ဘူတန်နိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီး r2.7.2) (ရိုဘော့က ပေါင်းထည့်နေသည် - su:Bhutan |
No edit summary |
||
စာကြောင်း ၆၆ -
ဘူတန်နိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်မှာ တောင်ပိုင်းတွင် [[သမပိုင်း]] (subtropics) [[လွင်ပြင်]] ဖြစ်ပြီး မြောက်ပိုင်းတွင် မီတာ (၇၀၀၀)ကျော်မြင့်သော [[ထင်းရှူးတော]] (Sub-alpine) ဟိမဝန္တာကုန်းမြင့်ပိုင်းဒေသ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်ကိုးကွယ်ရာဘာသာကို [[ဝဇီရာယာန]][[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] (Vajrayana Buddhism) အဖြစ် ပြဌာန်းထားသည်။ လူဦးရေ ၆၉၁,၁၄၁ ဦးရှိပြီး အများစုမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များဖြစ်ကြသည်။ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]]ဝင်အနည်းငယ်ရှိပြီး မြို့တော်မှာ [[သင်ဖူ]] (Thimphu) ဖြစ်သည်။ ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ ဘုရင်စနစ်ဖြင့်အုပ်စိုးလာခဲ့သော ဘူတန်နိုင်ငံသည် ၂၀၀၈ခုနှစ် မတ်လတွင် ပထမဦးဆုံးသော ဒီမိုကရေစီရွေးကောက်ပွဲများကို ကျင်းပခဲ့သည်။ [[ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ]]၊ [[တောင်အာရှနိုင်ငံများပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအသင်း]] (South Asian Association for Regional Cooperation - SAARC) တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ (၁၆)ကြိမ်မြောက် SAARC ကွန်ဖရင့်ကို ၂၀၁၀၊ ဧပြီလတွင် ဘူတန်နိုင်ငံ၌ လက်ခံကျင်းပပေးခဲ့သည်။ ဧရိယာစတုရန်းကီလိုမီတာပေါင်း ၃၈၈၁၆ (စတုရန်းကီလိုမီတာပေါင်း ၁၄၉၈၇) ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.bhutan.gov.bt/government/aboutbhutan.php |title=Bhutan Portal|accessdate=2009-05-29}}</ref>
ဟိဝမန္တာ တောင်တန်း၏ အရှေ့တောင်
တောင်စောင်းတွင်တွင် တည်ရှိသော ဘူတန်နိုင်ငံသည်
လွတ်လပ်သည့် နိုင်ငံကလေး တစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်
တွင် တိဗက်ပြည်ရှိ၍ အရှေ့အနောက်နှင့် တောင်ဘက်တို့တွင်
အာသံ၊ ဆစ်ကင်နှင့် ဘင်္ဂလားပြည်နယ်များ အသီးအသီးတည်ရှိ
သည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၂၆ ံ နှင့် ၂၈ံ ကြားနှင့် အရှေ့
လောင်ဂျီတွဒ် ၈၉ ံ နှင့် ၉၂ ံ ကြားတွင် တည်ရှိလေသည်။
ဘူတန်နိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းသည် စတုရန်းမိုင်
၁၈ဝဝဝ ကျော်ကျော်ခန့်ရှိ၍ တနင်္သာရီတိုင်း၏ ထက်ဝက်ခန့်
ရှိပြီးလျှင် ရခိုင်တိုင်းသာသာ ကျယ်ဝန်းသည်။ အရှေ့မှ
အနောက်သို့မိုင် ၁၉ဝ ရှည်၍ တောင်နှင့် မြောက်မိုင် ၉ဝ
ကျယ်သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ခန့်မှန်းခြေအရ ဘူတန်နိုင်ငံ၏
လူဦးရေသည် ၃ဝဝဝဝဝ ခန့်ရှိသည်။ ဘူတန်နိုင်ငံသည်
