ဂျက်ကော့ ကာတီယေး

ဂျေ ကာတီယေး (ခရစ် ၁၄၉၁-၁၅၅၇) သည် မြောက်အမေရိကတိုက်၌ ပြင်သစ်ကိုလိုနီနယ်သစ်များ စတင်ထူထောင်နိုင်ရန် အခြေချပေးခဲသူ ဖြစ်သည်။ ကာတီယေး သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ သင်္ဘောသားကောင်းတို့ ထွက်ပေါ်ရာ ဗရစ်တနီယ် စန်မာလိုမြို့သား တစ်ဦးဖြစ်ကြောင်းမှတစ်ပါး သူ၏ ငယ်ရွယ်စဉ်က အဖြစ်အပျက်များကို မသိရပေ။ သူ၏အကြောင်းကို စတင်သိရှိရသည်မှာ ၁၅၃၄ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ဘုရင် ပထမ ဖရန်စစ်က သူ့အား ရေသစ်၊ မြေသစ် ရှာဖွေရန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံဘက်သို့ လမ်းပေါက်ရှာရန် စေလွှတ် သည့်အခါမှ ဖြစ်၏။ ထိုစဉ်က ကာတီယေးသည် စန်မာလိုမြို့မှ သင်္ဘောငယ် ၂စင်းဖြင့် ဧပြီလ ၂ဝ ရက်နေ့တွင် စတင် ခရီး ထွက်ခဲ့ရာ နယူးဖောင်းလန်းဒေသသို့ မေလ ၁ဝရက်နေ့တွင် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ကာတီယေးသည် လာဘရာဒေါ တောင်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းကို ဆန်တက်သွားပြီးနောက် ဗဲလအိုင်းရေလက် ကြားမှ စိန့်လောရင့် ပင်လယ်ကျွန်းဆွယ်ကို ပြင်သစ်ပိုင်အဖြစ် သိမ်းယူခဲ့၏။ ယင်းသို့ဖြင့် မြောက်အမေရိကတိုက်၌ ပြင်သစ် ကိုလိုနီကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့လေသည်။

စိန်လောရင့်မြစ်ကို စတင်တွေ့ရှိသူ ဇက် ကာတီယေး

၁၅၃၆ ခုနှစ်တွင် နယ်သစ်တည်ထောင်ရန် သင်္ဘော ၃စင်း ဖြင့် အမေရိကတိုက်သို့ ခရီးထွက်ခဲ့ပြန်သည်။ စိန်လောရင့် ပင်လယ်ကွေ့ထဲသို့ ရောက်ပြီးနောက် အနောက်ဘက်သို့ ဆန် တက်ကြည့်ရာ ထိုရေပြင်ကြီးမှာ မြစ်ကြီးတစ်မြစ် ဖြစ်ကြောင်း ကို တွေ့ရသည်။ ထိုသို့ သိရသောနေ့ (ဩဂုတ်လ ၁ဝ ရက် နေ့)မှာ စိန်လောရင့်သူတော်စင်၏ ပွဲတော်နေ့ ဖြစ်နေသဖြင့် ကာတီယေး သည် ထိုမြစ်ကို စိန်လောရင့်မြစ်ဟု အမည်ပေးခဲ့ လေသည်။

မြစ်ကြောင်းအတိုင်း ဆန်တက်ခဲ့ရာ၌ ယခု မွန်းထရီးအောမြို့ တည်ရာတွင် တိုင်းရင်းသားလူရိုင်းတို့၏ ဟိုချီလာ ဂါရွာ ကလေးကို တွေ့ရသည်။ ထိုရွာကလေးအနီးရှိ မိုးမိုးမားမား ရှိနေသော တောင်ကြီး တစ်ကောင်ကို ကာတီယေးသည် မွန်းထရီးအောဟု အမည်ပေးခဲ့၏။ နောင်တွင် ရွာကလေး တိုးတက် စည်ပင်လာ၍ မြို့ဖြစ်လာသောအခါ တောင်၏အမည် ကို စွဲ၍ မွန်းထရီးအောမြို့ဟု ခေါ်ကြလေသည်။

၁၅၄၁ ခုနှစ်တွင် တတိယအကြိမ် အမေရိကတိုက်ဖက်သို့ ခရီးထွက်ခဲ့ရပြန်၏။ ထိုအကြိမ်တွင် ကျောက်မျက်ရတနာများ ပေါများသည်ဟုဆိုသော ဆက်ဂနေးနယ်ကို ပြင်သစ်ဘုရင် အတွက် ရှာဖွေပေးရန် ဖြစ်သည့် ဆီညာဒါ ရိုဗါဗါးတို့အဖွဲ့ အတွက် ကာတီယေးက ရှေ့တော်ပြေး လမ်းထွင်ပေးရန် ဖြစ်သည်။ ကာတီယေးသည် လာရှင်းရေမော်များကို စူးစမ်း ရှာဖွေခဲ့ပြီးနောက် ပြင်သစ်နိုင်ငံသို့ ပြန်ခဲ့သည်။ ရိုဗါဗါးသည် ကာတီယေးပြန်သွားပြီးမှ ရောက်လာ၍ တာဝန်ယူခဲ့သည့် အတိုင်း အဖိုးတန်ရတနာများ ထွက်သည့်ဒေသကို စူးစမ်း ရှာဖွေသော်လည်း မတွေ့ရချေ။ ထိုကြောင့် ပြင်သစ်ဘုရင်သည် ရိုဗါဗါးအား ပြန်ခေါ်ရန် ကာတီယေးကို ၁၅၄၃ ခုနှစ်တွင် စေလွှတ်လိုက်ပြန်သည်။ ထိုနောက်တွင်ကား ခရီး မထွက်တော့ ဘဲ စန်မာလိုမြို့ရှိ ဘုရင်က ပေးသနားထားသော ခြံများနှင့်အိမ် ကြီးတွင် အေးချမ်းစွာ နေယင်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းသော သူ၏ ခရီးသွားမှတ်တမ်းများကို ရေးသားခဲ့သည်။ ကာတီးယေး သည် ၁၅၅၇ ခု စက်တင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် ကွယ်လွန်လေသည်။