ရန်ယဲ့

ရန်ယဲ့ (楊業) သို့မဟုတ် ရန်ကျိယဲ့ (楊繼業) (၉၈၆ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ကွယ်လွန်) ၉၇၉ ခုနှစ်မတိုင်မီက လျိုကျိယဲ့ (劉繼業) နှင့် ငယ်စဉ်က ရန်ကျုံ့ကွေ့(楊重貴) အမည်တွင်သူသည် မြောက်ပိုင်းဟန် နှင့် မြောက်ပိုင်းစုန့် မင်းဆက်များ၏ တရုတ်စစ်သူကြီးတစ်ဦးဖြစ်သည်။

ရန်ယဲ့
ရိုးရာ တရုတ်	楊業
ရိုးရှင်းသော တရုတ်	杨业
Transcriptions Standard Mandarin Hanyu Pinyin Yáng Yè Wade–Giles Yang2 Yeh4 Yue: Cantonese Yale Romanization Yeung4 Yip6 Jyutping Joeng4 Jip6
Yang Jiye
ရိုးရာ တရုတ်	楊繼業
ရိုးရှင်းသော တရုတ်	杨继业
Transcriptions Standard Mandarin Hanyu Pinyin Yáng Jìyè Wade–Giles Yang2 Chi4-yeh4 Yue: Cantonese Yale Romanization Yeung4 Gai3-yip6 Jyutping Joeng4 Gai3-jip6

ရန်ယဲ့
ရိုးရာ တရုတ်	楊業
ရိုးရှင်းသော တရုတ်	杨业
Transcriptions Standard Mandarin Hanyu Pinyin Yáng Yè Wade–Giles Yang2 Yeh4 Yue: Cantonese Yale Romanization Yeung4 Yip6 Jyutping Joeng4 Jip6
Yang Jiye
ရိုးရာ တရုတ်	楊繼業
ရိုးရှင်းသော တရုတ်	杨继业
Transcriptions Standard Mandarin Hanyu Pinyin Yáng Jìyè Wade–Giles Yang2 Chi4-yeh4 Yue: Cantonese Yale Romanization Yeung4 Gai3-yip6 Jyutping Joeng4 Gai3-jip6

မြောက်ပိုင်းဟန်တွင် တာဝန်ထမ်း‌ဆောင်စဉ် မြောက်ပိုင်းဟန်၏ နန်းတည်ဧကရာဇ် လျိုချုံ ၏‌မြေးအဖြစ် ‌မွေးစားခံရသော‌ကြောင့် "လျို"ဟူသော မျိုးရိုးနာမည်ကို ယူခဲ့သည်။ စုန့်မင်းဧကရာဇ် ထိုက်ကျုံးထံ သစ္စာခံပြီး‌‌နောက် ချိတန်းလူမျိုး အုပ်စိုးသော လျောင်မင်းဆက်နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသော စုန့်မြောက်ပိုင်းနယ်စပ်တွင် တာဝန်ကျပြီး ၉၈၀ခုနှစ်တွင် ‌လျောင်တို့၏ အဓိကကျူး‌ကျော်စစ်ကို ယန့်မန်တောင်ကြားတွင် တွန်းလှန်ရာ၌ အရေးပါ‌‌သော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

ငယ်ဘဝ

ရန်ကျုံ့ကွေ့ ကို စစ်သည်တော်မိသားစုမှ မွေးဖွားခဲ့သည်။ ‌‌နှောင်းပိုင်းဟန်မင်းဆက် (၉၄၇ခုနှစ်မှ ၉၅၁ ခုနှစ်) လက်အောက်၌ သူ့ဖခင် ရန်ရှင့်(楊信) တာဝန်ကျသည့် လင်ကျိုး (麟州; ယနေ့ခေတ် ဈာန်မုခရိုင်၊စန်ရှီးပြည်နယ်) စီရင်စု (刺史) တွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် ရန်ကျုံ့ကွေ့သည် မြင်းစီးမြှားပစ်ရာတွင် အလွန်ထူးချွန်ပြီး အမဲလိုက်ခရီးများတွင် အမြဲလိုပင် သူတပါးထက် အမဲအဆပေါင်းများစွာ ပိုရပြီး ပြန်လာ‌လေ့ရှိသည်။ သူသည် ခွေးများနှင့်သိမ်းငှက်များကို အသုံးပြုအမဲလိုက်တတ်ပြီး နောင်တွင် စစ်သူကြီးအဖြစ် ရဲမက်များကို ကွပ်ကဲရန် ပြင်ဆင်လေ့ကျင့်‌နေသကဲ့သို့ ရှုမြင်နေခဲ့သည်။

