မွန်ဘာသာစကား: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

မြန်မာ့သမိုင်းတွင် မွန်ဘာသာစကားသည်အ​နော်ရထာ​ခေတ်​နောက်ပိုင်း​ပေါ်​ပေါက်လာ​သော ဘာသာစကားဖြစ်သည်။ ( ဘယ်တောသား လက်ကမြင်းပြီး ရေးထားတာလဲ။ ) အေဒီ ၁၂ ရာစု တိုင်​နှောင်းပိုင်း [[ဧရာဝတီမြစ်]]ဝှမ်း၏ ဘာသာစကားမတူသူချင်း ဆက်သွယ်ရာတွင် ပြောဆိုကြသည့် အရောအနှောစကား ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း အောက်ပိုင်း တောင်ကြား မွန်မင်းနေပြည်တော်များ အတွင်းအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ၁၀၅၇ ခုနှစ်တွင် မွန်တို့သည်ခမာတို့ကိုစစ်ရှုံး၍ သထုံသို့နေပြည်တော် ရောက်ပြီးနောက်တွင် မြန်မာပြည်၌ စတင်သုံးစွဲကြခြင်းဖြစ်သာ်။ ဘာသာစကားဖြစ် ခဲ့သည်။ ပုဂံဘုရင်ကျန်စစ်သားမင်း(၁၀၈၄၁၁၁၂)သည် မွန်ယဉ်ကျေးမှုကိုမြတ်နိုးခဲ့ပြီး မွန်ဘာသာစကားကိုအားပေးချီးမြှောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းအုပ်စိုးစဉ်ကာလအတွင်း မြန်မာစာပေအရေး အသား ခိုင်မာရှိ​နှင့်​နေပြီးဖြစ်ကာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ မြန်မာနှင့်မွန်ဆက်သွယ်​ရေးလွယ်ကူ​စေရန်နှင့်လူနည်းစုမွန်လူမျိုးတို့အားအား​ပေးချီး​မြှောက်ရန် [[ကျန်စစ်သား]]မင်းသည် မွန်ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားသော များစွာသော ကမ္ဗည်းကျောက်စာများကိုထားရစ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်ကာလအတွင်း ပါဠိ၊ ပျူ၊ မွန် နှင့် မြန်မာစာတို့ဖြင့် မျက်နှာလေးဖက်တွင် အတ္ထုပ္ပတ္တိဇာတ်ကြောင်း တစ်ခုတည်းကို ဖော်ပြရေးသားထားသော [[ရာဇကုမာရ်]] ရေးထိုးခဲ့သော [[မြစေတီကျောက်စာ]]ကို ထွင်းခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ကျန်စစ်သားမင်း နတ်ရွာစံပြီးနောက် မွန်ဘာသာစကား အသုံးပြုမှုမှာ မြန်မာလူမျိုးများအတွင်းကျဆင်းခဲ့သည်။ မွန်နှင့်ပျူတို့အစားရှေးဗမာဘာသာစကားကို ဘာသာစကားမတူသူချင်း ဆက်သွယ်ရာတွင်ပြောဆိုကြသည့် အရောအနှောစကား အဖြစ် စတင် အစားထိုးခဲ့ကြသည်။