ဒေးဗစ် လွိုက်ဂျော့ချ်

ဗြိတိသျှနိုင်ငံပြု သုခမိန် ဒေးဗစ်လွိုက်ဂျော့သည် ၁၈၆၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် မန်ချက်စတာမြို့၌ဖွားမြင်သည်။ သူ၏ဖခင်မှာ ဝေလပြည် ကေအာနာဗွန် နယ်ရှိ အလယ်တန်းကျောင်းတစ်ကျောင်းမှ ကျောင်းဆရာကြီး ဝီလျံဂျော့ဖြစ် ၏။ လွိုက်ဂျော့ဆယ့်ရှစ်လသား အရွယ်တွင် ဝီလျံဂျော့ ကွယ်လွန်သွား လေရာ ဒေးဗစ်နှင့်သူ၏မိခင်တို့မှာ ဆင်းရဲစွာကျန်ရစ်ရုံမက များမကြာမီပင် သူ့မိခင်၌ သားတစ်ယောက်ဖွားမြင်ပြန်သဖြင့် ဒေးဗစ်အား ဦးလေးဖြစ်သူ လန်နီစတမ်ဒွီမြို့ရှိ ရစ်ချတ်လွိုက်ထံသို့ စောင်ရှောက်ကျွေးမွေးရန် ပို့လိုက်ရ လေသည်။ ထိုအခါတွင် ဒေးဗစ်မှာ နေရေးထိုင်ရေးပင် ကိုယ်ဉာာဏ်ထက် သန်သူတစ်ဦးဖြစ်သည့်အတိုင်း ထူးချွန်ခဲ့လေသည်။ လွိုက်ဂျော့ဟူသော အမည်မှာ သူ၏ဖခင်နှင့် ဦးလေးတို့၏ အမည်နှစ်ခုကိုပေါင်းစပ်မှည့်ခေါ် ထားသောအမည်ဖြစ်၏။

ဒေးဗစ်လွိုက်ဂျော့

လွိုက်ဂျော့သည် ၁၈၈၄ ခုနှစ်တွင် ဥပဒေစာမေးပွဲကို အောင်မြင် ခဲ့ပြီးနောက် ရှေ့နေလိုက်ရာမှနိုင်ငံရေးနယ်သို့ဝင်ခဲ့သည်။ ၁၈၈ဝ ပြည့်နှစ် တွင် ကရစ်ဆီယက်မြို့မှ လူကုံထံတစ်ဦး၏သမီး မာဂရက် ဆိုသူနှင့် လက် ထပ်ခဲ့သည်။ ထိုနောက်တွင် နန်းကွန်ဖောမစ်ဂိုဏ်းဝင်တို့၏ အခွင့်အရေး များကို ရရှိရန်ဆောင်ရွက်ရာမှအစ လွိုက်ဂျော့၏အမည်မှာ ထင်ရှားလာ သည်။

၁၈၉ဝ ပြည်နှစ်အတွင်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ပါလီမန်လွှတ်တော် ကြားရွေေ့ကောက်ပွဲတစ်ခုတွင် ကေအာနာဗွန်နယ်မှ လစ်ဗရယ်အဖွဲ့ဝင် ကိုယ် စားလှယ်အမတ်အဖြစ် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် အရွေးခံခဲ့ရာ အင်အားကောင်းလှ သော ကွန်ဆားဗတစ်အဖွဲ့ဝင် အမတ်လောင်းထက် လွိုက်ဂျော့က ၁၈ မဲ သာသဖြင့် ပထမဆုံးအကြိမ် အရွေးခံခဲ့ရလေသည်။

