ဖာလာဖြူ
| ဖာလာဖြူ | |
|---|---|
| |
| True Cardamom (Elettaria cardamomum) 1896 illustration[၁] | |
| |
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း 
| |
| လောက: | Plantae |
| Clade: | Angiosperms |
| Clade: | Monocots |
| Clade: | Commelinids |
| မျိုးစဉ်: | Zingiberales |
| မျိုးရင်း: | Zingiberaceae |
| မျိုးရင်းသေး: | Alpinioideae |
| မျိုးဇာတ်: | Alpinieae |
| မျိုးစု: | Elettaria Maton |
| Synonyms | |
| |
ပုံသဏ္ဌာန် : အပင်-- နှစ်ကြာခံ အမြဲ စိမ်းလန်းသောအပင် ဖြစ်သည်။ ပတဲကောပင်နှင့် ဆင်ဆင် တူသည်။ မြေအောက် ပင်စည် ရှိသည်။ အစုလိုက် ဘေးဘက် သို့မဟုတ် မတ်မတ် ထောင်၍ ထွက်တတ်သည်။ အရုံ တစ်ရုံ၌ ၅ ပေ မှ ၁၂ ပေ အထိ မြင့်နိုင်သည်။
အရွက်--ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ရှည်မျောမျောပုံ ရှိ၍ အလျား ၂ - ၃ ပေ ရှည်သည်။ ရွက်ပြား အကျယ် ၆ လက်မ မှ ၈ လက်မ ထိ ကျယ်၍ အစိမ်း ရင့်ရောင် ရှိသည်။
အပွင့်-- အသီး တောင့်မှာ ရှည်မျော မျော သို့မဟုတ် သုံးမြှောင့်ပုံ ဆန်ဆန် ဖြစ်သည်။ များသော အားဖြင့် သုံးထောင့် ပုံ ရှိပြီး အရှည်လိုက် မြောင်းများ ရှိသည်။ အကန့် ၃ ကန့် ရှိ၍ အကန့် ထဲတွင် စူးရှ မွှေးကြိုင်သော အစေ့ ကလေး များ ပါရှိသည်။
အသုံးပြုနိုင်သည့်အစိတ်အပိုင်းများ : အစေ့။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်တွေ့နိုင်သောနေရာများ : မြန်မာ နိုင်ငံ ပူပြင်း စွတ်စို သော တောင်ပေါ် ဒေသရှိ သဘာ၀ အရိပ်ရသော တောင်ကြား လျှိုမြောင် ကုန်းစောင်း များတွင် ပေါက်ရောက် သည်။ အမြင့်ပေ ၂၅၀၀-၄၀၀၀ တွင် အကောင်း ဆုံး စိုက်ပျိုး ဖြစ်ထွန်း နိုင်သည်။ မိုးရေချိန် ၆၀-၁၅၀ လက်မ အတွင်း နှင့် အပူချိန် ၆၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက် မှ ၉၅ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက် ကို နှစ်သက်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ၌ ပေါက်ရောက်သော ဖာလာ မျိုးများ အနက် ဖာလာကြီး၊ ဖာလာ ချဉ်ပေါင် များကိုသာ အလေ့ကျ အနေနှင့် အများ အပြား တွေ့ရှိ ရပြီး ဖာလာဖြူ ကို စိုက်ပျိုးပင် အဖြစ် စိုက်ပျိုး ရ၏။ ပေါက်ရောက်ပုံ-- စိုက်ပျိုးပင် ဖြစ်သည်။
စိုက်ပျိုးပုံ-
(က) မြေအမျိုးအစား-- မြေဆွေး ဩဇာ ထက်သန်ပြီး အစို ဓာတ် များများ ထိန်းနိုင်သည့် မြေမျိုး ကို နှစ်သက် သည်။ ရေဝပ် ခြင်း ကို လုံး၀ မကြိုက်၍ တောင်စောင်း ဆင်ခြေလျှော ဖြစ်ရန် လိုသဖြင့် တောင်စောင်း လျှိုစောင်း များကို ရွေးချယ် ရမည်။
(ခ) ပျိုးထောင်ခြင်း-- အစေ့ ကို လည်းကောင်း၊ အတက် ကို လည်းကောင်း ယူ၍ စိုက်ကြသည်။ အစေ့ ကို စိုက်က အပင် ပေါက်နှုန်း ကောင်းစေရန် အသီးခူး ပြီးလျှင် ချက်ချင်း စိုက်ရမည်။ ၁ ပေ အမြင့် ရှိ ပျိုးဘောင်များ ကို ပြုပြင်၍ မြေဆွေး ထူထူ ခင်းပြီး ကောင်းစွာ ခြောက်သွေ့ ၍ ပြာဖြင့် ပွတ်ထားသော အစေ့ များကို လက်နှင့် ကြဲပြီး လျှင် ထွန်ခြစ် နှင့် ဆွဲပေး ရမည်။ ပျိုးဘောင် တွင် ရေထုတ်မြောင်း နှင့် အရိပ်စင် များ ပြုလုပ်ပေး ရမည်။ အပင် ပေါက်ရန် ၂-၃ လကြာသည်။ အတက် ဖဲ့၍ စိုက်ပါက အတက် ကလေး များအား ချိုးဖဲ့ ၍ စိုက်ရသည်။ အတက် တစ်ခုလျှင် အပိုင်း ၂၀ ခန့် ရသည်။ မြေမှ ဖော်ပြီးပြီး ချင်း ချက်ချင်း စိုက်ရန် လိုသည်။