မြောက်ပိုင်းဟန်မင်းဆက် လက်အောက် တာဝန်ထမ်း‌ဆောင်မှု

သူသည် အသက် ၂၀ကျော် တွင် စစ်ဘုရင် လျိုချုံ (လျိုမင်)ထံ ခိုလှုံပြီး မကြာမီ ၉၅၁ ခုနှစ်၌ ကျင်းရန်မြို့ (晉陽; ယနေ့ခေတ် ထိုက်ယွမ်မြို့, စန်းရှီးပြည်နယ်)၌ လျို(ချုံ) တည်ထောင်လိုက်သော မြောက်ပိုင်းဟန်ပြည်ထောင်တွင် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ်သို့ အလျင်အမြန်ပင် သူကောင်းပြုခြင်း ခံရသည်။ ရန်(ယဲ့)သည် တိုက်ပွဲများ (အချို့မှာ အိမ်နီးချင်း ချိတန်းလူမျိုး အုပ်စိုးသော လျောင်မင်းဆက်နှင့်) တွင် သူရသတ္တိပြနိုင်ခဲ့သော‌‌ကြောင့် ဘုရင်အသစ်စက်စက်သည် လူငယ်သူရဲကောင်းအား လျိုကျိယဲ့ ဟူသော ဘုရင်နှင့်မျိုးနွယ်တူ မျိုးရိုးနာမည်ကို ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။

သက္ကရာဇ် ၉၆၈ တွင် စုန့်မင်းဆက်သည် မြောက်ပိုင်းဟန်ကို တိုက်ခိုက်လာ၍ ၎င်း၏ စတုတ္ထမြောက်အရှင် လျိုကျိယွမ်သည် ‌လျောင်တို့ထံမှ စစ်ကူတောင်းခဲ့သော်လည်း လျိုကျိယဲ့က ‌လျောင်တို့၏ စစ်ကူများကို ကြားဖြတ်တိုက်ပြီး ၎င်းတို့၏မြင်းများကို သိမ်းယူရန် အကြံပြုခဲ့သည် - "ချိတန်းများသည် လောဘကြီးပြီး မယုံကြည်ရပေ။ သင်းတို့သည် ကျွန်ုပ်တို့နိုင်ငံကို တစ်နေ့မှာ ကျိန်းသေပေါက် ကျူးကျော်မည်ဖြစ်သည်။" လျိုကျိယွမ်သည် အဆိုပါ အဆိုပြုချက်ကို ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် စုန့်တပ်များ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့ရသည်။

လျိုကျိယဲ့သည် ၉၇၉ ခုနှစ်တွင် စုန့်တပ်များ ထပ်မံကျူးကျော်လာသောအခါ ကျန့်ရှုံတပ်(建雄軍) တပ်မင်းကြီး ရာထူးရပြီးဖြစ်‌နေပြီ ဖြစ်သည်။ စုန့်မင်းဧကရာဇ် ထိုက်ကျုံးကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ဦးဆောင်လာသဖြင့် စုန့်တပ်မတော်သည် ကျင်းရန်မြို့သို့ လျင်မြန်စွာချီတက်လာနိုင်ခဲ့သည်။ လျိုကျိယွမ် ထွက်၍ အညံ့ခံသော်လည်း လျိုကျိယဲ့သည် ဆက်လက်တိုက်ခိုက်နေပြီး မြို့တော်ကိုခုခံကာကွယ်ခဲ့သည်။ သူ၏ ရဲစွမ်းသတ္တိကို နှစ်သက်သဖြင့် ဧကရာဇ် ထိုက်ကျုံးသည် လျိုကျိယွမ်အား (လျိုကျိယဲ့) လက်နက်ချအောင်ဖျောင်းဖျရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ လျိုကျိယွမ်၏သတင်းစကားကို လက်ခံရရှိပြီးနောက် လျိုကျိယဲ့သည် ငိုကြွေးရင်း မြောက်ဘက်သို့ ဦးညွှတ်ဂါရဝပြုပြီး‌နောက် ၎င်း၏ချပ်ဝတ်ကိုချွတ်၍ လက်နက်ချခဲ့သည်။ နှစ်ထောင်းအားရစွာဖြင့် ဧကရာဇ် ထိုက်ကျုံးသည် ၎င်းကို ကောင်းမွန်စွာ ဆုလာဘ်များချီးမြှင့်ခဲ့ပြီး အမည်ကို ရန်ယဲ့ သို့ပြောင်းလဲပေးခဲ့သည်။

စုန့်မင်းဆက် လက်အောက် တာဝန်ထမ်း‌ဆောင်မှု

တူညီသောဒေသတစ်ခုကို လျောင်မင်းဆက်ရန်မှ ကာကွယ်ခဲ့ဖူးသော ရန်ယဲ့၏ အတွေ့အကြုံကို သိရှိပြီးသော ဧကရာဇ်ထိုက်ကျုံးသည် ရှေ့တန်းရှိ တိုက်စီရင်စုကို အပိုင်စားပေးပြီး အနီးရှိ ဆန်းကျောင် (三交) အခြေစိုက်တပ်စခန်း၏ တပ်မတော်ညွှန်ကြားရေးမှူး(兵馬部署)အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ထိုမတိုင်ခင်ကလည်း ကာကွယ်ရေး ကော်မရှင်နာ (防禦使) အဖြစ် ခန့်အပ်ခံရဖူးသည်။ ရန်(ယဲ့)သည် စာမတတ်သော်လည်း စစ်ရေးဗျူဟာများကို ကောင်းစွာသိနားလည်သည်။ သူသည် သူ၏ လက်အောက်ငယ်သားများနှင့် တူညီသောအခက်အခဲကို ကြံ့ကြံ့ခံကာ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများတွင် ရဲမက်များနှင့် အတူပါဝင်လေ့ကျင့်ခဲ့သည်။ ထိုဒေသ၏ဆောင်းရာသီများတွင် ခိုက်ခိုက်တုန်အေးခဲနေတတ်သော်လည်း ရန်(ယဲ့)သည် မည်သူ့ကိုမျှ သူ့အတွက်မီးဖိုပေးရန် မခိုင်းစေဖူးဘဲ စစ်‌ရေးစစ်ရာများကို အဆောက်အဦး အပြင်ဘက်များတွင်သာ ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်လေ့ရှိသည်။ သူ့ရဲမက်များသည် သူ့အပေါ် အလွန်သစ္စာရှိခဲ့ကြသည်။

