မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံဆရာတော်
မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံဆရာတော်၊ အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဗိုလ်ဗာဟင်ပ်တန် မြို့ တိသရဏစင်တာဆရာတော် အမည်နှစ်ရပ်ဖြင့် ထင်ရှားသည်။ ဒသမ ရွှေကျင်သာသနာပိုင် မြောင်းမြဆရာတော်၏ ညာလက်ရုံးတပည့်ရင်း တစ်ပါးဖြစ်၍ သာမဏေဘဝကပင် အစိုးရပထမပြန် ငယ်၊ လတ်၊ ကြီး စာမေးပွဲနှင့် ရဟန်း ၄ ဝါရတွင် ဓမ္မာစရိယစာချတန်း အောင်ခဲ့သည်။ ပါဠိနိကာယ်ကြီးများကို ပခုက္ကူနှင့် ညောင်ဦး မဟာဝိသုတာရာမ ဆရာတော်များထံ သင်ယူ၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဗာရာဏသီ ဆန်းစခရစ် တက္ကသိုလ်၊ နယူးဒေလီတက္ကသိုလ်တို့မှ သက္ကတ ဒီပလိုမာနှင့် ဘီအေဘွဲ့ ရသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတ၊ ဟိန္ဒီ၊ အင်္ဂလိပ် ကျွမ်းကျင်နှံ့စပ်သည်။ မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံတိုက်နာယကအဖြစ် စာပေပို့ချနေစဉ် လန်ဒန်ပါဠိစာပေ အသင်း ရာပြည့်အထိမ်းအမှတ် ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုရေး ကော်မတီ (၁၉၇၇) ဝင်အဖြစ် မဇ္ဈိမနိကာယ်အဋ္ဌကထာ (ပပဉ္စသုဒနီ)ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။ ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် လူသေလူဖြစ် ဝိနိစ္ဆယ ဝိနည်းဓိုရ် အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ထိုနှစ်မှာပင် မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ အင်္ဂလိပ် ဘာသာ ပြန်ဆိုရေးအတွက် အင်္ဂလန်ကို ကြွရောက်သည်။ အင်္ဂလန်တွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ကျမ်းပြုခြင်း၊ ဓမ္မပဒ, ယမိုက် ပဋ္ဌာန်းသင်တန်းများ ဖွင့်လှစ်သင်ကြားခြင်း၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားပြသခြင်း၊ တရားဟောပြောခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓသာသနာပြု ဆရာတော်အဖြစ် ထင်ရှားပါသည်။
ဉာနိက၊ ရှင်၊ မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံဆရာတော်
ပြင်ဆင်ရန်၁၉၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၈-ရက် အင်္ဂါနေ့တွင် ဧရာဝတီတိုင်း ပုသိမ်အရှေ့မြို့နယ် ဒါးကဘူတာအနီး ဘုရားကြီးကုန်းရွာ၌ ဖွားသည်။ အဖ ဦးဘိုးထင်၊ အမိ ဒေါ်စိန် ဖြစ်သည်။ မိဘများမှာ လယ်သမားမျိုးရိုး။ အမည် မောင်ဘိုးညှက် ဖြစ်သည်။
၅-နှစ်အရွယ်တွင် ဘုရားကြီးကုန်း ရွာကျောင်း၌ စတင် ပညာသင်သည်။ ၇-နှစ်တွင် မြောင်းမြမြို့နယ် ကွမ်းခြံကြီးကျေးရွာ အထက်ကျောင်း ဦးရီးတော် ရှင်ခေမိန္ဒထံ ပြောင်းရွှေ့၍ ပရိတ်ကြီး၊ လောကနီတိ၊ ပါဠိသဒ္ဒါ၊ သင်္ဂြိုဟ်၊ မူလတန်း ဂဏန်းသင်္ချာ၊ အင်္ဂလိပ်စာများ သင်ယူသည်။ ၈-နှစ်တွင် ဦးရီးတော် ရှင်ခေမိန္ဒကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု သာမဏေဖြစ်သည်။ ဘွဲ့ ရှင်ဉာနိက။ မိဘနှစ်ပါးနှင့် ကွမ်းခြံကြီးကျေးရွာ ကျောင်းဒါယကာ ဦးထွန်းတင်၊ ဒေါ်စံတို့က ရှင်ဒါယကာခံသည်။ သာမဏေဝတ်ဖြင့် ဦးရီးတော်ထံ သဒ္ဒါ၊သင်္ဂဟ၊ဇာတ်အဋ္ဌကထာများ သင်ယူသည်။ ကစ္စည်းသဒ္ဒါကြီးကို သုတ်ပြီး ရုပ်ပြီး နားလည်ခဲ့သည်။
