ဘုံဘေဘားမား ကုန်သွယ်ရေး ကော်ပိုရေးရှင်း
၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ညီနောင်များက စတင်ထူထောင်သည့် ကုန်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီ ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ တတိယစစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားစေသည့် အကြောင်းအရင်းတခုအနေဖြင့် လူသိများသည်။
ကုမ္ပဏီ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ ပြင်ဆင်ရန်
ဘုံဘေဘားမား ကုန်သွယ်ရေး ကော်ပိုရေးရှင်း လီမိတက် (ဘုံဘေဘားမား ကုမ္ပဏီ ဟု လူသိများ) ကို ဝေါလေ့ညီနောင်တို့က ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် စတင်ထူထောင်သည်။ ကနဦ:က ဝီလီယံ ဝေါလေ့ (William Wallace) ဝယ်ယူထားသည့် မြန်မာပြည်မှ လက်ဖက်များကို အင်္ဂလန်သို့ ပြန်လည်တင်သွင်းသည့် အများပိုင်ကုမ္ပဏီတစ်ခုသာ ဖြစ်သည်။
ဝေါလေ့ညီနောင်တို့မှာ အီဒင်ဘာ့မှ စကော့လူမျိုးကုန်သည်များ ဖြစ်သည်။ ၁၈၄၀ ဝန်းကျင်၌ ဘုံဘေ (ယခု မွန်ဘိုင်း) သို့ ညီအစ်ကို ခြောက်ဦး ရောက်လာသည်။ ၁၈၄၈ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ညီနောင်များ ကုမ္ပဏီ (Wallace Bros & Co.) ဟူ၍ ဘုံဘေ၌ လုပ်ငန်းမှတ်ပုံတင်သည်။ ၁၈၅၀ နှစ်လယ်ပိုင်းတွင် ရန်ကုန်တွင်လည်း ကုမ္ပဏီထောင်ကာ ဘုံဘေသို့ လက်ဖက်များ တင်ပို့သည်။ ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် ဘုံဘေဘားမား ကုန်သွယ်ရေး ကော်ပိုရေးရှင်း (Bombay Burmah Trading Corporation) ဟူ၌ အမည်ပြောင်းသည်။ ရှယ်ယာအချို့ကို အိန္ဒိယကုန်သည်များအား ရောင်းချထားသော်လည်း အများစုကို ဝေါလေ့ညီအစ်ကိုတို့က ထိန်းချုပ်ထားသည်။
လုပ်ဆောင်ချက်များ ပြင်ဆင်ရန်
အစောပိုင်းကာလက မြန်မာမှ လက်ဖက်ကို အိန္ဒိယသို့တင်သွင်းရန် ထူထောင်သည့် ကုမ္ပဏီမျှသာ ဖြစ်သည်။ နှောင်းပိုင်း ၁၈၇၀ ခုနှစ်များတွင် မြန်မာနှင့် ထိုင်းတို့မှ ကျွန်းသစ်ထုတ်သည့် အဓိကကုမ္ပဏီတခု ဖြစ်လာသည်။ ဝါ၊ ရေနံနှင့် ကုန်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းများလည်း လုပ်ဆောင်သည်။
စစ်ပွဲ၏ အကြောင်းရင်း ပြင်ဆင်ရန်
ဘုံဘေဘားမား ကုမ္ပဏီနှင့် မြန်မာတို့အကြား ပဋိပက္ခများက အင်္ဂလိပ်တို့ကို အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ တတိယစစ်ပွဲဟူ၍ စစ်မျက်နှာဖွင့်စေသည့် အကြောင်းရင်းတချက် ဖြစ်လာသည်။ မြန်မာနှင့် ပြင်သစ်တို့အကြား ပတ်သက်မှုကို စုံစမ်းရန်အတွက် မျက်နှာဖုံးတခုအနေနှင့်လည်း အသုံးတော်ခံခဲ့သည်။
၁၈၈၀ ခုနှစ်များတွင် လန်ဒန်အတွက် ငွေကြေးဝင်ထွက်ရာ အဓိကနေရာမှာ ဝေါလေ့ညီနောင်များ ကုမ္ပဏီပင် ဖြစ်သည်။
မျက်မှောက် အခြေအနေ ပြင်ဆင်ရန်
ယခုအခါ ဝါဒီယာ (Wadia) ကုမ္ပဏီအုပ်စု၏ လုပ်ငန်းတစ်ခုအဖြစ် ပါဝင်လျက်ရှိသည်။
ထပ်မံ သိရှိလိုပါက ပြင်ဆင်ရန်
- Arnold Cecil Pointon, "Bombay Burmah Trading Corporation 1863-1963", Millbrook Press, 1964
- RH Macaulay, "History of Bombay Burmah Trading Corporation 1864-1910", 1934
- Anthony Webster, "Gentlemen Capitalists: British Imperialism in South East Asia 1770-1890", Tauris Academis Studies, 1998