သက္ကရာဇ် ၉၈၀ ခုနှစ်တွင် အင်အား ၁၀၀,၀၀၀ ခန့်ဖြင့် လျောင်ကျူးကျော်စစ်စတင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် တိုက်စီရင်စု ရှိ မဟာတံတိုင်းထွက်ပေါက်တစ်ခုလည်းဖြစ်၊ မဟာဗျူဟာမြောက် သတ်ကွင်းသတ်ကွက်လည်း ဖြစ်သော ယန့်မန်တောင်ကြားသို့ ချီတက်လာခဲ့သည်။ တိုက်စီရင်စုသို့ စုန့်တပ်မတော်သေနာပတိ ဖန်းမေ့ရောက်ရှိလာပြီးနောက် ရန်ယဲ့နှင့် မြင်းသည်တော်ရာဂဏန်းသည် ခက်ခဲသော အနောက်ဖက်လမ်းကြောင်းမှတဆင့် ရန်သူ၏မြောက်ဖက်နှင့်နောက်ကျောဖက်သို့ အရောက်ချီလာခဲ့သည်။ ဖန်းမေ့ နှင့် ရန်ယဲ့တို့ ၂ဖက်ညှပ်တိုက်သဖြင့် လျောင်တပ်မတော် ကပ်ဆိုးဆိုက် အရေးနိမ့်ခဲ့ရသည် - လျောင်စစ်သူကြီး လီကျုံ့ဟွေ့ (李重誨) ကို လက်ရဖမ်းမိပြီး လျောင်ဧကရာဇ် ကျင်ကျုံး၏ ယောက်ဖလည်းဖြစ်၊ စစ်ဘုရင်ခံလည်းဖြစ်သူ ရှောင်းချော့လီ (蕭啜裏) ကျဆုံးခဲ့သည်။ စုန့်တပ်များသည် မရေမတွက်နိုင်သော မြင်းများ၊ ကုန်းနှီးများနှင့် ချပ်ဝတ်များကို သိမ်းယူရရှိခဲ့သည်။

စုန့်မင်းဆက်ရာဇဝင်အရ ဤတိုက်ပွဲအပြီးတွင် လျောင်တပ်မတော်သည် “(ရန်)ယဲ့၏အလံမြင်သည်နှင့် ချက်ချင်းဆုတ်ခွာပြေးကြသည်” ဟူ၏။ (စုန့်ဧကရာဇ်ထံ) လက်နက်ချပြီး နှစ်နှစ်အတွင်း ရန်ယဲ့သည် တိုက်စီရင်စု နှင့် ဆန်းကျောင်အခြေစိုက်တပ်စခန်းတို့မှ ရာထူးများကို ထိန်းသိမ်းထားဆဲတွင်ပင် ယွင်စီရင်စု(雲州၊ ယနေ့ခေတ် သထုန်းမြို့၊ စန်းရှီးပြည်နယ်၊ ထိုစဉ်က လျောင်လက်အောက်တွင်ရှိနေဆဲ)၏ ထောက်လှမ်းရေးကော်မရှင်နာ(觀察使) ဟူသော အမည်ခံရာထူးသို့ တိုးမြှင့်ပေးခြင်းခံရသည်။ စုန့်နယ်စပ်စစ်သူကြီးများစွာ၏ မနာလိုဝန်တိုခြင်းကိုခံခဲ့ရသည်။ အချို့ကလည်း ရန်ယဲ့၏ ချို့ယွင်းချက်များကို တန်းစီရေး၍ ဧကရာဇ်ထိုက်ကျုံးထံ စာများပေးပို့ကြသည်။ ဧကရာဇ်ထိုက်ကျုံးကလည်း သူ၏ယုံကြည်မှုကို ပြသရန် ထိုစာများကို ရန်ယဲ့ထံပေးပို့ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