အများအားဖြင့် တောင်ထူထပ်သော ဒေသဖြစ်သည်။
ဗြဟ္မပုတ္တရမြစ်၏ မြစ်လက်တက်များ ဖြစ်သော မားနတ်စသည့်
မြစ်ကလေးများသည် ဘူတန်နိုင်ငံကို တောင်မှ မြောက်သို့ဖြတ်
၍ စီးဆင်းလေသည်။
ဘူတန်နိုင်ငံသည် ကျဉ်းသော်လည်း ဘူတန်နိုင်ငံ၏
ရာသီဥတုသည် တစ်နေရာနှင် တစ်နေရာ မတူပေ။ တစ်နေရာ
နှင့် တစ်နေရာ ခရီးမကွာလှမ်းသော်လည်း တည်ရာဒေသအနိမ့်
အမြင့် ကွာလှသဖြင့် ဘူတန်နိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုသည် ထိုသို့
တစ်နေရာနှင့် တစ်နေရာ မတူခြင်းဖြစ်သည်။ မိုးရေချိန်သည်
တစ်နှစ်လျှင် လက်မ ၂ဝဝ မှ ၃ဝဝ အထိရွာသည်။ တောင်
များသည် သစ်တောများဖြင့် ဖုံးအုပ်လျက်ရှိ၍၊ အနိမ့်
ပိုင်းများတွင် ပိုင်းထင်းရှူးပင်၊ ဝက်သစ်ချပင်၊ သင်းဝင်ပင်
စသည့် အပင်များ ပေါက်ပြီးလျှင် အမြင့်ပိုင်းတွင် ကွန်နီဖာ
ထင်းရှူးပင်များပေါက် သည်။ ဘူတန်နိုင်ငံတွင် မြေပြန့်ဒေသ
ဟူ၍ အလွန်နည်းသဖြင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကို အနည်းငယ်
သာ လုပ်ကိုင် နိုင်ကြသည်။ တောင်ခါးပန်းများတွင် လှေကား
ထစ်ကွင်းများ ပြုလုပ်၍ လယ်ယာစိုက်ပျိုးနိုင်က အကျိုးရှိမည်
ဖြစ်သော်လည်း အကုန်အကျခံ၍ မပြုပြင်နိုင်ကြသဖြင့် ကြီးပွား
တိုးတက်မှု မရှိချေ။ အဓိက စိုက်ပျိုးကြသော ကောက်ပဲသီးနှံ
များမှာ စပါး၊ ဂျုံ၊ ပြောင်းဖူ၊ နှံစားပြောင်း၊ ရှရီမန်ဂျုံတို့ဖြစ်
သည်။
ဘူတန်နိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားတို့သည် အများအားဖြင့်
ဘူတီးယား လူမျိုးများဖြစ်၍ တောင်ပိုင်းတွင် နီပေါ လူမျိုး
အနည်းငယ် နေထိုင်သည်။ ဘူတီးယား လူမျိုးများသည်
အပင်ပန်းခံနိုင်၍ လုံ့လဝီရိယ ရှိကြသည်။ လယ်ယာစိုက်
ပျိုးရေး အပြင်၊ နွားမြင်းမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းကိုလည်း
လုပ်ကိုင်သည်။ ကိုးကွယ်သော အယူဝါဒမှာ လာမာ
ဗုဒ္ဓအယူဝါဒ ဖြစ်သည်။
လွန်ခဲ့သည့် အနှစ် ၂ဝဝ ကျော်က ဘူတန်နိုင်ငံ
တိုင်းရင်းသားများဖြစ်သော တေးဖပ်လူမျိုးတို့ကို တိဗက်
လူမျိုးတစ်စုက တိုက်ခိုက်ကာ ဘူတန်နိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်
ထားခဲ့ကြသည်။ ဘူတန်နိုင်ငံသည် ထိုအခါက များစွာ
ကျယ်ဝန်းပြီးလျှင် ယခုဒါဂျီလင်မြို့တည်ရာ ဒေသတစ်ဝိုက်နှင့်
တောင်ဘက်ရှိ လွင်ပြင်များ၊ အိန္ဒိယသွား တောင်ကြားလမ်းများ
ကိုပင် ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ၁၇၇၂ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့သည်
ဘူတန်နယ်စပ်အထိ နယ်ချဲ့လာသည်။ ထိုအခါ ဘူတန်နိုင်ငံပိုင်
ဒါဂျီလင်မြို့ဒေသတစ်လွှားနှင့် တောင်ကြား လမ်းများကို
အလိုရှိသောကြောင့် ဗြိတိသျှ တို့သည် ဘူတန်ဘုရင်များနှင့်
ရင်းနှီးစွာ ဆက်ဆံရန် ကြိုးစားသည်။ သို့ရာတွင် ဘူတန်နိုင်ငံ
က ဆက်ဆံရန် ငြင်းဆိုသောကြောင့် ၁၈၃၁ ခုနှစ်တွင်
ဗြိတိသျှတို့က အလိုရှိသော လွင်ပြင်များနှင့် တောင်ကြားလမ်း
များကို အဓမ္မသိမ်းယူရာမှအစ ဘူတန်နှင့် ဗြိတိသျှတို့စစ်ဖြစ်
