မြစ်ဝါမြစ်

မြစ်ဝါမြစ် (黃河) သည် ၅,၆၄၆ ကီလိုမီတာ (၃,၃၉၅ မိုင်) ရှည်လျားပြီး တရုတ်ပြည်တွင် ယန်ဇီမြစ်ပြီး ဒုတိယ အရှည်လျားဆုံး၊ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဆဋ္ဌမမြောက် အရှည်လျားဆုံး မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည် အနောက်ပိုင်းဒေသ ချင်းဟိုင်ပြည်နယ် (青海) ဘာရန်ဟာတောင်တန်းတွင် မြစ်ဖျားခံကာ ပြည်နယ်ပေါင်း ၉ ပြည်နယ်ကို ဖြတ်သန်းပြီး ပင်လယ်ဝါအနီး ပေါ်ဟိုင်ပင်လယ်သို့ စီးဝင်သည်။

မြစ်ဝါမြစ်၏ မြေပုံ

မြစ်ဝါမြစ်ဝှမ်းဒေသသည် တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု အစပျိုးရာ ဒေသဖြစ်ပြီး ခေတ်ဦးတရုတ်သမိုင်းတွင် စည်ပင်ထွန်းကားသည့် ဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြစ်ရေတွင် အနည်များကာ ဝါကျင်ကျင် အရောင်ရှိသောကြောင့်လည်း မြစ်ဝါမြစ်ဟု အမည်တွင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မြစ်အောက်ပိုင်းတွင် အနည်ကျကာ မြစ်ကြမ်းပြင် မြင့်တက်လာမှုကြောင့် မကြာခဏဆိုသလို ရေကြီးမှု၊ ရေလွှမ်းမှုများကြောင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးများ ဖြစ်စေသည်။

တရုပ်ပြည်၏ မြစ်ကြီးတစ်စင်းဖြစ်သော မြစ်ဝါမြစ်သည် နွေဦးကာလတွင် ရေခဲတောင်များမှ အရည်ပျော်ကျမှုကြောင့် မြစ်တစ်လျှောက် ရေများလျှံတက်ကာ မြစ်ဝါမြစ်ဆိုသည့် အမည်နှင့်လိုက်အောင် မြစ်ထဲသို့ ရွှံ့နှင့်သဲများ ရောနှောနေသော ဝါကျင်ကျင်မြစ်ရေများသည် မြစ်ကြာင်းတစ်လျှောက် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် စီးဆင်း၍ တောတောင်များကို တွန်းဖြိုနိုင်လောက်အောင်၊ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာကိုပါ ပြောင်းပြန်လှန်ပစ်နိုင်လောက်အောင် ဧရာမပေါင်းအိုးကြီးထဲမှ ရေများ ပွက်ပွက်ဆူနေသကဲ့သို့ သဘာဝရဲ့ အံ့ဩခမ်းနားဖွယ် မြစ်ဝါမြစ် မြင်ကွင်းများကို တွေ့ရှိရမှာ ဖြစ်သည်။

အဆိုပါ မြစ်ဝါမြစ်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဖြစ်တည်မှုသမိုင်းကြောင်းအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော မြစ်တစ်ခု ဖြစ်သည့်ပြင် သမိုင်းတစ်လျှောက် သဘာဝဘေး အန္တရာယ်အများဆုံး၊ လူအသေအပျောက်အများဆုံး မြစ်တစ်စင်းလည်း ဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည် ယွမ်မင်းဆက် (၁၃၃၂-၁၃၃၃) လက်ထက်တွင် မြစ်ဝါမြစ် ရေလွှမ်းမိုးမှုဖြစ်ပွားခဲ့ရာ လူဦးရေ ခုနှစ်သန်းသေဆုံးခဲ့ရသည်။ ၁၈၈၇-ခုနှစ် ရေလွှမ်းမိုးမှုဖြစ်စဉ်တွင်လည်း လူဦးရေ ကိုးသိန်းမှ နှစ်သန်းအထိ သေဆုံးခဲ့ရသည်။ ထို့ပြင် ၁၉၃၁-ခုနှစ် ရေလွှမ်းမိုးမှုတွင်လည်း လူဦးရေ တစ်သန်းမှ လေးသန်းအထိ သေဆုံးခဲ့ရပြန်သည်။

