ဝမ်းလျှောခြင်း: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရည်တွင်းအားကြောင့်ဖြစ်သည့် ၀မ်းလျောခြင်းမှာ အူတွင်းသို့ ရေများ အများအပြား ၀င်လာသောအခါတွင် ဖြစ်သည်။ ယင်းမှာ အစာမကျေခြင်း (ဥပမာ- ပန်ကရိယ ခေါ် သရက်ရွက်ရောင််ရောဂါ သို့မဟုတ် အူနှင့်ပတ်သက်သော မျိုးရိုးလိုက်သည့််ရောဂါ) တွင် အစာများမှာ အူတွင်းကျန်ရှိနေခြင်းဖြင့် ရေကိုဆွဲယူခြင်း၏ ရလဒ်ပင်ဖြစ်သည်။ အရည်တွင်းအားကြောင့်ဖြစ်သည့် ၀မ်းလျောခြင်းသည် အရည်တွင်းအားပြောင်းလဲစေသည့် ၀မ်းနုတ်ဆေးများ ကြောင့်လည်းဖြစ်တတ်ပါသည်။ (အူတွင်းသို့ ရေဆွဲသွင်းခြင်းဖြင့် ၀မ်းချုပ်ခြင်းကို သက်သာအောင်ပြုသည်။) ကျန်းမာသောသူတို့တွင် မဂ္ဂနီစီယမ် သို့မဟုတ် ဗိုက်တာမင်စီ သို့မဟုတ် အစာမချေထားသော လက်တို့စ် တို့အလွန်များပြားလာလျှင် အရည်တွင်းအား ကြောင့် ဖြစ်သည့် ၀မ်းလျောခြင်း ဖြစ်လာပြီး ၀မ်းဗိုက်တင်းဖောင်းလာမည်။ လက်တို့စ်ကိုမခံနိုင် သူတစ်ဦးသည် နို့ထွက်ပစ္စည်းများ ပုံမှန်ထက်ပိုမို များပြားစွာ စားသုံးပြီးသောအခါ လက်တို့စ်ကို စုပ်ယူရာတွင် အခက်အခဲရှိနိုင်သည်။ ဖရက်တို့စ်သကြားစုပ်ယူမှုမကောင်းခြင်း ရှိသူများတွင် ဖရက်တို့စ်သကြား ပိုလျှံစွာစားသုံးခြင်း သည်လည်း ၀မ်းလျောခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ဂလူးကို့စ်သကြားပါ၀င်မှုလည်းများသော ဖရက်တို့စ်သကြားများသော အစားအစာ များမှာ ပိုမိုစုပ်ယူနိုင်ပြီး ၀မ်းလျောခြင်း ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုနည်းပါသည်။ ဆော်ဘီတော (သကြားကင်းလွတ် အစာများတွင် တွေ့ရလေ့ရှိ) ကဲ့သို့သကြားအရက်များ မှာ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် စုပ်ယူရန်ခက်ခဲပြီး ပမာဏများပြားလျှင် အရည်တွင်းအားကြောင့်ဖြစ်သည့် ၀မ်းလျောခြင်းသို့ ဦးတည်နိုင်ပါသည်။ဖြစ်စေသောပစ္စည်း (ဥပမာ-နို့၊ ဆော်ဘီတော) ကိုရပ်လိုက်လျှင် အရည်တွင်းအားကြောင့်ဖြစ်သည့် ၀မ်းလျောခြင်းလည်း ရပ်တန့်သွားပါသည်။

အူလှုပ်ရှားမှု နှင့်ဆက်နွယ်သည့် ၀မ်းပျက်ဝမ်းလျောခြင်းသည် အူများအတွင်းသို့ အစာလျင်မြန်စွာဖြတ်သန်းမှု (အူအလွန်လှုပ်ရှားခြင်း)ကြောင့် ဖြစ်သည်။ အစာအိမ်နှင့်အူ လမ်းကြောင်းမှ အစာလျင်မြန်စွာ ဖြတ်သွားလျှင် လုံလောက်သော အစာ နှင့် ရေ တို့ကို စုပ်ယူနိုင်ရန် အချိန်လုံလောက်ခြင်းမရှိပေ။ ယင်းမှာ ဗေးဂတ်စ်အကြော အားဖြတ်ထားခြင်း သို့မဟုတ် ဆီးချိုကြောင့်အာရုံကြောပျက်စီးခြင်း သို့မဟုတ် ရာသီလာခြင်း ၏နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုး[citation needed] တို့ကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။ သိုင်းရွိုက်အလွန်အလုပ်လုပ်သောရောဂါ တွင် အူအလွန်လှုပ်ရှားမှု ဖြစ်စေပြီး အခြားရောဂါများကြောင့်ဝမ်းလျောခြင်း နှင့် တစ်ခါတစ်ရံ အမှန်စင်စစ် ၀မ်းလျောခြင်း ကို ဖြစ်စေပါသည်။ ၀မ်းလျောခြင်းအား (ဝမ်းပိတ်ဆေး (လိုပီရာမိုက်) ကဲ့သို့) အူလှုပ်ရှားမှုကို ဆန့်ကျင်စေသည့် ဆေးများ ဖြင့် ကုသ နိုင်သည်။ အူအလွန်လှုပ်ရှားမှု အား အူတစ်ပိုင်းတစ်ဒေသ ဖယ်ထုတ်ထားပြီး အစာများ စုပ်ယူရန်အတွက် အချိန် လျော့နည်းစေရန် ပြုထားသည့် သူများ တွင်တွေ့နိုင်သည်။