လွှတ်တော်အတွင်းတွင် လွိုက်ဂျော့သည် ရဲတင်းဖျတ်လပ်စွာ အချက်ကျကျ ပြောဆိုခြင်း၊ ချေပခြင်းတို့ကို ပြုနိုင်ခဲ့သူဖြစ်လေသည်။ ထို့နောက် ၁၈၉၂ ခုနှစ်၊ ၁၈၉၅ ခုနှစ်နှင့် ၁၉ဝဝ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲ များတွင်လည်း ဆက်ကာဆက်ကာ ရွေးကောက်တင်မြေ|ာက်ခြင်းခံရ၍ ဝေ လေအမျိုးသားတို့၏ အကျိုးတော်ဆောင် လူစွမ်းကောင်းကြီးတစ်ယောက် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၁၉ဝ၅ ခုနှစ်အကုန်တွင် လစ်ဗရယ်အဖွဲ့အင်အားကြီးမားလာပြီး လျှင် ဆာကင်းဗဲဗန်းနားမန်းက ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ်ဆောင်ရွက်ရလေသည်။ ထိုအခါ နိုင်ငံတော်၏ရသုံးခန့်မှန်းခြေငွေစာရင်းကို လွှတ်တော်သို့ တင်ပြရန် မှာ သူ၏တာဝန်ဖြစ်လာခဲ့၏။ ထိုစဉ်က အသုံးစရိတ်အတွက် လိုနေသော ပေါင် ၁၆ သန်း ရရှိရန် ဝင်ငွေကြီးများနှင့် လူကုံထံများပိုင် မြေယာများ ပေါ်တွင် အခွန်တော် တိုးတက်ကောက်ခံရန် ကြံစည်ခဲ့သည်။ ထိုလိုနေသော ငွေအချို့အဝက်မှာ သက်ကြီးရွယ်လွန်ရိက္ခာတော်အက်ဥပဒေအရ ငွေကြေး ထောက်ပံ့ရန်အတွက်ဖြစ်လေသည်။

လွိုက်ဂျော့ရေးဆွဲတင်ပြခဲ့သော ရသုံးခန့်မှန်းခြေငွေစာရင်းကို အောက်လွှတ်တော်က အတည်ပြုခဲ့သော်လည်း လူကုံထံဓနရှင်တို့ကြီးစိုးသော အထက်လွှတ်တော်က ပယ်ချလိုက်လေသည်။ သို့ဖြင့် အောက်လွှတ်တော်ကို ဖျက်သိမ်းပြီးနောက် ၁၉ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ရွေးကောက်ပွဲကြီးကို ကျင်းပခဲ့ရ ပြန်ရာ လစ်ဗရယ်ပါတီပင်လျှင် အနိုင်ရရှိပြန်လေသည်။ ထို့ပြင် ၁၉၁၁ ခုနှစ်တွင် ပါလီမန်အက်ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းအတည်ပြုခဲ့၏။ ယင်းဥပဒေအရ အထက်လွှတ်တော်တွင် ရသုံးခန့်မှန်းခြေငွေစာရင်းကဲ့သို့သောငွေဥပဒေကြမ်း များကို ပယ်ချနိုင်ခွင့်မရှိတော့သည်သာမက အခြားဥပဒေကြမ်းများကိုလည်း အောက်လွှတ်တော်က သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် အဆက်မပြတ်အတည်ပြုပြီးပါက အထက်လွှတ်တော်မှ သဘောတူသည်ဖြစ်စေ၊ မတူသည်ဖြစ်စေ ဘုရင်က လက်မှတ်ရေးထိုး ထုတ်ပြန်ကြေညာရလေတော့သည်။

ထိုနောက်တွင် လက်တွေ့ပြုပြင်ရေးသမားကြီး တစ်ယောက်ဖြစ် သော လွိုက်ဂျော့သည် အင်္ဂလန်ပြည်ရှိ အလုပ်သမားများ၏ နေမှုထိုင်မှုမှာ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာရုံမျှမက အစိုးရထံမှ အကူအညီအစောင့်အရှောက် များကိုပါရရှိခဲ့၏။ အလုပ်သမားများ နာမကျန်းဖြစ်သောအခါ သို့မဟုတ် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သောအခါ အစိုးရထံမှငွေကြေးအထောက်အပံ့ကိုရရှိကြ၏။ ထို့အပြင်လည်း အလုပ်သမားများ တစ်စုံတစ်ရာထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိ၍ အလုပ် ခွင်သို့မဝင်နိုင်သေးသည့်အခိုက်အတန့်အတွင်း လစာအချို့အဝက်ကိုရရှိကြ ၏။ အလုပ်သမားများ၏ဇနီးသည်များအတွက် သားဖွားခန်းများကို အစိုးရ ကဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့၏။ အလုပ်သမားများအတွက် အဆုတ်နာရောဂါကုဆေးရုံ များ တည်ဆောက်ပေးရန် စီစဉ်သူမှာလည်း လွိုဂျော့ပင်ဖြစ်ပေသည်။