ဟီနန်ပြည်နယ်၌ နေထိုင်သော ဒေသခံများက မြစ်ဝါမြစ်ကို ရှောသ်ဟီ (ပူလောင်နေသောမြစ်) ဟု ခေါ်ကြသည်။ သိပ်သည်းသော အနည်အနှစ်များကြောင့် လေရှူရန် အငမ်းမရဖြစ်နေသော ငါးများပွက်နေကြခြင်းကို အကြောင်းပြ၍ ထိုသို့ ခေါ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ယနေ့ကာလတွင် အနည်အနှစ်များ ပို့ချမှုကြောင့် မြစ်ကြမ်းပြင် မြင့်တက်ခြင်းနှင့် အင်းအိုင်များထဲရှိ ရေပမာဏ လျော့နည်းသွားခြင်းများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည်။

မြစ်ကြမ်းပြင် မြင့်တက်လာသော အခါ၌ ရေကြီးမှုများ ကို၍ အဖြစ်များလာသည်။ မြစ်ဝါမြစ်၏ အခြေအနေသည် တရုတ်ပြည်၏ ကြေကွဲစရာ အဖြစ် ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေဆဲပင် ရှိသည်။ သမိုင်းတစ်လျှောက်မှာ ရာစုနှစ်များစွာ ဖြစ်ပွားလေ့ရှိသော မြစ်ဝါမြစ်၏ မြစ်ကြောင်းပြောင်းလဲမှုသည် မကြာသေးမီ ရာစုနှစ်များတွင် ခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ပြည့်လွန် နှောင်းပိုင်းနှစ်များတွင် မြစ်ဝါမြစ်ရေသည် ခမ်းစပြုလာခဲ့သည်။ စက်ရုံအလုပ်ရုံသုံး နှင့် လူသုံးအတွက် မြစ်ရေကို နှစ်ဆင့်ထား၍ စုပ်တင်ရသည်။ ဆိုးရွားသောအခြေအနေမှ ပိုကောင်းလာအောင် ကြိုးစားအားထုတ်မှုများ လုပ်ခဲ့သော်လည်း ပို၍ ဆိုးမြဲဆိုးလျက်ပင် ရှိနေသည်။

၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းက မြစ်ဝါမြစ်၏ ၄၀%ကို သောက်သုံး၍ ရခဲ့သော်လည်း ၂၀၀၇-ခုနှစ် အရောက်တွင် သုံးပုံတစ်ပုံသာ သောက်သုံး၍ ရတော့သည်။ ရေကြီးလာလျှင် ပြေး၍ မလွတ်နိုင်သလို၊ မြစ်ရေကလည်း ခမ်းခြောက်လာတော့မည့် သဘော ရှိနေသည်။ နေရာဒေသအချို့မှာ ရေကြီးမှုများ ပို၍ အဖြစ်များလာသလို အခြားနေရာဒေသများမှာ သဲကန္တာရအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲမှုများ ပို၍ အဖြစ်များလာလျက် ရှိသည်။

မြစ်ဝါမြစ်အတွင်းသို့ အဓိကမြစ်ကြီး ၁၇-စင်း စီးဝင်လျက် ရှိပြီး မြစ်ပေါ်၌ ရေအားလျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ရန် ထင်ရှားသော ဆည်ကြီး ၁၃-ခု တည်ဆောက်ထားကာ မြစ်ကိုကား ရထားများ ဖြတ်ကူးနိုင်ရန် အဓိက တံတားကြီး ၂၈-စင်းကို တည်ဆောက်ထားသည်။ မြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်၌ ငါးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းနှင့် ငါးသားဖောက် လုပ်ငန်းများအား အကြီးအကျယ် လုပ်ကိုင်ကြပြီး နာမည်ကြီးသည့် မြစ်ဝါမြစ် လိပ်မွေးမြူရေး စခန်းများလည်း မြောက်မြားစွာ ရှိသည်။