ရောဂါပိုးဝင်မှုကြောင့် ၀မ်းလျောခြင်း ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများစွာရှိရာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးများ၊ ဘက်တီးရီးယား နှင့် ကပ်ပါးကောင်များ ပါ၀င်သည်။အရွယ်ရောက်သူများတွင် နိုရိုဗိုင်းရပ်စ် သည် ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ဖြစ်သော ၀မ်းလျောခြင်း တွင် အဖြစ်အများဆုံးဖြစ်သော်လည်း အသက်ငါးနှစ်အောက် ကလေးများတွင်မူ ရိုတာဗိုင်းရပ်စ် သည် အဖြစ်အများဆုံး အကြောင်းရင်း ဖြစ်သည်။ အဒီနိုဗိုင်းရပ်စ် ပုံစံ ၄၀ နှင့် ၄၁ နှင့် အက်စ်ထရိုဗိုင်းရပ်စ် တို့မှ ရောဂါပိုးဝင်မှု အတော်များများ ကို ဖြစ်စေသည်။ ကမ်ပိုင်လိုဘက်တာ ဘက်တီးရီးယားများသည် ဘက်တီးရီးယားကြောင့် ၀မ်းလျောခြင်း ဖြစ်လေ့ရှိသော အကြောင်းရင်းဖြစ်သော်လည်း ဆယ်မွန်နဲလား၊ ရှီဂဲလား နှင့် အချို့သော Escherichia coli (အက်စ်ချရီးရှီးရား ကိုလိုင်) (အီး ကိုလိုင်) တို့ကြောင့် ရောဂါပိုးဝင်မှုများမှာ ခဏခဏဖြစ်သည်။သက်ကြီးရွယ်အိုများတွင် အထူးသဖြင့် မသက်ဆိုင်သော ရောဂါပိုးများအတွက် ပဋိဇီဝဆေးများနှင့် ကုသမှုခံရသော သူများတွင် Clostridium difficile (ကလော့စထရီဒီယမ် ဒစ်ဖစ်စိုင်းလ်) မှထုတ်သော အဆိပ်ကြောင့် ပြင်းထန်သော ၀မ်းလျောခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။

၀မ်းလျောခြင်းဖြစ်စေနိုင်သော အခြားအကြောင်းရင်းမှာ အူလမ်းကြောင်းရောဂါစု (IBS) ဖြစ်ပြီး ၀မ်းသွားလျှင် ၀မ်းဗိုက်မအီမသာဖြစ်မှုသက်သာသွားခြင်း နှင့် ၀မ်းပုံမမှန်ခြင်း (၀မ်းလျောခြင်း သို့မဟုတ် ၀မ်းချုပ်ခြင်း) မှာ ပြီးခဲ့သည့် ၃လကျော်မှ အနည်းဆုံး တစ်ပတ် ၃ရက် ဖြစ်သည် ဟူ၍ လာလေ့ရှိသည်။၀မ်းအသွားများသည်မှာ ပိုများသော IBS ၏ လက္ခဏာများအား စားသောက်မှုအလေ့ပြောင်းခြင်း၊ ပျော်ဝင်နိုင်သောအမျှင်ပါသည့် ဖြည့်စွက်စာများ နှင့်/သို့မဟုတ် ဝမ်းပိတ်ဆေး (လိုပါရမိုက်) သို့မဟုတ် ကိုဒင်း ကဲ့သို့ဆေးများပေးခြင်း တို့ပေါင်း၍ ဖြေရှင်းနိုင်သည်။

ပဋိဇီဝဆေးများသည် အချို့ရုတ်တရက် ၀မ်းလျောခြင်း ပုံစံတို့ကို အကျိုးရှိစေသော်လည်း တိကျသော အခြေအနေတို့မှလွဲ၍ သုံးစွဲခြင်းမရှိပေ။ပဋိဇီဝဆေးများသည် Escherichia coli O157:H7 (အက်ချရီးချီးရား ကိုလိုင်းအို၁၅၇းအိတ်ချ်ရ)တို့ဖြစ်နေသော သူများတွင် သွေးဥနီများပြိုကွဲပြီးအဆိပ်အတောက်များ သွေးထဲ ကျန်သည့် ရောဂါစု အန္တရာယ် တိုးလာနိုင်သည်ကို စိုးရိမ်မှုများရှိလာသည်။အရင်းအမြစ်များဆင်းရဲသော တိုင်းပြည်များတွင် ပဋိဇီဝ တို့နှင့်ကုသခြင်းမှာ အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည်။သို့သော်လည်း အထူးသဖြင့် Shigella (ရှီဂဲလား) သို့သော အချို့ဘက်တီးရီးယားများသည် ပဋိဇီဝဆေးခံနိုင်ရည် များပေါ်လာကြသည်။

လှုပ်ရှားမှုကိုဆန့်ကျင်သည့် ပစ္စည်းများဖြစ်သော ဝမ်းပိတ်ဆေး (loperamide) မှာ ၀မ်းလျောချိန်ကို လျော့ချရန် အသုံးဝင်သည်။