သမ္မာအာဇီဝ
သမ္မာအာဇီဝ ဆိုသည်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အခြေခံအကျင့်မြတ်ဖြစ်သော မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတွင် တစ်ပါး အပါအဝင်ဖြစ်သော စေတသိက် ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်း၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ "မှန်ကန်သော အသက်မွေးခြင်း" ဖြစ်သည်။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှုသည် မိမိနှင့် သူတစ်ပါးအား ဒုက္ခမပေးဘဲ၊ တရားသဖြင့် လုံ့လဝီရိယစိုက်ထုတ်၍ စားဝတ်နေရေးအတွက် ရှာဖွေခြင်းကို ဆိုလိုပါသည်။ [၁] အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလလည်း ကြည့်ပါ။
မှန်ကန်သောအသက်မွေးမှု (သမ္မာအာဇီဝ) ကို သိရှိနားလည်ရန် ရှောင်ကြဉ်ရမည့် မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု (မိစ္ဆာအာဇီဝ) လေးမျိုးကို နားလည်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ ၎င်းတို့မှာ -
- ဒုစ္စရိတမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ
- အနေသနမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ
- ကုဟနာဒိမိစ္ဆာဇီဝ ဝိရတိ
- တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ
ဤမှားယွင်းသော အသက်မွေးမှုများမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် သမ္မာအာဇီဝကို ကျင့်သုံးခြင်း ဖြစ်ပါသည်။[၁]
မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု (မိစ္ဆာအာဇီဝ) လေးမျိုး အကျယ်
ပြင်ဆင်ရန်(၁) ဒုစ္စရိတမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ:
- ဆိုလိုသည်မှာ ကိုယ်ဖြင့်ပြုသော မကောင်းမှု (ကာယဒုစရိုက်) သုံးပါး (ဥပမာ - သတ်ခြင်း၊ ခိုးခြင်း၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ) နှင့် နှုတ်ဖြင့်ပြုသော မကောင်းမှု (ဝစီဒုစရိုက်) လေးပါး (ဥပမာ - လိမ်ပြောခြင်း၊ ကုန်းချောခြင်း၊ ကြမ်းတမ်းစွာပြောခြင်း၊ အကျိုးမရှိ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောခြင်း) တို့ဖြင့် ပစ္စည်းဥစ္စာရှာဖွေ အသက်မွေးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဖြစ်သည်။
- မရောင်းအပ်သော ကုန်မျိုးငါးပါး (လက်နက်၊ သတ္တဝါ၊ အသား၊ မူးယစ်ဆေးဝါး၊ အဆိပ်) တို့ကို ရောင်းဝယ်ခြင်းဖြင့် အသက်မွေးခြင်းသည်လည်း ဤမိစ္ဆာအာဇီဝတွင် ပါဝင်သည်။ ဤအရာများမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဤဝိရတိမည်၏။[၁]
(၂) အနေသနမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ:
- ဤသည်မှာ အဓိကအားဖြင့် ရသေ့ရဟန်းများအတွက် ဖြစ်ပြီး၊ ဒါယကာများထံမှ လာဘ်လာဘရရှိရန် မသင့်လျော်သော နည်းလမ်းများ (အနေသန ၂၁ ပါး) ဖြင့် ကြိုးပမ်းခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်မှု ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် - လူတို့အား သစ်သီးပေးခြင်း၊ ပန်းပေးခြင်း၊ ဆေးကုပေးခြင်း၊ ဗေဒင်ဟောခြင်း စသည်တို့ဖြင့် လာဘ်ရအောင် ပြုလုပ် အသက်မွေးခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော အသက်မွေးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဤဝိရတိမည်၏။[၁]
(၃) ကုဟနာဒိမိစ္ဆာဇီဝ ဝိရတိ: ဆိုလိုသည်မှာ အောက်ပါ မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု ငါးမျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဖြစ်သည်-
