မူလပဋ္ဌာန်းဆရာတော် ရှင်နာရဒ
နှစ်ဆယ်ရာစု မြန်မာနိုင်ငံ ပရိယတ္တိသာသနာဝင်တွင် ယမိုက်၊ ပဋ္ဌာန်း အဘိဓမ္မာကျမ်းများကို စနစ်ဇယား နည်းသစ်များ တီထွင်ပို့ချရာမှ ပဋ္ဌာန်းဆရာတော်ဟု အမည်တွင်ခဲ့သည်။ ရဟန်း ၁၂ ဝါရမှ ပျံလွန်သည့် တိုင် ယမိုက်၊ ပဋ္ဌာန်း သင်္ဂြိုဟ်ကျမ်းများကိုသာ ပို့ချ၍ ဆူးလေစေတီတော် အဘိဓမ္မာပြန့်ပွားရေးအသင်းကြီး၏ ဩဝါဒါစရိယ သင်တန်းနည်းပြအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင်ကာလတွင် နိုင်ငံခြား ယောဂီ ရဟန်း ရှင်လူများအား အဘိဓမ္မာတရားများကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပို့ချ ခဲ့၏။ ထိုအချိန်ကပင် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ ပါဠိနာမအဘိဓာန်ကျမ်းပြု ဒေါက်တာမာလာလဆေကေရနှင့် လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်းကြီး၏ မေတ္တာရပ်ခံချက်အရ အဘိဓမ္မာပိဋက “ဓာတုကထာကျမ်း”နှင့် ‘ပဋ္ဌာန်း’ ကျမ်းကြီးကို တပည့် ဦးသိန်းညွန့်၏ အကူအညီဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ပြန်ဆိုခဲ့သည်။ ထိုအင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ကျမ်းများကို လန်ဒန် ပါဠိစာပေ အသင်းက အသင်းစာစဉ်အဖြစ် ကမ္ဘာသို့ ဖြန့်ချိပေးခဲ့ခြင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဦးနု၏ ပိဋကတ်ဘာသာပြန် စာပေဖြန့်ချီရေးအဖွဲ့ တွဲဖက်ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ယမိုက်ပါဠိတော် သုံးအုပ်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ပြန်ဆိုခဲ့ခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာသိ ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာ ဘာသာပြန် ပညာရှင်အဖြစ် ထင်ရှားပါသည်။
နာရဒ၊ ရှင်၊ မူလပဋ္ဌာန်းဆရာတော်
ပြင်ဆင်ရန်၁၈၉၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၇-ရက် စနေနေ့တွင် ပြည်ခရိုင် ကြို့ပင်ကောက်မြို့၌ ဖွားသည်။ အဖ စပါးအဝယ်တော် စာရေးကြီး ဦးစိန်၊ အမိ ဒေါ်မေ ဖြစ်သည်။ မွေးချင်း ၇-ဦးတွင် ဆဋ္ဌမမြောက် ဖြစ်သည်။ အမည် မောင်စိန်ထွန်း ဖြစ်သည်။ ၁၀ နှစ်အရွယ်တွင် ကြို့ပင်ကောက်မြို့ ရိုမန်ကက်သလစ်သာ သနာပြု စာသင်ကျောင်း၌ ပညာသင်သည်။ ၁၆-နှစ်တွင် သတ္တမတန်း အောင်သည်။ သတ္တမတန်းအောင်ပြီး ပြည်မြို့ ပထမ အင်ကြင်းမြောင်တောရ ဆရာတော် ရှင်အာသဘ (၁၈၆၀–၁၉၁၆)ကို ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍ သာမဏေ ဖြစ်သည်။ အင်ကြင်းမြောင်တောရ ဆရာတော်ထံမှာပင် ၅ လခန့် သာမဏေဝတ်၍ ကျင့်ကြံအားထုတ်သည်။ အင်ကြင်းမြောင်ဆရာတော်မှာ ပဋိပတ္တိနယ်ပယ်တွင် ထင်ရှားသည်။ ဖခင် ဦးစိန် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ရန်ကုန်မြို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သည်။ ရန်ကုန်မှ ပြည် အင်ကြင်းမြောင်တောရကို