ကာမီယို ဘန်ဆို (ကဗူးမြို့စား)

အီတလီနိုင်ငံသမိုင်းတွင် ထင်ရှားသော မျိုးချစ်ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ကောင့်ကဗူးသည် ဆာဒင်းနီးယားနိုင်ငံ ပီးဒမွန့်ပြည်နယ် မှူးမတ်မျိုးရိုးမှ ဆင်းသက်ခဲ့သူဖြစ်၍ တျူးရင်းမြို့၌ ၁၈၁ဝ-ပြည့်နှစ်တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ တျူးရင်းမြို့ စစ်အတတ်သင်ကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြား တတ်မြောက်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၈၂၆ ခုနှစ်တွင် အင်ဂျင်နီယာတပ်ဗိုလ်တဦးဖြစ်လာ၍ ခံတပ်များစွာကို တည်ဆောက်ခဲ့လေသည်။ သို့သော် သူသည် လူထုကိုနိုင်ငံရေးလွတ်လပ်မှုပေးရန် ကြံရွယ်ခဲ့သူဖြစ်၍ အချိန်အားများတွင် အင်္ဂလိပ်နိုင်ငံရေးသဘောတရားများကို လေ့လာလိုက်စားခဲ့၏။ ၁၈၃၁ ခုနှစ်တွင် စစ်တပ်မှ နုတ်ထွက်ကာ တောနယ်ရှိ မိဖများပိုင်ခြံကြီးတွင် နေထိုင်ပြီးသော် ပြည်သူ့အရေးများကို စတင်ဆောင်ရွက်လေသည်။ ထို့ပြင် ပါရီမြို့၊ လန်ဒန်မြို့များသို့ မကြာခဏ သွားရောက်၍ ဥရောပနိုင်ငံရေးရာ ဗဟုသုတများကို ရှာမှီးခဲ့သည်။ ထိုအခါ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးမျိုးကို သဘောကျခဲ့သည့်ပြင် နိုင်ငံရေးလွတ်လပ်မှုသည် စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှုပေါ်တွင် အခြေပြုမှသာ တည်မြဲနိုင်ကြောင်း သဘောပေါက်ခဲ့လေသည်။ ထိုကြောင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း ပြုပြင်ရေးကိုလည်းကောင်း၊ မီးရထားလမ်းများ ဖေါက်လုပ်ရေးကိုလည်းကောင်း ကြိုးပမ်းခဲ့ပေသည်။ သူသည် နိုင်ငံခြားမှ ဆည်းပူးခဲ့သော လက်တွေ့ စိုက်ပျိုးရေး ဗဟုသုတများကို အသုံးပြု၍ သူ့ဖခင်လုပ်ငန်းများကို အုပ်ချုပ်လုပ်ကိုင်လျက် ပီးဒမွန့်နယ် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးအသင်းကြီးကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ပြည်နယ်တွင်း မီးရထားလမ်းများ ဖေါက်လုပ်ရေးနှင့်တကွ စက်ရုံများ ဆောက်လုပ်ရေးကိုလည်း ဆော်ဩခဲ့လေသည်။ ထိုသို့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး လွယ်ကူခဲ့လျှင် အီတလီမှာ စည်းလုံးမိဖွယ်ရာ အကြောင်းရှိသည်ကိုလည်း သိမြင်ခဲ့၏။

ကောင့်ကဗူး

၁၈၄၇ ခုနှစ်တွင် တျူးရင်းမြို့၌ လူထုအား အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ပြုပြင်ရေး အယူအဆများကို ထုတ်ဖော်ညွှန်ပြရန်အတွက် သတင်းစာတစ်စောင်ကို ထုတ်ဝေခဲ့၏။ ၁၈၄၈ ခု ဇန်နဝါရီလတွင် ဆစ္စလီကျွန်း၌ တော်လှန်ရေးကြီး ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရာ ကဗူးသည် စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးကို တီထွင်ရန် အချိန်တော်ပြီဖြစ်ကြောင်းနှင့် ဟောပြောခဲ့လေသည်။ သူ၏ ဟောပြောချက်များမှာ အချက်ကျလှသဖြင့် လူထုသာမက ဆာဒင်းနီးယားဘုရင်ချားအဲလဗတ်ပင်လျှင် သဘောပေါက်လာပြီးလျှင် လွတ်လပ်မှု အခွင့်အရေးများကို ပေးအပ်ခဲ့လေသည်။ သို့ရာတွင် ကဗူးသည် ထိုသို့ ရရှိခဲ့သော အခွင့်အရေးများအရ ပထမဆုံး ဖွဲ့စည်းခဲ့သော အစိုးရအဖွဲ့၌ မပါဝင်ခဲ့ချေ။ ထိုအချိန်က အီတလီနိုင်ငံမှာ ပြည်ငယ်ကလေးပေါင်းများစွာ ကွဲပြားလျက် ဘုရင်အဆူဆူတို့၏ ဆိုးရွားသော အုပ်ချုပ်မှုကို ခံနေရ၍ ဩစတြီးယား၏ အနှောင့်အယှက်လည်း ကောင်းစွာ မကင်းသေးသောအခါဖြစ်၏။