ကျဆုံးခြင်း

သက္ကရာဇ် ၉၈၆ ခုနှစ်တွင် စုန့်တပ်မတော်သည် လျောင်လက်အောက်တွင်ရှိ‌သော ဆယ့်ခြောက်စီရင်စုဒေသကို သိမ်းပိုက်ရန် ကြီးမားသော မြောက်ပိုင်းစစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ်ကို စတင်ခဲ့သည်။ စစ်ကြောင်းသုံးခုအနက်မှ တစ်ခုကို ဖန်းမေ့မှ ဦးဆောင်ကာ ရန်ယဲ့နှင့်အတူ စစ်ဘက်ကြီးကြပ်ရေးမှူး ဝမ်ရှန်း(王侁) နှင့် လျိုဝမ်ယု(劉文裕)တို့က ထောက်ကူပေးကြသည်။ တစ်လကျော်အတွင်းမှာပင် ဤစစ်ကြောင်းသည် စီရင်စု ၁၆ ခုအနက် ၄ ခုဖြစ်သည့် ဟွမ်စီရင်စု (寰州; ယနေ့ခေတ် စို့ကျိုးမြို့၊ စန်းရှီးပြည်နယ်)၊ စို့စီရင်စု၊ ယင်းစီရင်စု (應州; ယနေ့ခေတ် ယင်းခရိုင်၊ စန်းရှီးပြည်နယ်)နှင့် ယွင်စီရင်စု တို့ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး လျောင်တပ်သားများ ‌ထောင်ချီကျော်ကို သုတ်သင်နိုင်ခဲ့သည်။ ရန်ယဲ့၏သား ရန်ယန်လန် (ရန်ယန်ကျောင်း)သည် စို့စီရင်စု နှင့် ယင်းစီရင်စုတို့ကို တိုက်ခိုက်ရာတွင် တပ်ဦးစစ်သူကြီးအဖြစ် ဦး‌ဆောင်ခဲ့သည်။ အခြားနေရာများတွင်လည်း ရန်ယဲ့ တန်ဖိုးထား ရာထူးတိုးမြှင့်ပေးခဲ့သော လုပ်ရည်ကိုင်ရည်ရှိ ငယ်သားစစ်သူကြီး ကောင်းဟွ (高化) သည် လျောင်စစ်သူကြီး သဖန်ကျိ (大鵬翼) ကို လက်ရဖမ်းမိခဲ့သည်။

သို့ရာတွင် ချောင်ပင် ဦးဆောင်သော အရှေ့ဖက်ရှိ အခြားစုန့်စစ်ကြောင်းမှာ ယဲ့လွိရှူးကိုး ဦးဆောင်သော လျောင်တပ်မတော်၏ ချေမှုန်းခြင်းခံရပြီး စုန့်ရဲမက် သောင်းနှင့်ချီ ကျဆုံးခဲ့သည်။ အင်အား တစ်သိန်းကျော်ပါသော လျောင်တပ်မတော်ကြီး အနောက်အရပ်သို့ ဦးတည် ချီတက်လာသောအခါ တိုက်စီရင်စုတွင်ရောက်နေသော ဖန်းမေ့ နှင့် ရန်ယဲ့သည် သိမ်းပိုက်ပြီးလေးစီရင်စုမှ ပြည်သူများကို ကူညီပြီး စုန့်ပိုင်နက်နယ်ပယ်ထဲသို့ ဆုတ်ခွာလာရန် အမိန့်တော်ချမှတ်ခြင်း ခံရသည်။ ဟွမ်စီရင်စု လျောင်တပ်မတော်ထံ ကျသွားသောအခါ ရန်ယဲ့သည် ဖန်းမေ့ ကိုပြောသည်။ “လျောင်တပ်မတော်သည် အင်အားကြီးမားလှသဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်ရန် မသင့်ပါ။” ကျန် သုံးစီရင်စုမှ ပြည်သူများ၏ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးကို အလေးပေးရန် စီမံချက်တစ်ခုကို တင်ပြခဲ့သည်။ စီမံချက်အရ ယွင်စီရင်စုမှ ပြည်သူများကို အရင်ဆုံး ဆုတ်ခွာစေမည်။ စုန့်တပ်မတော်၏ အဓိကတပ်မကြီးကို တိုက်စီရင်စု မှ ယင်းစီရင်စု သို့ချီတက်စေပြီး လျောင်တပ်မတော်၏ အဓိကတပ်မကြီးကိုမျှားခေါ်မည်။ ထိုမှသာ စို့စီရင်စု မှ ပြည်သူများသည် လေးမြှားကိုင် ရဲမက်ထောင်ဂဏန်းဖြင့်ပင် ကာကွယ်နိုင်သော စီကျယ်ကူ (石碣谷) ဟု အမည်ရသော တောင်ကြားမှ ဖြတ်၍ဆုတ်ခွာနိုင်မည်။ နောက်ဆုံး မြင်းသည်တော်တပ်ကူ၏ အကူအညီဖြင့် စုန့်တပ်မတော်၏ အဓိကတပ်မကြီးသည် ယင်းစီရင်စုမှ ပြည်သူများကို ကယ်ထုတ်မည်။ စို့စီရင်စု နှင့် ယွင်စီရင်စုကို ကာကွယ်နေသော စစ်သူကြီးများကို ချိန်သားကိုက် အစီအမံများ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် စီမံချက်ကို အသိပေးရမည်။