မိခင်နှင့်အတူ လိုက်ပါ၍ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်လေ့ရှိသည်။ ၁၉၁၆ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၄-ရက်တွင် ပြည် အင်ကြင်းမြောင်တောရသိမ်၌ သာမဏေပြုသည်။ သာမဏေ ပြုပြီး ရဟန်းဆက်လက်ခံယူသည်။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာမှာ ခရွဲဆရာတော် ဖြစ်သည်။ စစ်ကွင်း သေဋ္ဌာရာမဆရာတော်က ကမ္မဝါစာဆရာ။ အုတ်ဖို ဆရာတော်၊ ပြည်နိဗ္ဗိန္ဒဆရာတော် ရှင်သီရိ (၁၈၈၆ – ၁၉၇၇) ဓမ္မိကတောင် ဆရာတော် စသော သံဃာ ၁၅-ပါးက ကာရကသံဃာ၊ မိခင်ကြီးက ရဟန်းဒါယိကာခံသည်။ ဘွဲ့ ရှင်နာရဒ ဖြစ်သည်။
ရဟန်းဖြစ်ပြီး ပဋိပတ္တိ ကျင့်ကြံအားထုတ်ရန် ရည်ရွယ်သော်လည်း အသက် ငယ်ရွယ်သေး၍ ပရိယတ္တိသင်ကြားရန် စီစဉ်သည်။ ပြည်မြို့ ခေမာရုံ (ယခု ဂန္ဓာရုံ) တိုက်က ရဟန်း ၁ ဝါရတွင် ပထမငယ်၊ ရန်ကုန်မြို့ ဘင်္ဂလားတိုက် မစိုးရိမ်ကျောင်းမှ ပထမလတ်၊ မုံရွာ စာဖြေဌာနမှ ပထမ ကြီးတန်း အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ပထမလတ်တန်း ယမိုက်စာဝါကို အမရပူရမြို့ ပထမကျော် ဦးအုန်း၏ ဓာတုကထာ ဥဒါနသင်္ဂဟ နိဿယကျမ်းကို လက်စွဲထား လေ့လာသည်။ ပထမကြီးတန်း အောင်မြင်ပြီးနောက် မန္တလေး မစိုးရိမ်တိုက် ပထမကျော် ဦးဉာဏ (၁၈၈၃–၁၉၃၇)၊ ရွှေရေးဆောင် တိုက် ဦးကြည်ခေါ် ရှင်အာဒိစ္စရံသီ (၁၈၅၇-၁၉၁၅)၊ ဒက္ခိဏာရာမ ဘုရားကြီးတိုက် စာချရှင်ဇာဂရ၊ ရှင်ဝိမလတို့ထံ ပရိယတ္တိစာပေ ဆက်လက်သင်ယူသည်။ ထို့နောက် မန္တလေး မြင်းဝန်တိုက်၊ အမရပူရ မင်္ဂလာတိုက်၊ ပခုက္ကူ၊ မဟာဝိသုတာရာမတိုက်တို့တွင် ရဟန်း ၁၂ ဝါရသည်တိုင် ပရိယတ္တိစာပေ သင်ယူခဲ့သည်။
မန္တလေးမြို့ မစိုးရိမ်တိုက်တွင် သီတင်းသုံးနေစဉ် ရဟန်း ၁၂ ဝါရ၌ ခင်ဦးမြို့ ရွှေဘေးကင်းတောရကို အလည်ရောက်ရာက တောရဆောက်တည်ခဲ့သည်။ ပြိုကျဆဲဆဲ ကျောင်းငယ်တစ်ဆောင်တွင် တစ်ပါးတည်း သီတင်းသုံး၍ ပိဏ္ဍပါတ်ဓူတင်ဆောင်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဥပုဒ်သည် တရားနာများစည်ကားလာရာ ပဋိပတ္တိ ကျင့်ကြံအားထုတ်ယုံမျှမက စာလိုက် သံဃာများအား ဝိနည်းစာဝါ၊ လူဒါယကာ၊ ဒါယိကာမများအား ဓမ္မစကြာ၊ သင်္ဂြိုဟ်၊ ပဋ္ဌာန်းများ ပို့ချသင်ကြားပေးသည်။ ပဋ္ဌာန်းသင်ရာတွင် လွယ်ကူ ရှင်းလင်းသော နည်းလမ်းများ ကြံဆ၍ ပဋ္ဌာန်းဇယားများ တီထွင်ပို့ချသည်။ ပဋ္ဌာန်းပို့ချရာ နည်းသစ်အောင်မြင်သည်နှင့်အမျှ ပဋ္ဌာန်းအရာ ထင်ရှား လာ၏။ သင်္ဂြိုဟ်ပဋ္ဌာန်းစာမေးပွဲများ ကျင်းပပေးသည်။ စစ်ကိုင်းတောင်ရိုး ပဋ္ဌာန်းသိပ္ပံဆရာတော် ရှင်ဣန္ဒက ကလည်း ကူညီသင်ကြားပေးသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် မတိုင်မီ ရန်ကုန်မြို့ အလယ်တောရဆရာတော်၏ တိုက်တွန်းချက်အရ အလယ်တောရစာသင်တိုက်နှင့် မန္တလေး မစိုးရိမ် ဆရာတော် ရှင်သူရိယ၏ အားပေးမှုဖြင့် မစိုးရိမ်တိုက်တို့တွင် ပဋ္ဌာန်းစာဝါများ ပို့ချခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ချပ်သင်းသူဌေး ဦးဘသင်၏ လျှောက်ထားချက်အရ စစ်ကိုင်းတောင်ရိုး၌ ပဋ္ဌာန်းပို့ချ၏။ ရန်ကုန်မြို့၌ ပဋ္ဌာန်းပို့ချနေစဉ် စာတိုက်ဝန် ဦးသွယ်သည် စာရေးလျှောက်ထားရာတွင် ‘ပဋ္ဌာန်းဆရာတော်’ ဟု သုံးနှုန်းခဲ့သည်။