၁၉၁၄ ခုနှစ်၌ ပထမကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ပွားသောအခါတွင် လစ်ဗရယ် ဝန်ကြီးချုပ် အက်စကွစ်သည် အင်္ဂလန်ပြည်အားကာကွယ်ရန် အထူးကြိုးစား ခဲ့သော်လည်း ထိုအချိန်က အစိုးရအဖွဲ့တွင် လွိုက်ဂျော့သာမပါရှိပါက အဂ‡လန်ပြည်သည် အရှုံးကြီးရှုံးရပေလိမ့်မည်။

ပထမကမ္ဘာစစ်မဖြစ်ပွားမီက လွိုက်ဂျော့သည် ငြိမ်းချမ်းရေးလို လားသူတစ်ဦးဖြစ်ပေသည်။ သို့သော် စစ်ကြီးဖြစ်ပွားသောအခါ သူ၏သ ဘောထားသည်ပြောင်းသွားကာ စစ်ကြီးအတွက် စိတ်ရောကိုယ်ပါ လုံးပမ်း လေတော့သည်။ စစ်ကြီးဖြစ်စ၌ လက်နက်ခဲယမ်းမီးကျောက် ထုတ်လုပ်ရေး တွင် ထိရောက်စွာ ဆေင်ရွက်နိုင်သူလိုအပ်သည်နှင့်အညီ လွိုက်ဂျော့အား လက်နက်ဝန်ကြီးရာထူးကိုပေးအပ်ခဲ့လေသည်။ ထိုအခါတွင် လွိုက်ဂျော့၏ ဆောင်ရွက်ချက်များမှာ အထူးပင် အောင်မြင်ခဲ့ပြန်သဖြင့် အဂ‡လန်ပြည်သည် လက်နက်အင်အားတောင့်တင်းလှသော ဂျာမနီနိုင်ငံနှင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သော အခြေသို့ ရောက်ခဲ့လေသည်။

၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်များနှင့် စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်ကြီးများ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် စစ်အစိုးရအဖွဲ့ကို လွိုက် ဂျော့သည် ခေါင်းဆောင်လျက် ဖွဲ့စည်းခဲ့ရလေသည်။

စစ်ကြီးအတွင်းက လွိုက်ဂျော့သည် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ်ဖြင့်လည်း ကောင်း၊ လက်နက်ဝန်ကြီးအဖြစ်ဖြင့်လည်းကောင်း တာဝန်ကို ကျေပွန်စွာ ထမ်းဆောင်ခဲ့၏။ စစ်ဦးစီးအဖွဲ့ကိုလည်းပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုကြောင့် ပင် အင်္ဂလန်ပြည်သည် ပထမကမ္ဘာစစ်ပြီးဆုံးသောအခါ စစ်အောင်သော တန်ခိုးကြီးနိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်ဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအလယ်တွင် မျက်နှာပန်းလှ ခဲ့လေသည်။

၁၉၁၈ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပသော စစ်ပြီးရွေးကောက်ပွဲတွင် လွိုက် ဂျော့သည် နောက်လိုက်အမတ်များစွာနှင့်အတူ ရွေးကောက်တင်မြေ|ာက်ခြင်း ခံရပြန်သဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးတွင် ဆက်လက်ထမ်းဆောင်ရပြန်သည်။ ထိုအခါတွင်လည်း လွိုက်ဂျော့၏ဆောင်ရွက်ချက်များမှာ အထူးပင်အောင်မြင် ခဲ့လေသည်။