ဝမ်ရှန်းက စီမံချက်ကို လှောင်ပြောင်ကာ ချေပသည်။ “ရဲမက်ကောင်း သောင်းနှင့်ချီရှိနေပါလျက် ဤမျှ သူရဲဘောကြောင်လိုက်လေခြင်း!” လျိုဝမ်ယု၏ ထောက်ခံမှုဖြင့် ၎င်းသည် ရန်ယဲ့ကို ယခုချက်ချင်း တပ်စုစည်း၍ ရန်သူကို ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ရန် အတင်းအကျပ် တိုက်တွန်းသည်။ ရန်ယဲ့သည် ဤသို့တပ်ရွှေ့လျှင် အရှုံးနှင့်သာ ရင်ဆိုင်ရလိမ့်မည်ဟု သူ့ယုံကြည်မှုကို ထပ်ခါတလဲလဲပြောပါသော်လည်း ဝမ်ရှန်း၏ တုံ့ပြန်မှုကား ဤသို့တည်း။ “အရှင့်ကို အရင်က ‘အနှိုင်းမဲ့’ဟု ခေါ်ကြသည်။ သို့သော် ယနေ့တွင် အသင်သည် ရန်သူ့ရှေ့တွင် ချီတုံချတုံဖြင့် မတိုက်ချင်မခိုက်ချင်ဖြစ်နေပေသည်။ အသင့် သစ္စာတရား အဘယ်သို့ ရောက်သွားသနည်း?” ရန်ယဲ့တွင် ရွေးချယ်စရာမရှိတော့ဘဲ ဖြေကြားလိုက်ရသည် “အကျွန်ုပ် မသေရဲ၍မဟုတ်ပါ။ သို့သော်လည်း ရဲမက်များ အချည်းနှီး သေကြေ ဒဏ်ရာရရမည်မှာ ဆိုးဝါးလှပါသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အသင်က ကျွန်ုပ်ကို သေမှာကြောက်သည်ဟု စွပ်စွဲသောကြောင့် အကျွန်ုပ်သည် သင်တို့အားလုံးထက်အရင် (သေရသူ) ဖြစ်ရပါစေမည်။” ၎င်းသည် ချန်ကြားကူ (陳家谷; ယနေ့ခေတ် စို့ကျိုးမြို့) တောင်ကြားကို ညွှန်ပြရင်း "လူကြီးလူကောင်းအပေါင်းတို့၊ ‌‌ကျေးဇူးပြုပြီး ထိုနေရာ၏ နှစ်ဖက်လုံးမှာ လေးမြှားကိုင်ခြေလျင်ရဲမက်များကို ချထားပေးပါ။ သို့မှသာ အကယ်၍ ကျွန်ုပ်ဆုတ်ခွာခဲ့ရသည်ရှိသော် ၎င်းတို့ ဘေးနံနှစ်ဖက်မှ ညှပ်တိုက်ပြီး စစ်ကူပေးနိုင်ပေမည်။ ဤသို့မဟုတ်လျှင် အခြေအနေသည် သေ‌ရေးရှင်ရေးတမျှ အန္တရာယ်ကြီးလှပေမည်။" ဖန်းမေ့နှင့် ဝမ်ရှန်းတို့လည်း သဘောတူလက်ခံပြီး သူတို့၏ရဲမက်များကို ‌ဦးဆောင်ကာ နေရာချခဲ့သည်။

လျောင်စစ်သူကြီး ယဲ့လွိရှယ်ကျန်သည် ရန်ယဲ့ရောက်ရှိလာကြောင်းကြားသိရသည့်အတွက် ချုံခိုတိုက်ရန် ထောင်ချောက်ဆင်လိုက်သည်။ ရန်ယဲ့သည် လျောင်တပ်ဖွဲ့နှင့် သွေးချောင်းစီးတိုက်ပွဲတစ်ခုကို နေ့လယ်ခင်းမှ နေဝင်ရီတရောအထိ ရင်ဆိုင်တိုက်ခဲ့ပြီး အကယ်ပင် ချန်ကြားကူတောင်ကြားသို့ ဆုတ်ခွာလာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ထိုနေရာတွင် စုန့်ရဲမက်များ လုံးဝမရှိဘဲ ဖန်းမေ့နှင့် ဝမ်ရှန်းတို့လဲ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့လေပြီ။ ရန်သူများ ချောင်ပိတ်လာသည်နှင့်အမျှ ရန်ယဲ့၏သား ရန်ယန်ယွိ (楊延玉) အပြင် မြှားအားလုံးကုန်သွား၍ လက်သီးဖြင့်လက်ချည်း ဆက်လက်တိုက်ခိုက်နေသော အသက် ၇၂ နှစ်အရွယ် ငယ်သား ဝမ်ကွေ့ (王貴) လည်း ကျဆုံးသွားခဲ့သည်။ သူ့ဝန်းကျင်တွင် စစ်သည်တစ်ရာလောက်သာ ကျန်သည်ကိုမြင်သောအခါ ရန်ယဲ့သည် "အသင်တို့အားလုံးမှာ ဖခင်၊ မိခင်၊ ဇနီး နဲ့ သားသမီးတွေရှိကြတယ်၊ ကျွန်ုပ်နဲ့အတူတူ လိုက်သေရန် ဘာအကြောင်းကိစ္စမှမရှိ။ အိမ်ပြန်ပြီး ဧကရာဇ်မင်းကို နောက်ထပ် အမှုတော်ထမ်းကြ။" ဟုဆိုသည်။ ငယ်သားများအားလုံး ငိုကြွေးကြသော်လည်း မည်သူမျှ စွန့်ခွာသွားခြင်းမရှိပေ။