သာမဏေ ၆ ဝါရတွင် ပုသိမ်မြို့ ဝေဠုဝန်တိုက်ဆရာတော် ရှင်နန္ဒိယထံ ပြောင်းရွှေ့ ပညာသင်ရာ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် အစိုးရပထမပြန် ပထမ ငယ်တန်း အောင်သည်။ ဉာဏ်ထက်မြက်ရုံမျှမက စာပေဝါသနာပါ၊ လိမ္မာ လှသော ကိုရင်အဖြစ် ထင်ရှားသည်။ ၁၉၃၃ ခုနှစ် ပထမလတ်တန်း ဖြေဆိုရာ စာမေးပွဲကျရှုံး၍ မြောင်းမြမြို့ ပဇ္ဇောတာရုံတိုက် ပြောင်းရွှေ့ ပညာသင်သည်။ မြောင်းမြဆရာတော် (နောင် ဒသမရွှေကျင်သာသနာပိုင် ရှင်ဉာနာဘိဝံသ)ထံ သင်ယူစဉ် သာမဏေဝတ်ဖြင့် ၁၉၃၅ ခုနှစ်တွင် ပထမလတ်တန်း၊ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် ပထမကြီးတန်း စာမေးပွဲများ အောင်သည်။ တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် ပထမကြီးတန်းအောင်မြင်သူ ၃၇-ပါးသာရှိ၍ အဆင့် ၁၃ မှ အောင်မြင်သည်။ ပထမကြီးအောင်ပြီး မြောင်းမြဆရာတော်ထံ ဟိန္ဒီနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဆက်လက်လေ့လာခွင့်ရသည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၂-ရက် သောကြာနေ့တွင် မြောင်းမြ ဆရာတော်ကို ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍ ရဟန်းဖြစ်သည်။ ဘွဲ့ ရှင်ဉာနိက။ ရဟန်း ဒါယကာမှာ ကွမ်းခြံကြီးကျေးရွာ ရှင်ဒါယကာ ဦးထွန်းတင်၊ ဒေါ်စံဖြစ်သည်။ ရဟန်းဖြစ်ပြီး မြောင်းမြဆရာတော်ထံမှာပင် အဋ္ဌသာလိနီ၊ သမ္မောဟဝိနောဒနီ၊ အဘိဓမ္မာ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ၊ ပါရာဇိကပါစိတ် ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ၊ သုတ်မဟာဝါ အဋ္ဌကထာများကို ဆက်လက်သင်ယူသည်။ ပိဋကတ်အပြင် ပါဠိစာပေ အရေးအသား၊ အဟောအပြော စွယ်စုံကျွမ်းကျင်သည်။ အင်္ဂလိပ်စာကို ရန်ကုန်မြို့ ရှင်အာဒိစ္စဝံသ ကျောင်းတိုက်၌ ဆက်လက် ဆည်းပူးသည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ် အစိုးရ ဓမ္မာ စရိယစာချတန်း အောင်၍ သာသနဓဇ သီရိပဝရ ဓမ္မာစရိယဘွဲ့ရသည်။
၁၉၄၁-၄၂တွင် မြောင်းမြဆရာတော်၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ပခုက္ကူ မဟာဝိသုတာရာမတိုက်ဆရာတော် ရှင်ပညာ (၁၈၇၈-၁၉၄၆)ထံ နိကာယ် ကြီးများ သင်ယူသည်။ အဘိဓမ္မာအရာတွင် ခက်ခဲလှသော မူလဋီကာကို ဦးစားပေးသင်ယူသည်။ ၁၉၄၂တွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ကူးစက်လာ၍ မြောင်းမြဆရာတော်ထံပြန်၍ ဝါဆိုသည်။ ဝါကျွတ်လျှင် မြောင်းမြဆရာတော် ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ညောင်တုန်းမြို့ သာသနဇောတိပါလကျောင်း ညောင်ဦးဆရာတော် ရှင်နန္ဒဝံသ (၁၈၈၂-၁၉၅၇)ထံ နိကာယ်ကြီးများ သင်ယူသည်။ ညောင်ဦးဆရာတော်မှာ ပခုက္ကူ မဟာဝိသုတာရာမ စာချ ဖြစ်၍ ပခုက္ကူ၊ ညောင်ဦး၊ ညောင်တုန်းဆရာတော်ဟု အမည်သုံးမျိုးဖြင့် ထင်ရှားသည်။ စစ်အတွင်း ညောင်တုန်းဆရာတော်ထံ ပိဋကတ်တော်များ၊ အထူးအားဖြင့် မူလဋီကာ၊ အဋ္ဌသာလိနီ အဋ္ဌကထာများကို ဆိုဝါဖြင့် သင်ယူ၍ တစ်ဖက်တွင်လည်း ပြန်လည် စာပေပို့ချသည်။ ဟိန္ဒီနှင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာကိုလည်း ဆက်လက်လေ့လာသည်။ ၁၉၄၆တွင် ညောင်တုန်း ဆရာတော် ပခုက္ကူ၊ မဟာဝိသုတာရာမ ပြန်ကြွရာ ရှင်ဉာနိကလည်း မြောင်းမြပဇ္ဇောတာရုံပြန်ပြီး တိုက်အုပ် ပဓာနစာချအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။
၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် မြောင်းမြဆရာတော်သည် ဂိုဏ်းတာဝန်အရ မန္တလေး မဟာဝိသုဒ္ဓါရာမတိုက်သစ် (ရွှေကျင်ဗဟိုဌာန) ပြောင်းရွှေ့ သီတင်းသုံးရာ ရှင်ဉာနိကသည် မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံတိုက်၏ ပဓာန နာယကအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ပဇ္ဇောတာရုံ ပါဠိ တက္ကသိုလ်ကျောင်းအုပ်အဖြစ် တာဝန်ယူ၍ စာချ ရှင်ပညာဇောတ (နောင် ပဲခူးသာသနာ့မဏ္ဍိုင်ဆရာတော်) က ကျောင်းတိုက်ကိုယ်စားလှယ် ဆောင်ရွက်ကာ မူလတန်းမှ စာချတန်းအထိ တစ်နေ့ စာဝါ ၈ ဝါ ပို့ချခဲ့သည်။
၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် မြောင်းမြဆရာတော် ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ဘာသန္တရ သင်ရန် အိန္ဒိယနိုင်ငံ သွားရောက်သည်။ ၁၉၅၈-၆၀တွင် ဗာရာဏသီဆန်း ခရစ်တက္ကသိုလ် ၂-နှစ် ဒီပလိုမာသင်တန်း၊ ၁၉၆၀-၆၃တွင် နယူးဒေလီ တက္ကသိုလ် ဟန်ဆရာ့(ဂျ်)ကောလိပ်၌ အင်္ဂလိပ်စာပေ၊ အိန္ဒိယဒဿန၊ ရှေးဟောင်းအိန္ဒိယသမိုင်း၊ အနောက်တိုင်း ဒဿနဘာသာတွဲများဖြင့် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ (ဂုဏ်ထူး) ရခဲ့သည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်မှစ၍ မြောင်းမြပဇ္ဇောတာရုံ တိုက် နာယကအဖြစ် ပရိယတ္တိစာပေနှင့် ဘာသန္တရ ပို့ချသည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ထားဝယ်မြို့ မူလယဉ်ငေးရိပ်သာ၌ တပည့်ဖြစ်သူ ရှင်ဣန္ဒြိယ၏ ကူညီမှုဖြင့် တစ်နေ့ နာရီ ၂၀ သုံးလခန့် ဝိပဿနာ ရှုမှတ်ခဲ့သည်။ မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံ နာယကအဖြစ် စာပေပို့ချနေစဉ် ၁၉၇၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၆-ရက်နေ့တွင် လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်း ရာပြည့်အထိမ်း အမှတ် ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ ဘာသာပြန်ဆိုရေးကော်မတီအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် မဇ္ဈိမနိကာယ် အဋ္ဌကထာ (ပပဉ္စသုဒနီ) အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုပေးရန် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌမှာ ကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓသာသနာပြု ရှင်သေဋ္ဌိလ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ် ပထမအကြိမ် နိုင်ငံတော် ဗဟိုသံဃာ့ဝန်ဆောင် ဆရာတော် အဖြစ် ရွေးချယ်ခံရပြီး ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် လူသေလူဖြစ် ဝိနိစ္ဆယ ဝိနည်းဓိုရ်အဖြစ် တာဝန်ပေးအပ်ခံရ၍ လူသေလူဖြစ် ဝိနိစ္ဆယကျမ်း ထွက်ပေါ်လာသည်။ လူသေလူဖြစ် ဝိနိစ္ဆယအဖွဲ့ဝင် ၅-ပါးတွင် ဘာသန္တရ ဆေဒကဖြစ်သော ရှင်ဉာနိကသည် အဓိက ဦးဆောင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့ရသည်။
၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုရန် ကျန်ရှိနေသေးသော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ အဋ္ဌကထာ ၃ ကျမ်း ဘာသာပြန်ဆိုရေးအတွက် အင်္ဂလန် ကြွရောက်သည်။ လန်ဒန်မြို့တွင် ခေတ္တသီတင်းသုံးနေသော ဆရာတော် ရှင်သေဋ္ဌိလ (၁၈၉၆-၁၉၉၇)၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ရှင်ဉာဏိဿရ (သီတဂူ ဆရာတော်)နှင့်အတူ အင်္ဂလိပ်စကားပြောသင်တန်း တက်ရောက်သည်။ လန်ဒန်မြန်မာကျောင်း၊ ဘာမင်ဂန်မြို့ ဗုဒ္ဓဝိဟာရတို့တွင် အပတ်စဉ် တရား ဟောပြောခြင်း၊ ဓမ္မပဒသင်တန်း၊ အဘိဓမ္မာသင်တန်းပို့ချခြင်း၊ အိန္ဒိယ အော့ဖစ်လိုက်ဘရီနှင့် ဗြိတိသျှလိုက်ဘရီတို့တွင် စာပေကြည့်ရှုလေ့လာခြင်း၊ မန်ချက်စတာတက္ကသိုလ်နှင့် သမထစင်တာတို့၌ အဘိဓမ္မာပို့ချခြင်း၊ အထူးသဖြင့် ယမိုက်ပဋ္ဌာန်းပို့ချခြင်း၊ မဇ္ဈိမနိကာယ်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဗိုလ်ဗာဟင်ပ်တန်မြို့ တိသရဏ စင်တာ၌ သီတင်းသုံး၍ ဥရောပနိုင်ငံများ၊ ဩစတြေးလျနှင့် အမေရိက သို့တိုင် လှည့်လည်၍ သာသနာပြုခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် မဇ္ဈိမ ပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ ဘာသာပြန်အပြင် (1) The Introduction of Buddhism into Myanmar. (2) How the Abhidhamma Teaching Con-tributes to the Practical Meditation. (3) A History of the Minor Pali Grammar in Myanmar စာအုပ်သုံးအုပ် ရေးသားခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် ဒုလ္လဘသာသနာ၊ မြန်မာဘာသာဖြင့် အရှင်သေဋ္ဌိလ၏ ဘဝဖြစ်စဉ်နှင့် ဗုဒ္ဓသာသနာပြုမှတ်တမ်း (၁၉၈၃)၊ လူသေလူဖြစ် ဝိနိစ္ဆယ (၁၉၈၂)တို့ ပြုစုခဲ့သည်။
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄-ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတဘွဲ့ ဆက်ကပ်ခံရသည်။
၁၉၉၇ ခုနှစ် ဇွန်လ ၈-ရက် တနင်္ဂနွေနေ့ ညနေ ၄ နာရီ ၅၉ မိနစ်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ လန်ဒန်မြို့၌ မြောင်းမြ ပဇ္ဇောတာရုံတိုက်၊ အင်္ဂလန် နိုင်ငံ ဗိုလ်ဗာဟင်ပ်တန်မြို့ တိသရဏစင်တာကျောင်းတိုက်၊ ဩစတြေးလျ နိုင်ငံ ပါ့သ်မြို့ တိသရဏစင်တာကျောင်းတိုက်များ၏ ဦးစီးနာယက ကမ္ဘာ့ ဗုဒ္ဓသာသနာပြုဆရာတော် ရှင်ဉာနိကသည် တစ်ဘဝ တစ်ခန္ဓာ ချုပ်ငြိမ်း ခဲ့ပါသည်။ [၁]