အရှိန်

အလျင်၏ ပြောင်းလဲမှုနှုန်း

အရာဝတ္တုတစ်ခု၏ အလျင်ပြောင်းနှုန်း (acceleration) ဆိုသည်မှာ အချိန်အတိုင်းအတာ တစ်ခုအတွင်း ၎င်း၏ အလျင်၊ ၎င်း၏ သွားနှုန်း၊ ရွေ့လျားနှုန်း မည်သို့ပြောင်းလဲ၊ မည်မျှပြောင်းလဲနေကြောင်းကို ဖော်ပြသည့် ဗှတ္တာ တိုင်းဖွယ် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာစံယူနစ်မှာ m/s² ဖြစ်သည်။
ဟူသော ညီမျှခြင်းအတိုင်း ဖြစ်သည်။ ဤတွင် က အလျင်ပြောင်းနှုန်း (acceleration) ဖြစ်သည်၊ က အလျင်တမွတ်စိတ် ပြောင်းလဲသွားမှုပမာဏ က အချိန်တမွတ်စိတ် ကုန်ဆုံးမှုပမာဏ ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ဆိုသော် အလျင် (velocity) ၏ အချိန်နှင့် အလိုက်ပြောင်းလဲနှုန်း () မှာ အလျင်ပြောင်းနှုန်း (acceleration) ဖြစ်တော့သည်။

ဥပမာအားဖြင့် ကားတစ်စီးက ရပ်ထားရာမှ သူရဲ့အလျင်က တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်းမြှင့်တက်လာရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်းမှာ ၁၀ မီတာ/စက္ကန့်ကို ရောက်သွားသည်ဟု ဆိုပါစို့။ ကနဦးအလျင်မှာ သုည ဖြစ်ရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်း တိုးပွားသွားသော အလျင်သည် (၁၀ -၀) = ၁၀ မီတာ/စက္ကန့် ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အလျင်သည် (10ms-1/5s) = 2ms-2 နှုန်းအတိုင်းပြောင်းလဲသွားသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ထို 2ms-2 ကို ကား၏ အရှိန်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ပြောင်းနှုန်းဆိုသည်မှာ အချိန်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင်၏နှုန်းဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်နိုင်သည်။[၁][၂]

ပျမ်းမျှအလျင်ပြောင်းနှုန်း ပြင်ဆင်ရန်

ပျမ်းမျှအလျင်ပြောင်းနှုန်း (average acceleration) ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင်v) ကို အချိန်အပိုင်းအခြားt) စားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

 

ရုတ်ချည်း အလျင်ပြောင်းနှုန်း ပြင်ဆင်ရန်

ရုတ်ချည်း အလျင်ပြောင်းနှုန်း (instantaneous acceleration) ဆိုသည်မှာ ပျမ်းမျှအလျင်ကို တိုတောင်းသော အချိန်အပိုင်းအခြားဖြင့် စားသော လစ်မစ်(limit) ကို ဆိုလိုသည်။ ကဲကုလပ် တွင် ထို limit ကို x မှ t သို့ ဆက်စပ်နေသော ပြောင်းလဲနှုန်း (Derivative) ဟုခေါ်သည်။

 

ဒီနေရာတွင် အလျင်သည် vx=dx/dt ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ပြောင်းနှုန်းသည်-

 

ဟုလည်းဆိုနိုင်သည်။

ယူနစ် ပြင်ဆင်ရန်

အလျင်ပြောင်းနှုန်းဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသောအလျင်ကို ထို အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အချိန်နှင့်စားခြင်းကို ဆိုသည်ဟုဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အလျင်၏ယူနစ်သည် (L/T) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ကို အချိန်နှင့်စားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (L/T2) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် SI ယူနစ်စနစ်အတွက် အလျင်ပြောင်းနှုန်း၏ယူနစ်မှာ (meter per second squared(ms-2)) ဖြစ်သည်။

အလျင်ပြောင်းနှုန်းနှင့် အလျင်တို့၏ ဦးတည်ချက် လက္ခဏာသည် အမြဲတူနေမည်ဟုပြော၍မရပေ။ လက္ခဏာတူနေသောအချိန်၌ အရာဝတ္တု၏ ပိုမြန်လာခြင်းကို ဆိုလို၍၊ လက္ခဏာ မတူသောအချိန်၌ နှေးသွားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

အထူးပုံစံများ ပြင်ဆင်ရန်

တသမတ်တည်းသော အလျင်ပြောင်းနှုန်း ပြင်ဆင်ရန်

အရာဝတ္တု တစ်ခု၏အလျင်က တူညီတဲ့နှုန်းအတိုင်း ပြောင်းလဲနေသောအခါ၊ အလျင်ပြောင်းနှုန်းက အချိန်တိုင်း၌ တမျိုးတည်း ဖြစ်နေသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ အရာဝတ္တုတစ်ခုက မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်းသွားနေမည်၊ ယင်း၏ဦးတည်ချက်က လည်းပြောင်းမသွား၊ တူညီသည့်အချိန်ပိုင်းတိုင်းမှာလည်း ယင်း၏အလျင်သည် တူညီစွာတိုးနေမည်ဆိုပါက၊ ယင်းအရာဝတ္တုမှာ တသမတ်တည်းသော အလျင်ပြောင်းနှုန်း (uniform accelration) ရှိသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။

ထိုသို့ အလျင်ပြောင်းနှုန်း တသမတ်တည်းရှိချိန်တွင် တွက်၍ရသော ပုံသေနည်းတချို့ကို ဖော်ပြထားသည်။

 
 
 

where

  = displacement
  = initial velocity
  = final velocity
  = uniform acceleration
  = time.


ကိုးကား ပြင်ဆင်ရန်

  1. Bondi၊ Hermann (1980)။ Relativity and Common Sense။ Courier Dover Publications။ pp. 3ISBN 978-0-486-24021-3
  2. Lehrman၊ Robert L. (1998)။ Physics the Easy Way။ Barron's Educational Series။ pp. 27ISBN 978-0-7641-0236-3