လျောင်တပ်သားမျာတွင် ရန်ယဲ့ကို အရှင်ဖမ်းဆီးရန် ညွှန်ကြားချက်ရရှိထားသည်။ ဒါဇင်များစွာသော ဒဏ်ရာများဖြင့်ပင် ရန်ယဲ့သည် ဆက်လက်တိုက်ခိုက်နေပြီး ရန်သူ့တပ်သားတစ်ရာခန့်ကို သူ့ကိုယ်တိုင်ပင် သတ်နိုင်ခဲ့သည်။ လျောင်စစ်သူကြီး ယဲ့လွိရှီးတီး၏ မြှားဒဏ်ကြောင့် သူ၏မြင်းသည် ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရသွားသောအခါမှ သူ့ကို ဖမ်းမိခဲ့သည်။ ယဲ့လွိရှယ်ကျန်က “အသင် ကျွန်ုပ်တို့နိုင်ငံနှင့် တိုက်ပွဲဝင်နေတာ အနှစ် ၃၀ ကျော်လေပြီ။ အသင် ဒီနေ့ ဘာပြောစရာရှိသေးသနည်း!”ဟု အော်ဟစ်သည်။ ရန်ယဲ့က “ကျွန်ုပ် သေဒဏ်နှင့်သာ ထိုက်တန်ပါ၏” ဟု ပြန်လှန်ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် သက်ပြင်းချလိုက်ပြီး “ဧကရာဇ်မင်းသည် ကျွန်ုပ်အား အလွန်ကြင်နာစွာ ဆက်ဆံခဲ့ပြီး ရန်သူကို အောင်နိုင်ကာ နယ်စပ်ကို ကောင်းစွာကာကွယ်ပေးနိုင်လိမ့်မည် ဟုမျှော်လင့်ထားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း သစ္စာမဲ့ အရာရှိများ၏ ဖိစီးနှိပ်စက်မှုကြောင့် တော်ဝင်တပ်များ ရှုံးနိမ့်သွားခဲ့ရသည်။ ကျွန်ုပ်မည်သို့ အသက်ဆက်ရှင်နိုင်မည်နည်း?” ဟု ဆိုကာ ဦးခေါင်းကိုရိုက်ခွဲ၍ အဆုံးစီရင်ခဲ့သည်။

မျှော်လင့်ထားသည့်အတိုင်းပင် ယွင်စီရင်စု၊ ယင်းစီရင်စု နှင့် အခြားစီရင်စုများကို လျောင်တပ်မတော်က ပြန်လည်သိမ်းယူခဲ့သည်။ သို့သော် လျောင်မင်းဆက်ရာဇဝင်အဆိုအရ ဤသို့သိမ်းယူနိုင်ခဲ့ခြင်းမှာ စုန့်စစ်သူကြီးများ "(ရန်)ကျိယဲ့ ကျဆုံးကြောင်း ကြားသည်နှင့် မြို့၊ရွာများကို စွန့်ခွာထွက်ပြေးကြခြင်း"‌ ကြောင့်ဖြစ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲ

ရန်ယဲ့၏ ဦးခေါင်းပြတ်ကို ငယ်ရွယ်သော လျောင်ဧကရာဇ်ရှန့်ကျုံးနှင့် သူ၏ ဧကရီမယ်တော်ကြီး ‌ရှောင်ယန့်ယန့်တို့အား ဆက်သခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ (ဗုဒ္ဓဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ထားခဲ့သည့်) လျောင်မင်းဆက်အတွက် ကြီးစွာသောအောင်ပွဲ ဖြစ်သည့်အတွက် မြို့တော်ရှန့်ကျင်း(上京၊ ယနေ့ခေတ် လက်ဝဲ ပါးလင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ) ရှိ ခိုင်းလုံဘုရားကျောင်း(開龍寺)တွင် တစ်လတာ ဘာသာရေးပွဲတော်များကျင်းပပြီး သံဃာတော်၁၀,၀၀၀ ကျော်ကိုလည်း ဆွမ်းဆက်ကပ်လှူဒါန်းခဲ့သည်။

စုန့်မင်းဆက်ဘက်တွင်မူ ရန်ယဲ့ကျဆုံးမှုအတွက် နှစ်သိမ့်သည့်အနေဖြင့် အစဦးစွာတွင် ပိုးထည်အလိပ် ၁၀၀၊ အထည်အလိပ် ၁၀၀ နှင့် ဆန် ၁၀ ထမ်းကိုသာ ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရလျှင် တူညီသောတိုက်ပွဲတွင် ကျဆုံးခဲ့သော စစ်သူကြီးငယ် ဟို့ဟွေပူ(賀懷浦) ၏ မိသားစုအား ပိုးထည်အလိပ် ၁၀၀၊ ဒင်္ဂါးအတွဲ ၁၀၀၊ ဝိုင်အရက် ပုလင်း ၂၀ နှင့် သိုး ၁၅ ကောင် ချီးမြှင့်ခဲ့သည် ကိုကြည့်ရလျှင် ရန်ယဲ့အား (ရှူံးနိမ့်ရမှုများအတွက်) ဓားစာခံ၊ အပြစ်တင်ခံဖြစ်အောင် ပုံဖော်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မည်သို့ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်ကို ရှင်းလင်းစွာ မသိရပါသော်လည်း လအနည်းငယ်အကြာတွင် ဧကရာဇ် ထိုက်ကျုံးသည် အောက်ပါ အမိန့်ပြန်တမ်းကို ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။

