ဖိလစ်ပိုင်ဒဏ္ဍာရီ

ဖိလစ်ပိုင် ဒဏ္ဍာရီ သည် မူရင်းဒေသခံ ဖိလစ်ပိုင်ရိုးရာဘာသာတရားများမှ ဇစ်မြစ်ခံလာသော (သို့) ထိုဘာသာတရားများ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော ဇာတ်လမ်း၊ ပုံပြင်၊ ကဗျာလင်္ကာများ ဖြစ်ကြသည်။ တိုင်းရင်းသားတစ်စုနှင့် တစ်စုတို့၏ မတူညီကြသော ယုံကြည်မှုများလည်း ပါဝင်လေသည်။ ဤဒဏ္ဍာရီကို အမျိုးမျိုးသော ရင်းမြစ်များမှ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထား၍ မလေးနှင့် အင်ဒို ဒဏ္ဍာရီများ၊ ဟိန္ဒူ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ရှင်တို၊ ခရစ်ယာန်၊ အစ္စလာမ် ဘာသာတို့၏ ရိုးရာအယူအဆများနှင့် ဆင်တူသောအပိုင်းများရှိသည်။ ဖိလိပိုင်တို့၏ ဒဏ္ဍာရီသည် ကမ္ဘာလောက၏ သဘောသဘာဝကို (ဒဏ္ဍာရီလာ) နတ်ဘုရားများ၊ သူရဲကောင်းတို့ဧ ဘဝ၊ လုပ်ဆောင်မှုမျမှတဆင့် ရှင်းလင်းပြဆိုရန် ကြိုးပမ်းထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုသို့သော ဒဏ္ဍာရီဇာတ်လမ်းများသည် နှုတ်မှုရေးရာပုံစံဖြင့် မဖိုးဆက်တစ်ခုမှ တစ်ခုသို့ ကူးပြောင်းသယ်ဆောင်လာကြပြီး ထိုလူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွင်းရှိ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ၊ နတ်ဆရာများ၊ သက်ကြီးဝါကြီးတို့မှနေ၍ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခဲ့ကြသည်။

လောက၏ ပထမဆုံးလူသားများဖြစ်သော မာလကာ့စ် နှင့် မာဂန်ဒ တို့သည် ငြိမ်းချမ်းရေးနတ်ဘုရား အမီဟန်၏ ငှက်အသွင်ဖြင့် ဆိတ်ခွဲလိုက်သော ဝါးပင်မှ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည့်ပုံ။ (တဂါးလော့ဂ် ဒဏ္ဍာရီ)

မာရန်နောလူမျိုးများက လာနောရေအိုင်သည် မန်တပေါလီလူမျိုးစုကို ကမ္ဘာ့အလယ်ဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့ရာ၌ အက်ကွဲကြောင်း (ချိုင့်ဝှမ်း) မှ ပြောင်းရွှေ့ကြသည်။ ထိုမှ ရေများဝင်၍ ရေအိုင်ဖြစ်လာသည်ဟု ယူဆကြ၏ ။

ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ ဒဏ္ဍာရီများ၊ ရိုးရာဘာသာတရားများကို သမိုင်းအရ "ဘိုးဘေးဘီဘင် ဘာသာတရား" (Anitism) ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့ကြလေသည်။ အခြားအသုံးပြုခဲ့ကြသည့် ဝေါဟာရများမှာ Anitismo နှင့် Anitería တို့ဖြစ်ကြကာ စပိန်ခရစ်ယာန်ဘုန်းတော်ကြီးအများစုက နှိမ့်ချသည့်သဘောဖြင့် သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။ ယနေ့ခေတ်၌ တိုင်းရင်းသားများသည် ၎င်းတို့၏ ထိုရိုးရာဘာသာတရားများကို ထိန်းသိမ်းကျင့်သုံးကြသည်။ တစ်ဖက်တွင် နိုင်ငံခြားမှ ဝင်ရောက်စေ့ဆော်သော ဘာသာရေးများသည် "ဘာသာပြောင်းခြင်း"၊ "လူမျိုးခြားလက်ထပ်ခြင်း"၊ "ထိုသူတို့၏ မြေယာပိုင်ဆိုင်လာခြင်း" တို့ကြောင့် ထိုဖိလစ်ပိုင်တိုင်းရင်းသားများအပေါ် နေ့စဉ်ဘဝများ၌ ဆက်လက်လွှမ်းမိုးထားလေသည်။ ထိုဘိုးဘေးဘီဘင် ရိုးရာဘာသာတရားများနှင့် ထိုဘာသာတို့၏ ရှုထောင့်အမြင်များနှင့်ပတ်သက်၍ များစွာသော ပညာရပ်ဆိုင်ရာ လက်ရာများရှိခဲ့ကြကာ ထိုပုံပြင်ဇာတ်လမ်းများ၊ အယူအဆများကို မနုဿဗေဒ၊ ရိုးရာစဉ်လာပုံပြင် နယ်ပယ်များရှိ ကျွမ်းကျင်သူများက မှတ်တမ်းတင်ထားခြင်း မရှိသေးပေ။