ကာရက (သဒ္ဒါ)
ကာရကဆိုသည်မှာ ကြိယာ၏အဓိပ္ပာယ်ကို ပေါ်လွင်စေသော ဂုဏ်သတ္တိမျိုးဖြစ်သည်။[၁] တစ်နည်းအားဖြင့် နာမ်၊ နာမ်စားတို့သည် ကြိယာ၏ပြုလုပ်သူ၊ ကြိယာ၏ပြုလုပ်ခံရသူ စသည်တို့ဖြစ်ခြင်းသည် ကာရကဖြစ်သည်။ သာဓကအားဖြင့် "ကျွန်တော်သည် ထမင်းကို စားသည်" ဟူသောဝါကျတွင် "ကျွန်တော်" သည် ပြုလုပ်သူဖြစ်ပြီး "ထမင်း"သည် ပြုလုပ်ခံရသူဖြစ်သည်။
ဘာသာစကားများတွင် ကာရကအမျိုးမျိုးရှိသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် ယခင်က ကာရကများသုံးစွဲသော်လည်း ယခုအခါနာမ်စားများ၌သာကျန်ရှိတော့သည်။ မြန်မာဘာသာ၌ ကာရကများကို အတိအကျသတ်မှတ်ထားခြင်းမရှိပေ။ ဂျာမန်၊ အိုက်စလန်ဒစ်၊ ခေတ်သစ်ဂရိနှင့် အိုင်းရစ်ဘာသာစကားတို့တွင် ကာရကလေးမျိုး၊ ရိုမေးနီးယန်းနှင့် ရှေးခေတ်ဂရိဘာသာစကားတို့တွင် ငါးမျိုးရှိသည်။
အင်ဒို-ဥရောပ ဘာသာစကားများ
ပြင်ဆင်ရန်အောက်ပါတို့မှာ အင်ဒို-ဥရောပ ဘာသာစကားများ၌ အသုံးများသော ကာရကများဖြစ်ကြသည်။ သို့သော် ထိုကာရကများ၏ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်မှာ ဘာသာစကားအလိုက် ကွဲပြားနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ဘာသာစကားများ ပြောင်းလဲလာသည်နှင့်အမျှ ကာရကများပေါင်းစည်းခြင်းဖြင့် လျော့နည်းလာမှုလည်းရှိသည်။
| အမည် | အင်္ဂလိပ် | ဖော်ပြချက် | သာဓက | သာဓကဝါကျ | အမေး |
|---|---|---|---|---|---|
| ကတ္တာ | Nominative | ပြုလုပ်သူ (ကတ္တား) | ကျွန်တော်သည် | ကျွန်တော်သည် ကျောင်းသို့သွားသည်။ | မည်သူသည် |
| ကမ္မ | Accusative | တိုက်ရိုက် ပြုလုပ်ခံရသူ (ကံ) | ကျွန်တော့်ကို | ဆရာက ကျွန်တော့်ကို နှုတ်ဆက်သည်။ | မည်သူ့ကို/ မည်သည်ကို |
| သမ္ပဒါန | Dative | တိုက်ရိုက်မဟုတ် ပြုလုပ်ခံရသူ
လက်ခံသူ |
ကျွန်တော့်အား | သူက ကျွန်တော့်အား လက်ဆောင်ပေးသည်။ | မည်သူ့အား |
| အပါဒါန | Ablative | ဖဲခွာရာ | ကျွန်တော့်ထံမှ | သူသည် ကျွန်တော့်ထံမှ ဆိုင်သို့ထွက်သွားသည်။ | ဘယ်မှ |
| သာမိ | Genitive | ပိုင်ဆိုင်ခြင်း | ကျွန်တော့်၏ | ကျွန်တော့်၏ စာအုပ်သည် စားပွဲပေါ်၌ရှိသည်။ | မည်သူ၏ |
| အာလာပန | Vocative | ခေါ်ဆိုခြင်း | မောင်မောင်ရေ | မောင်မောင်ရေ လာပါဦး။ | - |
| ဩကာသ | Locative | တည်နေရာ | ရန်ကုန်၌
၉ နာရီတွင် |
ကျွန်တော်သည် ရန်ကုန်၌ နေသည်။
နံနက် ၉ နာရီတွင် အတန်းစမည်။ |
ဘယ်မှာလဲ။ ဘယ်တော့လဲ။ |
| ကာရဏ | Instrumental | အသုံးခံ | ငွေသားဖြင့် | ဤဆိုင်တွင် ငွေသားဖြင့်သာ ဝယ်လို့ရသည်။ | မည်သည်နှင့် |
သာဓကများ
ပြင်ဆင်ရန်ဂျာမန်
ပြင်ဆင်ရန်ဂျာမန်ဘာသာတွင် ကာရကများသည် အညွှန်းစကားလုံး (article) များနှင့် နာမဝိသေသနများတို့အပေါ် မူတည်သည်။
"သင်္ဘောသား" – တိကျသော ပုလ္လိင် အညွှန်းစကားလုံးနှင့် သာဓက
- der Seemann (ကတ္တာ) "သင်္ဘောသားသည်" (Der Seemann steht da – ဤသင်္ဘောသားက သည်မှာ ရပ်နေသည်။)