သည်။ ၁၈၆၅ ခုနှစ်တွင် စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါ ဘူတန်နိုင်ငံ
က ဒါဂျီလင်နှင့် တောင်ကြားလမ်းများကို လက်လွတ်ရ၍
ဗြိတိသျှအစိုးရက ဘူတန်နိုင်ငံအား ထောက်ပံံ့ကြေး အဖြစ်
တစ်နှစ်လျှင် အိန္ဒိယငွေ ၅ဝဝဝဝ ပေးခဲ့သည်။ ၁၉၁ဝ ခုနှစ်
တွင် ဘူတန်နိုင်ငံ၏ ပြည်ပရေးရာများကို ဗြိတိသျှအစိုးရအား
လက်ဝါးကြီးအုပ်ခွင့် ပေးလိုက်ရပြန်သည်။ ပြည်တွင်းရေးရာ
များကိုကား ဗြိတိသျှတို့လုံးဝမစွက်ဘက်ချေ။ နှစ်စဉ်ငွေ
ထောက်ပံ့ကြေးကိုလည်း အိန္ဒိယငွေ ၁ဝဝဝဝဝ အထိ တိုးမြ|င့်
လိုက်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အတွင်းကမူ ထောက်ပံ့ကြေး
အဖြစ် အိန္ဒိယငွေ ၂ဝဝဝဝဝ ပေးသည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင်မူ
ထောက်ပံ့ကြေး အိန္ဒိယ ငွေ ၅ဝဝဝဝဝ ပေးရန် သဘောတူ
စာချုပ်ချုပ်ဆို၍ ယင်းစာချုပ်အရ ၁၈၆၅ ခုနှစ်က ဗြိတိသျှတို့
သိမ်းပိုက်ထားသော ၃၂ စတုရန်းမိုင်ရှိ ဒေဝန်ဂီနီနယ်ကို
ဘူတန်နိုင်ငံအား ပြန်လည်ပေးအပ်သည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံခြား
ရေး၌မူ အိန္ဒိယသြဇာခံပင် ဖြစ်သည်။
ဘူတန်နိုင်ငံသည် တိဗက်နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့အကြား
တွင် တည်ရှိ၍ ထိုနိုင်ငံများမှ ယဉ်ကျေးမှုကိုရသည်။ ထို့
ကြောင့် နိုင်ငံအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တိဗက်စံနစ်လည်း ဆန်သည်။
အိန္ဒိယရှေးခေတ် အုပ်ချုပ်ရေးစံနစ်လည်း ပါဝင်သည်။ တိဗက်
နိုင်ငံ၌ကဲ့သို့ဂိုဏ်းအုပ်လာမာဘုန်းတော်ကြီးက အုပ်ချုပ်သည်။
ထိုဘုန်းတော်ကြီးအား ဓမ္မရာဇာဟု ခေါ်သည်။ ဓမ္မရာဇာပျံလွန်
လျှင် တိဗက်နည်းအတိုင်း ရဟန်း၏ လူဝင်စားကိုရှာဖွေ၍
နောက်ထပ် ဓမ္မရာဇာ တင်မြေ|ာက်သော ဒှိူရာဇာခေါ် မင်းက
သာ နိုင်ငံကို ကိုယ်ထိလက်ရောက် အုပ်ချုပ်သည်။ ၁၆ ရာစု
နှစ် အလယ်မှ စ၍ ယင်းစနစ်အတိုင်း သာသနာပိုင်နှင့် ဘုရင်
ပူးတွဲအုပ်ချုပ်ခဲ့ရာ ၁၉ဝ၇ ခုနှစ်အထိ ဖြစ်သည်။ ၁၉ဝ၇ ခုနှစ်
တွင် တစ်နိုင်ငံလုံး၏ ဆန္ဒအတိုင်း တောင်ဆာနယ်စားဆာအပ်
ယင်းဝန်ချုပ်အား အဟာရာဇာအဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြေ|ာက်
၍ ဘုရင်တစ်ဦးတည်း အုပ်ချုပ်သောစံနစ် တီထွင်လိုက်သည်။
ထိုမဟာရာဇာ၏ သားစဉ်မြေးဆက်တို့သည် ဘူတန်နိုင်ငံကို
ယခုတိုင် ဆက်လက်အုပ်ချုပ်လျက် ရှိသည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ်
အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် မဟာရာဇာကြီး၏ မြေး
ယခုလက်ရှိ မဟာရာဇာ ဂျစ်ဂမီ ဒေါ်ဂျီဝန်ချုပ်အရိုက်အရာခံ
ယူသည်။
ဘူတန်နိုင်ငံ၏ နွေရာသီမြို့တော်သည် တာရှိချောဇွန်း
မြို့ဖြစ်၍ ဆောင်းရာသီမြို့တော်သည် ပွန်နက်ခါးမြို့ဖြစ်သည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၈)</ref>
==ကိုးကား==
<references/>
}[[Category:နိုင်ငံ]]
[[ace:Bhutan]]
| |||