ဂေါ်ဒင် လုစ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

၁၉၁၂ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် အစိုးရ ကောလိပ်ရှိ အင်္ဂလိပ်စာဌာနတွင် ကထိကအဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ ထိုအချိန်က ပါဠိဘာသာကထိက ဦးဖေမောင်တင်နှင့် ထာဝရမိတ်ဆွေအဖြစ်တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပြီး ဦးဖေမောင်တင်၏ ညီမဖြစ်သူ မတီတီနှင့် လက်ဆက်ခဲ့သည်။ လုစ်၏ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှူလေ့လာချက်များသည် မြန်မာနိုင်ငံ သုတေသန အသင်း၏ ဂျာနယ်များသို့ဆောင်းပါများဖြစ် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ သူသည် ဖန်တီးတီထွင်နိုင်သော စာရေးဆရာအဖြစ် ဘဝတလျှောက်လုံးနေထိုင်သွားခဲ့ပြီး စာအုပ်ပေါင်းမြောက်များစွာရေးသားခဲ့သည်။စာအုပ်ပေါင်းမြောက်မြားစွာရေးသားခဲ့သည်။ ရေးသားခဲ့သည့်စာအုပ်များတွင် ဗမာ့သမိုင်း၊ ဗမာစာပေများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကြီးမားကျယ်ပြန့်သော အကြောင်းအရာများပါဝင်သည်။ ဥဒဟာရုဏ်အဖြစ် ၁၈ရာစုအတွင်း ဗမာပြည်သို့ တရုတ်ကျူးကျော်မှု၊ Inscriptions of Burma, The Economic Life of the Early Burman, and An Introduction to the Comparative Study of Karen Languages တို့ဖြစ်ကြသည်။ သူ၏ ပုဂံအကြို ဗမာပြည် ဆိုသည့် သုံးအုပ်တွဲသည် ဗမာပြည်၏ သမိုင်း၊ သုခုမအနုပညာနှင့် ဗိသုကာဆိုင်ရာအကြောင်းများ၊ ၁၁ရာစုနှင့် ၁၂ရာစုအတွင်း ပုဂံပြည်၏ မြို့တော်အကြောင်းများပါဝင်သည်။ ဗမာပြည်အစောပိုင်းသမိုင်း ပုဂံခေတ်ဦး စာတမ်းသည် သူကွယ်လွန်းပြီးနောက်မှ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ သူရေးသားခဲ့သည့်အကြောင်းအရာမြောက်များစွာသည်ယနေ့ချိန်အထိသူရေးသားခဲ့သည့်အကြောင်းအရာမြောက်မြားစွာသည်ယနေ့ချိန်အထိ အခိုင်အမာကျန်ရစ်ပြီး ကျယ်ပြန့်စွာ ကိုးကားခြင်းခံရသည်။

လုစ်၏ လက်ရေးမူများတွင် အမျိုးမျိုးသော အကြောင်းအရာများ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့အား ဩစတေးလျအမျိုးသားစာကြည့်တိုက်တွင် သေတ္တာ ပေါင်း ၃၂ လုံး၊ ဖိုင်ပေါင်း ၂၂ ဖိုင်အတွင်း ထည့်သွင်း သိမ်းဆည်းထားသည်။ ကျယ်ပြန့်သောစာရင်းရရှိနိုင်သည်။ ဆယ်ခုတွင်ယေဘုယျ စာပေးစာယူပါရှိသည်။ လုစ်လက်ရွေးစင် တွင် စာအုပ်ပေါင်း ၂၀၀၀ကျော်ပါဝင်သည်။ မြန်မာပြည်အကြောင်းအား အဓိကတွေ့ရပြီး အရှေ့တောင်အာရှ၏ ယဉ်ကျေးမှုအကြောင်းများ၊ စာပေနှင့် သမိုင်းအကြောင်းအရာ မြောက်များစွာမြောက်မြားစွာ ပါဝင်သည်။ အမျိုးသား ကျမ်းကိုးစာရင်းဒေတာဘေ့စ်ပေါ်သို့ ခေါင်းစဉ်များအား စာရင်းပြုစုထားသည်။