(ဂ) စိုက်ပျိုးခြင်း-- တစ်ပင် နှင့် တစ်ပင် ၁၀ ပေ ခွာ စိုက်သင့် သည်။ မြေထဲ၌ အစိုဓာတ် ရှိနေရန် လိုသည်။ အတက် စိုက်ရာ၌ မြေဩဇာ များများ ဖို့ပေး ရမည်။ တစ်ကျင်း လျှင် အတက် ၃ ပိုင်း ၄ ပိုင်း ထည့်သင့် သည်။
(ဃ) ပြုစုဂရုစိုက်ခြင်း--လိုအပ်က လေကာပင် များ စိုက်ပေး သင့်သည်။ အပေါ်ယံ မြေကို မကြာ မကြာ ဆွပေး သင့်သည်။ အစိုဓာတ် အမြဲ ရှိနေရန် လိုအပ်သည့် အတွက် ရေကို ဂရုစိုက် သွင်းပေး ရမည်။ အသီး ကို တော တိရစ္ဆာန် များနှင့် ကြွက်များ ကြိုက်နှစ် သက် သောကြောင့် ယင်းအန္တရာယ် ကို ကြိုတင် ကာကွယ် ထားသင့်သည်။
(င) ဆွတ်ခူးခြင်း--မျိုးစေ့ ချပြီး ၃-၄ နှစ် ကြာက ပန်းစ ပွင့်သည်။ မျိုးအောင် ပြီး ၃-၄ လ ကြာက အသီးကို တပို့တွဲ၊ တပေါင်း နှင့် တော်သလင်း၊ သီတင်းကျွတ် လများတွင် ခူးရသည်။ ပွင့်တံရှိ အသီးများ အနက် သုံးပုံ နှစ်ပုံ ခန့် ရင့်စပြုချိန်၌ အညှာ ပါ ပါအောင် ခူးပေးရ သည်။ လက်နှင့် ဆွဲ မခူးဘဲ ကတ်ကြေးနှင့် ခူးသင့်သည်။ ၁၀ ရက် တစ်ကြိမ် ခန့် ခူးသင့် သည်။ ရရှိ သည့် အသီးများကို စင်ကြယ်အောင် ဆေးကြောပြီး အခြောက် လှန်း၍ အစေ့ကို ရယူရသည်။
အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင်-- မြန်မာ ဆေးကျမ်း များအလို အရ ဖာလာသည် ခါး၏။ အေး၏။ ထက်မြက်၏။ မွှေး၏။ ဦးခေါင်း ကို စင်ကြယ်စေ၏။ လေကို နိုင်၏။ ဆီးပူ၊ ဆီးနည်း၊ ချောင်းဆိုး၊ ပန်းနာ၊ မြင်းသရိုက်၊ လည်ချောင်း နာခြင်းနှင့် ကျောက်တည် စသော ဆီးအိမ်၌ ဖြစ်သော ရောဂါ များကို ပျောက်ကင်း စေ၏။ သွေးလေ ချုပ်ခြင်း၊ ချွေးမထွက်ခြင်း၊ မူးဝေ ခြင်းတို့ ကို ချမ်းသာစေ တတ်၏။
အသုံးပြုပုံ- အစေ့--
၁။ ဖာလာစေ့ ကို အနည်းငယ် ည နံနက် အချိန်မှန် စားပါက ခေါင်းကိုက် ရောဂါ ပျောက်၏။
၂။ ဖာလာစေ့ ကို လှော်၍ မုတ္ထကျီးဆေး နှင့် စားသော် ဆီးပူ ရောဂါ ပျောက်၏။
၃။ ဖာလာစေ့ နှင့် ပိတ်ချင်းမြစ် တို့ကို အမှုန့်ပြု၍ ထောပတ်နှင့် ရောလျက်သော် နှလုံးရောဂါ ပျောက်၏။
၄။ မီးယပ် ငုပ်ခြင်း၊ ထိမ်ချန်ခြင်း နှင့် မီးယပ်သွေးဆုံးနာများ အတွက် ဖော်စပ်သော မီးယပ်ဆေး တွင် ဖာလာကို ထည့်သွင်း အသုံးပြု၏။
၅။ ကျောက်ငန်း ကျောက်ရူး ရောဂါ အတွက် ဖော်စပ်သော ကျောက်ဆေး များတွင်လည်း ဖာလာကို သုံး၏။
၆။ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ ရင်ကျပ်ခြင်း၊ လည်ချောင်း နာခြင်း စသော ရောဂါ များအတွက် ဖာလာစေ့ ကို ကြိတ်၍ ပျားရည် သို့မဟုတ် သကာနှင့် ရောလျက် ပေးရသည်။ [၂]
ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ Elettaria cardamomum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen - Franz Eugen Köhler, Köhler's Medizinal-Pflanzen
- ↑ http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=89[လင့်ခ်သေ]