ကောင့်ကဗူးသည် အစိတ်စိတ် ကွဲပြိုလျက်ရှိသော အီတလီနိုင်ငံကို စည်းရုံးမိစေလိုသော စိတ်ဓာတ်ရှိသူ ဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ ထိုအရေးကို စိတ်ပါလက်ပါ စတင်ဆောင်ရွက်လေသည်။ ထိုနှစ် (၁၈၄၈) မတ်လတွင် မီလန်နယ်သားတို့သည် ဩစတြီးယားကို တော်လှန်သောအခါ သူ၏ သတင်းစာမှနေ၍ ဩစတြီးယားကို စစ်ကျေညာရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ မကြာမီ စစ်ကြေညာ တိုက်ခိုက်ခဲ့၏။ စစ်အတွင်း ကဗူးသည် ဆာဒင်းနီးယားမှ ပါလီမန်အမတ်အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ရလေသည်။ သို့သော် ထိုစစ်ပွဲတွင် ဆာဒင်းနီးယား နိုင်ငံသည် အရေးနိမ့်၍ အဲလဗတ်ဘုရင်လည်း ထီးနန်းစွန့်ခဲ့ရလေသည်။ ထိုအခါ သူ၏သားတော် ဒုတိယဗစ်တာ အီမန်းနျူအယ် နန်းတက်ပြီးလျှင် ငြိမ်းချမ်းရေး ဖြစ်မြောက်အောင် စေ့စပ်လျက် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ရ၏။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ကောင့်ကဗူးသည် စိတ်မပျက်ဘဲ အီတလီနိုင်ငံ၏ လွတ်မြောက်ရေး စည်းရုံးရေးတို့ကို ဆက်လက် ဆောင်ရွက်လေသည်။

၁၈၅ဝ- ပြည့်နှစ်တွင် ကောင့်ကဗူးသည် စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ ထိုနောက် ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် သဘောကွဲလွဲမှုကြောင့် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်၍ အီတလီအရေးတွင် နိုင်ငံခြားတို့ သဘောထားသိရှိရန်အတွက် ပြင်သစ်နှင့် အင်္ဂလန်ပြည်တို့သို့ လှည့်လည်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ လှည့်လည်ရာမှ အပြန်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူး ခန့်အပ်ခြင်းခံရ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ ကောင့်ကဗူးသည် နိုင်ငံတွင်း ပြုပြင်ရေး လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့၍ နိုင်ငံ၏အင်အားတောင့်တင်းပြီးလျှင် နိုင်ငံကြီးများက အသိအမှတ်ပြုခြင်း ခံရအောင် အနည်းနည်း အဖုံဖုံ ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်၊ ထို့ပြင် ၁၈၅၅ ခုနှစ်တွင် ကရိုင်းမီးယား စစ်မြေပြင် သို့ ဆာဒင်းနီးယားနိုင်ငံမှ စစ်တပ်များ စေလွှတ်ကူညီခဲ့သောကြောင့် အင်္ဂလိပ်နှင့်ပြင်သစ်တို့၏ ချစ်ကြည်မှုကို ရရှိခဲ့လေသည်။ ထိုနောက် ဥရောပနိုင်ငံကြီးများက အသိအမှတ်ပြုခဲ့သဖြင့် အီတလီနိုင်ငံ စည်းရုံးရေးတွင်လည်း များစွာ အထောက်အပံ့ ဖြစ်စေခဲ့လေသည်။ ၁၈၅၈ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ တတိယ နပိုလီယန် ဘုရင်နှင့် တိတ်တဆိတ် တွေ့ဆုံ အချိန်းအချက်ပြု၍ ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် ဩစတြီးယားကို စစ်ကျေညာခဲ့သည်။ ထိုစစ်ပွဲတွင် အောင်မြင်မှုကြောင့် ဆာဒင်းနီးယားနှင့် လောင်ဗါဒီနယ်များ ပေါင်းမိ၍ ကျန်အီတလီနယ်များလည်း တဖြည်းဖြည်း စည်းလုံးလာခဲ့လေသည်။

ထိုနောက် ၁၈၆၁ ခုနှစ်တွင် ဂယ်ရီဗေါလဒီးနှင့် အခြား ပုဂ္ဂိုလ်များ၏အကူအညီဖြင့် ဗင်းနစ်မြို့နှင့် ရောမမြို့မှတပါး အီတလီတနိုင်ငံလုံး စည်းလုံးမိလေတော့သည်။

ယင်းသို့ အီတလီနိုင်ငံကို စည်းလုံးမိစေရန် မနေမနား ကြိုးပမ်းခဲ့သော မျိုးချစ်ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးကဗူးသည် ပထမဆုံး အီတလီ ပါလီမန်က အီတလီနိုင်ငံတော် တည်ထောင်ကြောင်း ကျေညာပြီးနောက်၊ သုံးလခန့်အကြာ ၁၈၆၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၆ ရက်နေ့တွင် ဇာတိရပ်ဖြစ်သော တျူးရင်းမြို့၌ ကွယ်လွန်ခဲ့လေသည်။