... ယွင်စီရင်စု ထောက်လှမ်းရေးကော်မရှင်နာဖြစ်သူ ရန်ယဲ့သည် ရွှေစင်နှင့်ကျောက်သားကဲ့သို့ မာကြောသောနှလုံးသား နှင့် လေပြင်းနှင့်တိမ်စိုင်ကဲ့သို့ ရဲဝံ့သောစရိုက်လက္ခဏာကို ပိုင်ဆိုင်ထားသူတည်း။ အနောက်အရပ် စန်းရှီးပြည်နယ်မှလာသော ထို ကြီးမြတ်သောပါရမီရှင်သည် ရာထူးခန့်အပ်ခံရချိန်မှစ၍ အောင်ပွဲမျာစွာကို ဆောင်ကျဉ်းပေးခဲ့သူတည်း။ သူရသတ္တိနှင့်ပြည့်စုံသောရဲမက်များဖြင့် နယ်စပ်ဒေသများတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူတည်း။ သို့ရာတွင် အခြား အားလုံးသော တပ်မင်းကြီးများသည် ပေးထားသောကတိကဝတ်ကို ချိုးဖောက်၍ စစ်ကူတပ်ကူ မပို့လွှတ်ခဲ့ကြချေ။ လွင်တီးခေါင်ပြင် ကျတ်တီးကုန်းတွင် သူနှင့်သူ၏ အထီးတည်းကျန်တပ်မတော်သည် သေသည်အထိ သူရဲကောင်းဆန်စွာ တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး အိမ်ပြန်မလာနိုင်ကြတော့ချေ။ ဤသည်ကို ရာဇဝင်တွင် မည်သူယှဉ်ဝံ့မည်နည်း! သူ၏ခိုင်မြဲသောသစ္စာကို အထိမ်းအမှတ်ပြုရန် အထူးထူးသော အခမ်းအနားကို ကျင်းပမည်ဖြစ်သည်။ သူ၏ ဝိညာဉ်တော်သည် ကောင်းကင်ဘုံမှ ငါကိုယ်တော်၏ အလေးအနက်ဝမ်းနည်းပူဆွေးရမှု နားလည်ပေးပါလိမ့်မည်။ သူ့အား တပ်ပေါင်းစုံတပ်မတော်ဦးစီးချုပ်(太尉) နှင့် သထုန်းတပ်မဟာ(大同軍)၏တပ်မင်းကြီး အဖြစ် ဂုဏ်ပြုချီးမြှင့်လိုက်သည်။ သူ၏မိသားစုကိုလည်း ပိုးထည် နှင့် အထည်အလိပ် ၁၀၀၀ စီ နှင့် ဆန်အထမ်း ၁၀၀၀ ကို ချီးမြှင့်လိုက်သည်။ တပ်မတော်ဦးစီးချုပ် ဖန်းမေ့ကို ရာထူး၃ဆင့်လျှော့ပြစ်ဒဏ်၊ စစ်ဘက်ကြီးကြပ်ရေးမှူး ဝမ်ရှန်း ကို ရာထူးအားလုံးမှ နှုတ်ပယ်၍ ကျင်းစီရင်စု(金州) သို့ နယ်နှင်ဒဏ် နှင့် လျိုဝမ်ယု ကို ရာထူးအားလုံးမှ နှုတ်ပယ်၍ တန့်စီရင်စု(登州) သို့ နယ်နှင်ဒဏ် အသီးသီးချမှတ်လိုက်သည်။

ရန်ယဲ့၏ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သော သားခြောက်ယောက်၊ အထူးသဖြင့် ဖခင်ခြေရာနင်း၍ ၎င်းကိုယ်တိုင် ထင်ရှားကျော်ကြားစစ်သူကြီးဖြစ်လာသော ရန်ယန်ကျောင်းအပါအဝင် တို့ကိုလည်း ရာထူးရာခံများ ပေးသနားသည်။

အနှိုင်းမဲ့သောရန် ဘုရား‌‌ကျောင်း

ရန်ယဲ့ကျဆုံးပြီး မကြာမီမှာပင် လျောင်မင်းဆက်သည် ကူပေခိုအရပ်တွင် "အနှိုင်းမဲ့သောရန် ဘုရား‌‌ကျောင်း"ကို တည်ထားခဲ့သည်။ အစောဆုံး‌ဖော်ညွှန်းမှုမှာ ၁၀၅၅ ခုနှစ်တွင် လျောင်ပြည်သို့ အထူးကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်သွားရောက်ခဲ့သော စုန့် နိုင်ငံရေးအရာရှိ လျိုချန် ‌(劉敞) ရေးသား‌သော ကဗျာ "ကူပေခို၏ အနှိုင်းမဲ့သောရန် ဘုရား‌‌ကျောင်းကို ဖြတ်သွားစဉ်" (過古北口楊無敵廟) တွင် ဖြစ်သည်။ ၁၀၈၉ ခုနှစ်တွင် လျောင်ပြည်သို့သွားရောက်ခဲ့သော ဆူကျိ ရေးသား‌သော ကဗျာ "ကူပေခို၏ အနှိုင်းမဲ့သောရန် ဘုရား‌‌ကျောင်း" တွင်မူ ရန်ယဲ့ကို ၎င်းကဲ့သို့ပင် အထက်အရာရှိ၏ ဖိစီးနှိပ်စက်မှုခံခဲ့ရသော ကျင်းမင်းဆက်(၂၆၆ခုနှစ်-၄၂၀ခုနှစ်)‌ခေတ် စစ်သူကြီး ကျိုးချူနှင့် နှိုင်းယှဉ်ခဲ့သည်။