- den Seemann (ကမ္မ) "သင်္ဘောသားကို" (Ich sehe den Seemann – ကျွန်တော်သည် ဤသင်္ဘောသားကို မြင်သည်။)
- dem Seemann(e) (သမ္ပဒါန) "သင်္ဘောသားအား" (Ich gebe dem Seemann ein Geschenk – ကျွန်တော်သည် ဤသင်္ဘောသားအား လက်ဆောင်တစ်ခုပေးသည်။)
- des Seemann(e)s (သာမိ) "သင်္ဘောသား၏" (Der Name des Seemannes ist Otto – ဤသင်္ဘောသား၏အမည်မှာ အိုတို ဖြစ်သည်။)
"ကြောင်(မ)" – တိကျသော ဣတ္ထိလ္လိင် အညွှန်းစကားလုံးနှင့် သာဓက
- die Katze (ကတ္တာ) "ကြောင်က" (Die Katze frisst - ဤကြောင်က စားသည်။)
- die Katze (ကမ္မ) "ကြောင်ကို" (Ich sehe die Katze - ကျွန်တော်သည် ဤကြောင်ကို မြင်သည်။)
- der Katze (သမ္ပဒါန) "ကြောင်အား" (Ich gebe der Katze ein Spielzeug - ကျွန်တော်သည် ဤကြောင်အား အရုပ်တစ်ခုပေးသည်။)
- der Katze (သာမိ) "ကြောင်၏" (Die Augen der Katze sind schön - ဤကြောင်၏ မျက်လုံးများသည် လှပ၏။)
"စာအုပ်" – တိကျသော နပုလ္လိင် အညွှန်းစကားလုံးနှင့် သာဓက
- das Buch (ကတ္တာ) "စာအုပ်သည်" (Das Buch ist gut - ဤစာအုပ်က ကောင်းသည်။)
- das Buch (ကမ္မ) "စာအုပ်ကို" (Ich lese das Buch - ကျွန်တော်သည် ဤစာအုပ်ကို ဖတ်သည်။)
- dem Buch(e) (သမ္ပဒါန) "စာအုပ်အား" (Ich gebe dem Buch einen Titel - ကျွန်တော်သည် ဤစာအုပ်အား ခေါင်းစဉ်တစ်ခုပေးသည်။)
- des Buch(e)s (သာမိ) "စာအုပ်၏" (Die Seiten des Buchs sind grün - ဤစာအုပ်၏ စာမျက်နှာများသည် အစိမ်းရောင်ဖြစ်သည်။)
တစ်ဦးဆိုင်နာမ်၏ သာမိကာရကရေးထုံးများ:
- der Hauptbahnhof Berlins (နာမ်ပုံစံ) "the main train station of Berlin"
- der Berliner Hauptbahnhof (နာမဝိသေသနပုံစံ) "Berlin's main train station"
ပါဠိ
ပြင်ဆင်ရန်| စဉ်ပုံ | ကာရက | ပုံစံ | ပုံစံ (ရောမအက္ခရာ) | မြန်မာလို |
|---|---|---|---|---|
| ပထမာ | ကတ္တာ | လောကော | loko | လောကသည် |
| - | အာလာပန | လောက | loka | အို လောက |
| ဒုတိယာ | ကမ္မ | လောကံ | lokaṁ | လောကကို/လောကသို့ |
| တတိယာ | ကာရဏ | လောကေန | lokena | လောကဖြင့်/လောကနှင့် |
| စတုတ္ထီ | သမ္ပဒါန | လောကဿ (လောကာယ) | lokassa (lokāya) | လောကအား/လောကအတွက် |
| ပဉ္စမီ | အပါဒါန | လောကာ (လောကမှာ၊ လောကသ္မာ) | lokā (lokamhā, lokasmā) | လောကမှ |
| ဆဋ္ဌီ | သာမိ | လောကဿ | lokassa | လောက၏ |
| သတ္တမီ | ဩကာသ | လောကေ (လောကသ္မိံ) | loke (lokasmiṁ) | လောက၌ |
ဆက်စပ်
ပြင်ဆင်ရန်ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ မြင့်ဆွေ၊ ဦး (၂၀၀၉)။ တက္ကသိုလ်ပါဠိ သဒ္ဒါ။ p. ၁၉။
- Clackson၊ James (2007)။ Indo-European linguistics: an introduction။ Cambridge University Press။ ISBN 9781139467346။
- Ivan G. Iliev (2007) On the Nature of Grammatical Case ... (Case and Vocativeness)