၁၉၁၉ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံတွင် လွိုက်ဂျော့သည် နိုင်ငံ ရေးပရိယာယ်ကြွယ်ဝစွာဖြင့် အတိုက်အခံပြုမည့်သူများကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့ သည်။ မဟာမိတ်နိုင်ငံအသီးအသီးတို့၏ သဘောကွဲလွဲမှုများကိုလည်း ညီ ညွတ်စေခဲ့သည်။

ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံအပြီးတွင် အိုင်ယာလန်ပြည်အရေးသည် ဆူ ပူလှုပ်ရှားလာရုံမက အလုပ်သမားအရေးများ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအခက် အခဲများပေါ်ပေါက်လာပြန်သည်။ ထိုအချိန်၌ လွိုက်ဂျော့အစိုးရမှာ အတိုက် အခံများစွာရှိသောလည်း ထိုကဲ့သို့ ဆူပူလှုပ်ရှားချိန်တွင် တိုင်းပြည်က လွိုက်ဂျော့ကိုသာလျှင် လိုလားအားထားကြသောကြောင့် အဖွဲ့အသင်းအနေ နှင့်မဟုတ်ဘဲ တစ်ဦးတစ်ယောက်အနေဖြင့် အင်အားကြီးမားလျက်ပင်ရှိလေ သည်။

အိုင်ယာလန်ပြဿနာကို ဖြေရှင်းပြီးသည့်နောက် ၁၉၂၂ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် အရှေ့အနီးပိုင်းဒေသ၌ အင်္ဂလန်ပြည်သည် တူရကီနိုင်ငံ နှင့် စစ်ဖြစ်ရဦးမည့်အခြေသို့ရောက်နေသဖြင့် ထိုကိစ္စတွင် လွိုက်ဂျော့၏ အစိုးရအဖွဲ့၌သဘောကွဲလွဲမှုများ ပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် ဝန်ကြီးအချို့ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ကြသည်။ လွိုက်ဂျော့လည်း ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးမှ နုတ်ထွက်လိုက် လေသည်။

ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံရေးကို မစွန့် သေးဘဲ ဗြိတိသျှပါလီမန်တွင် အတိုက်အခံခေါင်ဆောင်ကြီးအဖြစ်ဆောင်ရွက် လေသည်။ ၁၉၂၆ခုနှစ်တွင် ခေါင်းဆောင်ကြီးအဖြစ် အက်စကွစ်သည် လစ်ဗ ရယ်အဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်သဖြင့် လွိုက်ဂျော့အား လစ်ဗရယ်အဖွဲ့၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တင်မြေ|ာက်ကြလေသည်။ ထို့နောက် အဖွဲ့အင်အား စုဆောင်း ရန်အတွက် အင်္ဂလန်တစ်ပြည်လုံးတွင် လှည့်လည်တရားဟောပြောခဲ့လေ သည်။ သူ၏ဟောပြောချက်များကြောင့် ၁၉၂၉ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် လစ်ဗရယ်အဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ်ပေါင်း ၅၉ ယောက်အရွေးခံရလေသည်။ ၁၉၃၁ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြီးနောက် အမျိုးသားအစိုးရ ဖွဲ့ စည်းပြီးသည့် အချိန်ခန့်ကစ၍ လွိုက်ဂျော့သည် အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် အဖြစ် လူသိများလျက်ပင်ရှိသော်လည်း နိုင်ငံရေးမှအနားယူကာ အေးချမ်းစွာ နေထိုင်ခဲ့လေသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ လွိုက်ဂျော့သည် စစ်မှတ် တမ်းခြောက်တွဲကို ရေးသားခဲ့ကာ ၁၉၃၃ ခုနှစ်မှ ၁၉၃၆ ခုနှစ်အတွင်း၌ ထုတ်ဝေဖြန့်ချိခဲ့လေသည်။

