည်။ လယ်​​မြေများကိုလယ်မြေများကို မြေရှင်များက ပိုင်ဆိုင်ကြပြီး လယ်သမားများမှာ လခစားအလုပ်သမားများ ဖြစ်ကြသည်။ ″လယ်ယာမြေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး စီမံကိန်း″ စတင်ခဲ့ပြီးနောက် ဤကဲ့သို့သော အခြေအနေ ပြောင်းလဲ ကောင်းမွန်လာခဲ့သည်။ အာအိုစီအစိုးရသည် ကျေးလက်ဒေသ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး၊ သမဝါယမ အသင်းအဖွဲ့များနှင့် အခြေခံပညာရေး စနစ်များကို ကျင့်သုံးကာ ခေတ်မှီစီးပွားရေးစနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သည်။