- (က) ကုဟန: မိမိ၌မရှိသော သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ဂုဏ်တို့ကို ရှိသည်ဟု ဟန်ဆောင်ခြင်း၊ အံ့ဩဖွယ်ရာများ လုပ်ပြခြင်းဖြင့် လာဘ်လာဘရအောင် လှည့်ဖြားခြင်း။
- (ခ) လပန: ပစ္စည်းလာဘ်လာဘရရှိရေးအတွက် စကားအပြောအဆို ရဲတင်းခြင်း၊ ချော့မော့မြှောက်ပင့် ပြောဆိုခြင်း။
- (ဂ) နိမိတ္တ: ပစ္စည်းဝတ္ထု လှူဒါန်းလာစေရန် အရိပ်အခြည်ပြခြင်း၊ အရိပ်အမြွက်ပြောဆိုခြင်း။
- (ဃ) နိပ္ပေသန: မလှူဘဲမနေသာအောင် စကားဖြင့် ဖိအားပေးသကဲ့သို့ ပြောဆိုခြင်း၊ အတင်းအကျပ်သဘော သက်ရောက်စေခြင်း။
- (င) လာဘေန လာဘ နိဇီဝိသန: တစ်နေရာ (ဥပမာ - တစ်အိမ်) မှရသော လာဘ်ကို အခြားတစ်နေရာတွင် ပိုကြီးသော လာဘ်ရရန်အတွက် အရင်းအနှီးသဖွယ် အသုံးချခြင်း (အမြတ်ထုတ်ခြင်း)။
- ဤငါးမျိုးသော မိစ္ဆာအာဇီဝမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဤဝိရတိမည်၏။[၁]
(၄) တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာမိစ္ဆာဇီဝဝိရတိ:
- ရသေ့ရဟန်းများအနေဖြင့် အင်္ဂဝိဇ္ဇာ (ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းကြည့်၍ ဟောခြင်း)၊ လက္ခဏာဝိဇ္ဇာ (လက် စသည်ကြည့်၍ ဟောခြင်း) စသည့် လောကီအတတ်ပညာ (တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ - တရားဓမ္မနှင့် ဆန့်ကျင်သော၊ အောက်ကျသော အတတ်ပညာ) တို့ဖြင့် အသက်မွေးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤသို့သော အသက်မွေးမှုမျိုးသည် ရဟန်းတို့၏ ကျင့်စဉ်နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်သောကြောင့် မိစ္ဆာအာဇီဝ မည်ပါသည်။ ၎င်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဤဝိရတိမည်၏။[၁]
အထွေထွေ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်
ပြင်ဆင်ရန်- ဘုရားရှင် ဟောကြားတော်မူသည့်အတိုင်း သမ္မာအာဇီဝဆိုသည်မှာ အရိယာသာဝကတစ်ဦးသည် မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု (မိစ္ဆာအာဇီဝ) ဖြစ်သည့် ကာယဒုစရိုက်၊ ဝစီဒုစရိုက်တို့ဖြင့် အသက်မွေးခြင်းကို ပယ်စွန့်၍ မှန်ကန်သော အသက်မွေးခြင်းဖြင့် အသက်မွေးခြင်း ဖြစ်သည်။ [၂]
- အရိယမဂ် ဖြစ်ပေါ်လာသည့်အခါ ကာယဒုစရိုက် သုံးပါးနှင့် ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးတို့ဖြင့် အသက်မွေးမှု (မိစ္ဆာဇီဝဒုဿီလျ) ကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်တောက်လိုက်သည့် ကုသိုလ်ဝိရတိ (ရှောင်ကြဉ်မှု စေတနာ) သည် သမ္မာအာဇီဝ မဂ္ဂင်အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသည်။ [၃]
- လောကီအဆင့် ဝိပဿနာကျင့်ကြံစဉ်အခါ၌ သမ္မာဝါစာ (မှန်ကန်သောစကား)၊ သမ္မာကမ္မန္တ (မှန်ကန်သောအမှု)၊ သမ္မာအာဇီဝ (မှန်ကန်သောအသက်မွေးမှု) တို့သည် သီးခြားစီ ဖြစ်နိုင်သော်လည်း အရိယမဂ် အဆင့်တွင် တစ်ပေါင်းတည်း ပါဝင်သည်။
- သန္တတိအမတ်ကြီးနှင့် အင်္ဂုလိမာလတို့၏ ဥပမာများသည် သီလမရှိဘဲ အရိယာဖြစ်နိုင်သည်ဟု မဆိုလိုပါ။ သူတို့သည် တရားတော်ကို နာယူ/ကျင့်ကြံသည့် အချိန်တွင် (အရက်မူးပြေချိန်၊ ရဟန်းပြုပြီးချိန်) သီလစင်ကြယ်မှု (သို့မဟုတ် စင်ကြယ်စေရန် ဆောက်တည်မှု) ရှိခဲ့ပြီး မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို ဖြည့်ကျင့်နိုင်ခဲ့သောကြောင့်သာ အရိယာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တရားအားထုတ်ရာတွင် သီလစင်ကြယ်မှုသည် အရေးကြီးပါသည်။[၄]
