သတင်းပညာနှင့် သတင်းစာ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အယ်ဒီတာ့အာဘော်ကို အချို့သောနိုင်ငံများတွင် အခြားသော သတင်းအဖွဲ့အစည်းများမှ တစ်ဆင့်ပြန်လည် ဝယ်ယူ ဖော်ပြကြသည်။ မိမိတို့သတင်းစာထက် အခြားသြဇာရှိသောအခြားဩဇာရှိသော အယ်ဒီတာများ ၏ ခေါင်းကြီးပိုင်းကို အသားပေးလိုသောကြောင့် သို့မဟုတ် ဈေးကွက်အရတောင်းဆိုသောကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ အယ်ဒီတာ့အာဘော်များသည် ခေတ်အခြေအနေ၊ ဒေသဆိုင်ရာ ပြဿနာ၊ နိုင်ငံရေးအနေအထားတို့ကိုဖော်ကျူးကြသည်ကများသည်။ အယ်ဒီတာ့အာဘော်ဆိုသည်မှာ သတင်းစာတစ်စောင်အတွက် မိတ်ဆွေပေါစေသလို၊ ရန်ဘက်လည်းပွားစေသည့် အခန်းကဏ္ဍဖြစ်သည်။ မည်သို့ဆိုစေ ရိုးသားမှု၊ ပွင့်လင်းမှု၊ စေတနာပါမှု၊ အတွေးအခေါ်ကောင်းမှု၊ တရားမျှတမှုတို့ကို အယ်ဒီတာ့ အာဘော်က ဖော်ကျူး ပုံဖော်နိုင်သဖြင့် သတင်းစာတစ်စောင်ကို ခေါင်းကြီးပိုင်းဖြင့်လည်း သုံးသပ်ကာတန်ဖိုးဖြတ်နိုင်သည်။

သတင်းပညာတွင် ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် စံများရှိပါသည်။ သတင်းသမားတိုင်း၊ သတင်းပညာဖြင့် အသက်မွေးသူတိုင်း စိန်ခေါ် ခံနေရသည့် ပြဿနာလည်းဖြစ်သည်။ မီဒီယာကိုယ်ကျင့်တရား (Media Ethics) ဆိုသည်မှာ မီဒီယာသမားတုိင်းမီဒီယာသမားတိုင်း လိုက်နာစောင့်ထိန်း ကြရမည့် ဥပဒေ (code of ethics) ဖြစ်သလို၊ စည်းမျဉ်း (canons of journalism) ဟူ၍လည်းဆိုနိုင်သည်။ ထိုဥပဒေများ၊ စည်းမျဉ်းများ အားလံုးကိုအားလုံးကို သတင်းဖြင့်အသက်မွေး နေသူအားလုံး၊ ပုံနှိပ်မီဒီယာ၊ ရုပ်သံလွှင့်မီဒီယာ၊ အွန်လိုင်းမီဒီယာ အားလုံး အဖွဲ့အစည်းနှင့် ဖြစ်စေ တစ်ဦးချင်းဖြစ်စေ လိုက်နာစောင့်ထိန်းကြရမည့်တာဝန် လည်းရှိသည်။

၉။ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ပြိုကွဲစေခြင်း၊ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်၏ နယ်နိမိတ်နှင့် အချုပ်အခြာအာဏာကို ထိပါးခြင်းဟူသည်တို့၌ အကျုံးဝင်သော နိုင်ငံတော်လံုခြုံမှုကိုနိုင်ငံတော်လုံခြုံမှုကို ထိခိုက်စေမည့် သတင်းဆောင်းပါးများကို လုံးဝရေးသား ဖော်ပြခြင်းမပြုရ။

ရုရှားနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကဲ့သို့သော နိုင်ငံကြီးများတွင် မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုသည်မှာ "ကြီးလေကောင်းလေ" တစ်နည်းအားဖြင့် "အင်အားများလေ ကောင်းလေ" ဆိုသည့်မူဝါဒ ကို လက်ကိုင်ထားနေကြဆဲဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ ရုပ်သံလိုင်း အသေးစားလေးများကို မူအရ ခွင့်ပြုထားသည်မှန်သော်လည်း နောက်ခံငွေကြေးအင်အားမတောင့်တင်းသဖြင့် မရပ်တည်နိုင်ကြသည်ကများသည်။ သို့ဖြစ်ရာ အင်အားကြီးသည့်မီဒီယာက အင်အားသေးသည့်မီဒီယာများကို ချုပ်ကိုင်ပြီး သူတို့ထံမှ အစီအစဉ် ကောင်းများကို လက်စဖျောက်နိုင်သည်အထိ အတင့်ရဲလာကြသည်။ အင်အားကောင်းသည့် မီဒီယာကြီးများသည် ငွေဂုဏ်၊ ဓနဂုဏ်၊ အဆက်အသွယ်၊ အရှိန်အဝါများရှိသလို အစိုးရနှင့်လည်း ပလဲနံပသင့်သည်က များသဖြင့် သတင်းထုတ်လွှင့်မှုများ၊ တင်ဆက်မှုများအပေါ် လက်ဝါးကြီးအုပ်ခွင့်အများဆုံးရရှိထား သူများဟုဆိုနိုင်သည်။ အက်စတိုးနီးယားနိုင်ငံကဲ့သို့ သေးငယ်သည့်နိုင်ငံမျိုးများတွင် ဒီမိုကရေစီအနည်းငယ်သာရှိသည်ဆိုစေ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ကို အပြည့်ပေးထားသည်က အံ့သြစရာဖြစ်သည်။အံ့ဩစရာဖြစ်သည်။

လူ့ဘောင်လောကတွင် စိတ်နှလံုးစိတ်နှလုံး မချမ်းမြေ့စရာအဖြစ်အပျက် များ၊ ညစ်ညမ်းသည့်စကားများ၊ တစ်ဘက်သားကို အထင်အမြင် လွဲမှားစေရန် ပြောဆိုသောစကားများ၊ နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေးကို ထိခိုက်စေမည့်စကားများ၊ လူမျိုး အချင်းချင်း ထိခိုက်စရာနှင့် အထင်အမြင်လွဲမှားစေရန် ပြောဆိုသောစကားများကို တားဆီးရန်မှာ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခြင်း နည်းမှလွဲပြီး အခြားအကြောင်းမရှိပေ။ နိုင်ငံတကာတွင်လည်း ဆင်ဆာလုပ်ခြင်းဆိုသည်မှာ အဓိကအချက် သုံးချက်ကို ကာကွယ်ရန်သာဖြစ်သည်။

သတင်းစာနှင့် မဂ္ဂဇင်းအယ်ဒီတာများသည် ထိုအချိန်က အတော်လေးသြဇာငြောင်းသူများဖြစ်ကြသည်။အတော်လေးဩဇာငြောင်းသူများဖြစ်ကြသည်။ သူတို့အယ်ဒီတာ အာဘော်ခေါင်းကြီးပိုင်းများသည် သတင်းဆောင်းပါးများထက်ပင် အရေးပါပြီး စောင့်ဖတ်ခြင်းခံကြရသည်အထိ သြဇာကြီးခဲ့သည်။ဩဇာကြီးခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် ထိုစဉ်က နိုင်ငံရေးအရှုပ်တော်ပုံများကို ထင်ရှားအောင် ထုတ်ဖော်ရာတွင် အယ်ဒီတာခေါင်းကြီးများ၏အစွမ်းသည် ဆတ် ဆတ်ခါလောက်အောင်ဖြစ်ကုန်ကြရသည်။