ပဋ္ဌာန်းဆရာတော်ဟူသော အမည်ကို သတိပြုမိရာမှ ပဋ္ဌာန်းဆရာတော် အမည်ခံထိုက်စေရန် ပဋ္ဌာန်း ၂၄ ကျမ်းလုံး၏ လျှို့ဝှက်ခက်ခဲမှုကို အကုန်အစင် နားလည်သဘောပေါက်ရန် ဆက်လက် အားထုတ်ခဲ့သည်။ ပဋ္ဌာန်းလေ့လာပြီးနောက် ယမိုက် ၁၀ ကျမ်း ပါဠိတော် အရကောက်များကို ပဋ္ဌာန်းအရကောက်ကဲ့သို့ စနစ်ဇယားများ တီထွင်ကြံဆ ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးနောက် ရဟန်းရှင်လူအများ၏ ပင့်လျှောက်ချက်အရ မော်လမြိုင်ကျွန်း၊ ဖျာပုံ၊ ရန်ကုန် ဇေယျဝတီကျောင်းတိုက်၊ ခြောက်ထပ်ကြီး ဘုရားကြီးတိုက်တို့၌ ယမိုက် ပဋ္ဌာန်း သင်တန်းများ ပို့ချသည်။ ဖျာပုံတွင် သင်တန်းပို့ချနေစဉ် ရန်ကုန်မှ ဒါယကာ ဦးကျော်၏ လျှောက်ထားချက် အရ ရန်ကုန်မြို့ ပြောင်းရွှေ့ သင်တန်းပို့ချသည်။
၁၉၄၆ ခုနှစ် မေလ ၅-ရက် တနင်္ဂနွေနေ့တွင် ဦးကျော် ဦးဆောင်သော အဘိဓမ္မာသင်တန်းသားများက အဘိဓမ္မာပြန့်ပွားရေးအသင်းကို တည်ထောင်၍ ဆရာတော် ရှင်နာရဒက အသင်းဩဝါဒါစရိယ၊ သင်တန်း နည်းပြအဖြစ် စတင်ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အဘိဓမ္မာ ပြန့်ပွားရေးအသင်းသည် ဆူးလေစေတီတော်သို့ နေရာပြောင်း၍ အဘိဓမ္မာ သင်တန်းများ ပို့ချသည်။ သီတင်းသုံးရာ ရန်ကုန် ပြည်လမ်း ပဋ္ဌာန်း ကျောင်းတိုက်၌လည်း ယမိုက် ပဋ္ဌာန်းသင်တန်းများ ပို့ချသည်။ ၁၉၅၄- ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင်ကာလတွင် နိုင်ငံခြားသား ရဟန်းရှင်လူများကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် သင်တန်းပို့ချခဲ့၏။ ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင်ရာတွင် ပါဠိဝိသောဓက၊ ပဋိဝိသောဓက၊ ဩသာနဝိသောဓက တာဝန်များ ထမ်းဆောင်သည်။ သုတ်သီလက္ခန်၊ ယမိုက်၊ ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော်များနှင့် ပဉ္စပကရဏ အဋ္ဌကထာကျမ်းကို တာဝန်ယူတည်းဖြတ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့အတွက် ‘ပဋ္ဌာန်းအရကောက်ကျမ်း’ကိုလည်း စိစစ်တည်းဖြတ်ပေးခဲ့သည်။
သီရိလင်္ကာနိုင်ငံက ပါဠိနာမအဘိဓာန် ကျမ်းပြု ဗုဒ္ဓစာပေပညာရှင် ဒေါက်တာ မာလာလဆေကေရနှင့် လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်း၏ မေတ္တာ ရပ်ခံချက်အရ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် အဘိဓမ္မာ ပိဋက၏ တတိယမြောက် ဓာတုကထာကျမ်း (Discourse on Elements)၊ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပဋ္ဌာန်း ကျမ်းပထမအုပ်(Conditional Relations, Patthana Vol.1)၊ ၁၉၇၉ ခုတွင် ပဋ္ဌာန်းဟောပုံ နည်းမျိုးစုံ လမ်းညွှန်ကျမ်း (Guide to Condi-tional Relations)၊ ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော် ဒုတိယအုပ် (Conditional Relations, Patthana, Vol.2)တို့ကို တပည့် ဦးသိန်းညွန့်၏ အကူအညီဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ပြန်ဆို၍ လန်ဒန် ပါဠိစာပေအသင်းက ကမ္ဘာသို့ ဖြန့်ချီခဲ့သည်။
မြန်မာဘာသာဖြင့် သင်္ဂြိုဟ် ၉ ပိုင်း သရုပ်ခွဲဇယားအကျဉ်း၊ သင်္ဂြိုဟ် ၉ ပိုင်း သရုပ်ခွဲဇယားအကျယ်၊ ပါဠိပါရဂူကျမ်း၊ ယမိုက်ပါရဂူကျမ်း၊ မာတိကာ ဓာတုကထာ ပါရဂူကျမ်း၊ ယမိုက်ပါရဂူကျမ်း နောက်ဆက်တွဲ၊ ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယကျမ်းနှင့် နာမရူပပရိစ္ဆေဒကျမ်းဇယား၊ ဆဝါရသင်္ချာ (အသံ ဖမ်းပဋ္ဌာန်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ပဉ္စာဝါရဝိဘင်္ဂ (အသံဖမ်းပဋ္ဌာန်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ပစ္စယနိဒ္ဒေသ ပထမပိုင်း၊ ဒုတိယပိုင်း (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ပဉ္စာဝါရ သင်္ချာ အနုလုံ ပစ္စနိက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ပညာဝါရသင်္ချာ အနုလောမပစ္စနိက် ပစ္စနိယာနုလောမ (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ဆဝါရ ဝိဘင်္ဂ (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ သင်္ခါရယမိုက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ အနုသယယမိုက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ စိတ္တနှင့် ဓမ္မယမိုက် (အသံဖမ်း ပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ ဣန္ဒြိယယမိုက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ သစ္စယမိုက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်း၊ အာယတနနှင့် ဓာတုယမိုက် (အသံဖမ်းပို့ချစဉ်) ကျမ်းတို့ ပြုစုခဲ့ပါသည်။
၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတဘွဲ့တံဆိပ် ဆက်ကပ်ခံရသည်။
၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဦးနုဦးဆောင်သော ပိဋကတ်ဘာသာပြန် စာပေအဖွဲ့၏ ဩဝါဒါစရိယအဖွဲ့ဝင် တွဲဖက်ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်အဖြစ်ယူ၍ ယမိုက်ပါဠိတော် ၃ ကျမ်းကို ကုသိုလ်ဖြစ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ပြန်ဆိုခဲ့သည်။
၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် ဆူးလေအဘိဓမ္မာပြန့်ပွားရေးအသင်းကြီးအတွက် ဣန္ဒြိယယမိုက်ကျမ်းကို ထပ်မံတည်းဖြတ်ခဲ့သည်။ သက်တော် ၈၆ သိက္ခာ ၆၆ ဝါရ ၁၉၈၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁-ရက် စနေနေ့ ည ၁၀း၄၅ နာရီတွင် ရန်ကုန်မြို့ ပြည်လမ်း မူလပဋ္ဌာန်း ကျောင်းတိုက်၌ ဘဝနတ်ထံ ပျံလွန်ခဲ့ပါသည်။ [၁]