သမ္မာအာဇီဝကို အကျယ်အားဖြင့် နှစ်မျိုးခွဲခြားနိုင်ပါသည်-
၁။ ဝီရိယ သမ္မာအာဇီဝ
ပြင်ဆင်ရန်ဆိုလိုသည်မှာ လူပုဂ္ဂိုလ်များ မိရိုးဖလာအတိုင်း လယ်ထွန်ခြင်း၊ ကုန်သွယ်ခြင်း၊ ရက်ကန်းရက်ခြင်း စသည့် တရားသော အလုပ်အကိုင်များကို လုပ်ကိုင်နေစဉ် သို့မဟုတ် ရဟန်းသံဃာများ ဒါယကာတို့၏မျိုးရိုးကို ဖျက်ဆီးခြင်း (ကုလဒူသန)၊ မအပ်စပ်သောနည်းဖြင့် ပစ္စည်းရှာမှီးခြင်း (အနေသန) စသော မိစ္ဆာအာဇီဝမှုများ မပြုလုပ်ဘဲ၊ ဘုရားရှင်ခွင့်ပြုသော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၏ နည်းလမ်း (အရိယပရိယေသန) အတိုင်း ပစ္စည်းလေးပါးကို ရှာမှီးနေစဉ် (ဥပမာ - ဆွမ်းခံစဉ်) ထိုသို့ တရားသဖြင့် အသက်မွေးမှု ပြုလုပ်နေသည့် အခိုက်အတန့်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော ကောင်းမွန်မှန်ကန်သည့် ကြိုးစားအားထုတ်မှု (သမ္မာဝါယာမ) ကို "ဝီရိယ သမ္မာအာဇီဝ" ဟု ခေါ်ပါသည်။ ၎င်းသည် အလုပ်လုပ်နေစဉ်အတွင်းရှိ မှန်ကန်သော စိတ်ဓာတ်နှင့် လုံ့လကို ရည်ညွှန်းသည်။
၂။ ဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝ
ပြင်ဆင်ရန်ဆိုလိုသည်မှာ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော ကိုယ်ထိလက်ရောက် ပြစ်မှားမှု (ကာယဒုစရိုက်) နှင့် နှုတ်ဖြင့်ပြစ်မှားမှု (ဝစီဒုစရိုက်) တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် - မမှန်မကန် တရားစွဲဆို အနိုင်ယူ၍ အသက်မွေးခြင်း၊ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မုဆိုး သို့မဟုတ် တံငါအလုပ်ဖြင့် အသက်မွေးခြင်း တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ ရဟန်းတော်များအနေဖြင့် ကုလဒူသန၊ အနေသန စသော မိစ္ဆာအာဇီဝမှုများဖြင့် ပစ္စည်းလေးပါး ရှာဖွေသုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ ဤသို့ မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှုများကို "မပြုတော့ပါ" ဟု ဆုံးဖြတ်၍ ရှောင်ကြဉ်လိုက်သည့် ဝိရတိ (ရှောင်ကြဉ်မှု စေတနာ) ကို "ဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝ" ဟု ခေါ်သည်။ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတွင် အဓိကအားဖြင့် ဤ ဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝကို ဆိုလိုရင်းဖြစ်ပါသည်။
သမ္မာအာဇီဝ - ရှုကွက်
ပြင်ဆင်ရန်- ဘဝင်မနောအကြည်ဓာတ်ကို သိမ်းဆည်းပါ။
- သမ္မာအာဇီဝ ဖြစ်ဖူးသည့် အာရုံ တစ်ခုခုကို လှမ်း၍ အာရုံယူပါ။ ဥပမာ --- သားကောင် ပေါက်နိုင်သည့် ကြက်ဥကို မိမိအတွက် စီမံထားသည်ဟု သိရှိရ၍ မစားဘဲ ရှောင်ကြဉ်မှု သဘောကို လှမ်း၍ အာရုံယူပါ။
- ထို အာရုံက ဘဝင်မနောအကြည်ဓာတ်၌ ထင်လာသောအခါ သမ္မာအာဇီဝ အဝင်အပါ ဖြစ်သော မနောဒွါရိက ဇောဝီထိ စိတ်အစဉ်များကို ဆက်လက်၍ သိမ်းဆည်းပါ။
ဇောအသီးအသီး၌ ဉာဏ်နှင့် ပီတိ ပါ-မပါသို့ လိုက်၍ ယခင် သဒ္ဓါ-ပညာ နာမ်တရားအုပ်စုတွင် သမ္မာ အာဇီဝ တစ်လုံးကို ထပ်၍ ထည့်ပါက (၃၅^၃၄^၃၄^၃၃) အသီးအသီး ရှိမည် ဖြစ်သည်။ ကြွင်းနည်းတူတည်း။[၄]
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
- အနေသန (၂၁) ပါး
- မိစ္ဆာဇီဝများ အကျဉ်းမှတ်ရန်
- ကုဟန = အယောင်ဆောင် ဟိတ်ဟန်ထုတ်ခြင်း
- လပန = မြှောက်ပင့်ပြောဆို၍ ပစ္စည်းရှာခြင်း
- အဘူတဥလ္လပန = ဈာန်မဂ်ဖိုလ် ရသယောင် ဝါကြွားခြင်း
- နိမိတ္တကမ္မ = အရိပ်အရောင်ပြ ပြောဆိုခြင်း
- နိပ္ပေသိက = မလှူ, လှူအောင် အကြပ်ကိုင်ပြောဆိုခြင်း
- သမ္မာအာဇီဝ
- ၂၂။ သမ္မာအာဇီဝ