၁၉၄၄ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် လွိုက်ဂျော့သည် အားလ်ဘွဲ့ချီးမြှင့်ခြင်းခံရလေ၏။ ၁၉၄၅ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ကွယ်လွန်အနိစ္စရောက်လေသည်။ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကာလအတွင်းတွင် ဗြိတိသျှ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ကာ စစ်အောင်နိုင်ရေးနှင့် ငြိမ်ချမ်းရေးအတွက် ဦးဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့သူ ဒေးဗစ်လွိုက်ဂျော့ချ်အား ၁၈၆၃ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ၁၇ ရက်နေ့က မန်ချက်စတာမြို့တွင် ဖွားမြင်သည်။ အသက် ၁၈လသားအရွယ်တွင်ပင် ဖခင်ဖြစ်သူ မူလတန်းကျောင်းအုပ်ဆရာ ကွယ်လွန်သဖြင့် မိခင်ဖြစ်သူက ၎င်း၏အစ်ကို၊ ဒေးဗစ်၏ ဘကြီးရှိရာ ဝေလပြည်နယ်၊ ကာယာနာဖွန်ရှိုင်းယားစီရင်စုရှိ အယ်လ်လန်နီစတမ်းဒ်ဝီကျေးရွာသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။

ထူးချွန်သူ ဒေးဗစ်သည် ၁၈၈၄ခုနှစ်တွင် ဥပဒေစာမေးပွဲ အောင်မြင်ကာ ရှေ့နေဖြစ်လာသည်။ ၁၈၈၈တွင် မာဂရက်အိုဝင်နှင့် လက်ထပ်သည်။ နိုင်ငံရေးလောကသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၈၉၀ခုနှစ်တွင် ပါလီမန်လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြောက်ခံရသည်။ ထိုအချိန်မှစကာ အဆိုပါမဲဆန္ဒနယ်တွင် ၅၅နှစ်တိုင် တဆက်တည်း ရွေးကောက်ခြင်းခံသည်။ ၁၉၀၆ခုနှစ်တွင် ဗြိတိန်နိုင်ငံ ကုန်သွယ်ရေးဘုတ်အဖွဲ့တွင် ဥက္ကဋ္ဌ၊ ၁၉၀၈ခုနှစ် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး စသည်ဖြင့် ရာထူးတာဝန်များ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်များအတွင်းက သူ၏ ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာရေခေျွတာရေး အစီအစဉ်ကြောင့် ထင်ရှားခဲ့သည်။ ၁၉၁၅ခုနှစ် ညွှန့်ပေါင်းအစိုးရတွင် အရေးပါသည့် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းဝန်ကြီး အဖြစ်တာဝန်ယူခဲ့ပြီးနောက် တစ်နှစ်အကြာ ၁၉၁၆ခုနှစ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တင်မြောက်ခြင်းခံရသည်။

ထိုအချိန်မှစကာ ဗြိတိန်နိုင်ငံအား ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း အောင်နိုင်ရန် ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး စစ်အပြီးတွင်လည်း ဗာဆိုင်းစာချုပ်ကို ဦးဆောင်ချုပ်ဆိုခဲ့ပြန်သည်။ ၁၉၄၅ခုနှစ်၊ မတ်လ၊ ၂၆ရက်နေ့က အယ်လ်လန်နီစတမ်းဒ်ဝီကျေးရွာရှိ တိုင်းမ်နယူးဝစ်ဒ် (ခေါ်) အမျိုးသားစာရေးဆရာများ စာပေရေးသားမှုဆိုင်ရာ အတတ်သင်ဌာန တွင်ကွယ်လွန်လေသည်။ မကွယ်လွန်မီ ၂ လအလိုတွင် သူရဲကောင်းဘွဲ့ ချီးမြှင့်ခြင်းခံရသည်။

ရေးသားခဲ့သော စာအုပ်များ

• ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ကိုယ်တွေ့မှတ်တမ်း(War Memoirs)
• ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်များက ဖော်ပြခဲ့သော အမှန်တရား(The Trhth about the Peace Treaties)