ထို ဘုရားကျောင်းသည် ယနေ့တိုင် ကူပေခိုအရပ်၊ မိယွင်ခရိုင်၊ ပေကျင်းမြို့ တွင် တည်ရှိဆဲ ဖြစ်သည်။

စိတ်ကူးပုံဖော်မှု

Yang Ye
The Generals of the Yang Family ဇာတ်ကောင်
အချက်အလက်များ
နာမည်ပြောင်	Yang Linggong (楊令公; "Commander Lord Yang") "Invincible Yang"
နာမည်ပွားများ	Yang Jiye
အိမ်ထောင်ဖက်	She Saihua
ရင်သွေး	Yang Yanping, 1st son Yang Yanding, 2nd son Yang Yan'an, 3rd son Yang Yanhui, 4th son Yang Yande, 5th son Yang Yanzhao, 6th son Yang Yansi, 7th son 2 daughters

နာမည်ကျော် ရန်အိမ်တော်စစ်သူကြီးများ ဒဏ္ဍာရီဇာတ်လမ်းများတွင် ရန်ယဲ့သည် ကိုယ်ခံသိုင်းပညာ နှင့် ‌လေးမြှားအတတ်တို့တွင် ကျွမ်းကျင်သော ရှီဆိုက်ဟွား ဟူ‌သော အမျိုးသမီးနှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ဇာတ်လမ်းပုံစံအများစုတွင် သူ၏လက်နက်မှာ လက်ကိုင်ရိုးတပ် ‌ရွှေဓားမောက်ကြီးဖြစ်သည်။ သက်ကြီးပိုင်းရန်ယဲ့ကို အများအားဖြင့် ရန်လင့်ကုန်း ဟုခေါ်သည်။ (楊令公 တိုက်ရိုက် "တပ်မှူးကြီး ရန်အိမ်တော် သခင်")

ဝံပုလွေအမွှာတောင် တိုက်ပွဲအတွင်းတွင် သူ့ကို ရန်သူများဝိုင်းထားခြင်းခံနေရသည်။ ၎င်း၏ အကြီးဆုံးသားတော် ၃ ပါး ကျဆုံးပြီး စတုတ္ထနှင့် ပဉ္စမသားတော်တို့လည်း ပျောက်ဆုံးနေသည်။ ဆဌမသားတော် ရန်ယန်ကျောင်းက သတ္တမသားတော်အား စစ်ကူတောင်းရန်လွှတ်လိုက်ပြီး သူကိုယ်တိုင်ကမူ ဖခင်အတွက် ထွက်ပေါက်ရအောင် ကြိုးစားတိုက်ခိုက်နေသည်။ မျှော်လင့်ချက်မဲ့နေစဉ် ရန်ယဲ့သည် အဝေးမှ မြေစိုက်ကဗျည်းကျောက်တိုင်တစ်ခုကို လှမ်းတွေ့လိုက်သည်။ ၎င်းအပေါ်တွင် နာမည်ရေးထိုးထားသူမှာ ၉၉ခု ဘီစီနှစ်တွင် အင်အား ၅,၀၀၀ တပ်ကို ဦးဆောင်၍ အင်အား ၈၀,၀၀၀ ရှိသော မြောက်အရပ်မှ ရှူံးနူတပ်ကြီးကို ဖိအားပေးတိုက်စေအမိန့်ပေးခံခဲ့ရသော ဟန်မင်းဆက် မှ နာမည်ကျော် စစ်သူကြီး လီလင်ဖြစ်သည်။ ရဲရင့်စွာဖြင့် ၁၀ရက်ကျော်ကြာအောင် စစ်ကူထောက်ပို့လုံးဝမရဘဲ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ပြီး ရှူံးနူတပ်သား ၁၀,၀၀၀ ကျော်ကို ဇီဝိန်ချွေနိုင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် ရန်သူထံဘက်ပြောင်းခိုလှုံလိုက်သဖြင့် အိမ်တွင်ကျန်ရစ်သောတစ်မိသားစုလုံး ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။ နောက်ထပ် လီလင် ထပ်မဖြစ်စေရရန် ရန်ယဲ့သည် မိမိခေါင်းကို ကျောက်တိုင်ဖြင့်တိုက်၍ အဆုံးစီရင်ရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်သည်။

Water Marginဝတ္ထု မှ ဇာတ်ကောင် ရန်ကျိ သည် ရန်ယဲ့၏ မျိုးဆက်တစ်ဦးဖြစ်သည် ဟုဖော်ပြထားခဲ့ပြီး ရန်ကျိ၏ ဒဏ္ဍာရီလာ ဓားရှည်ကို ကိုင်ဆောင်နိုင်ခဲ့ဖူး‌သော ဘိုး‌‌ဘေးစဉ်ဆက်တွင် ရန်ယဲ့လည်း တစ်ဦး အပါအဝင်ဖြစ်သည်ဟု ‌ဖော်ပြထားသည်။

ရင်းမြစ်များ

• (in တရုတ်) Liao Shi (遼史)။ 1344။
• (in တရုတ်) Song Huiyao Jigao (宋會要輯稿)။ 1809။
• (in တရုတ်) Song Shi (宋史)။ 1345။
• (in တရုတ်) Xu Zizhi Tongjian Changbian (續資治通鑑長編)။ 1183။ တွင် မူရင်း အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။