ဂေါတမဗုဒ္ဓ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဘီစီ (၅၈၈) တွင် ဗုဒ္ဓဝါဒ ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။လောကသုံးပါးတွင် ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်တော်မူသည်။ သက်တော် ၃၅ နှစ် (ဘီစီ ၅၈၈) မတိုင်မှီ အထိ မဟာလူသားတစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့သည်။ သက်တော် ၂၉ နှစ် (ဘီစီ ၅၉၄) မှ သက်တော် ၃၅ နှစ် (ဘီစီ ၅၈၈) ၆ နှစ် တိုင်တိုင် [[တရားရှုမှတ်ခြင်း]] ​ကျင့်ကြံအားထုတ်ကျင့်ကြံအားထုတ် ခဲ့သဖြင့် ဘီစီ (၅၈၈) တွင် အမြင့်မြတ်ဆုံးသော မြတ်စွာဘုရား ဖြစ်လာခဲ့သည်။ <ref>http://ccbs.ntu.edu.tw/FULLTEXT/JR-EMISC/emisc93509.htm</ref> ဂေါတမဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည် မှန်ကန်သော တွေးခေါ်မှု့များ၊ [[တရားရှုမှတ်ခြင်း]]၊ ဝိပဿနာ ကျင့်စဉ်၊ စာရိတ္တကျင့်ဝတ်၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုယ်ကျင့်တရား၊ လူမှုဆက်ဆံရေး၊ မြတ်သောအကျင့်သီလ၊ သည်းခံမှု၊ မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာ ကျင့်စဉ်နှင့် မေတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာန်းစီးဖြန်းခြင်း တို့ကို ကမ္ဘာပေါ်တွင်ပထမဆုံးသော စတင်တွေ့ရှိကျင့်ကြံဟောပြောခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ ၏ [[မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာ|မေတ္တာ-ကရုဏာ (Loving-kindness)]] တရားတော် နှင့် [[သည်းခံခြင်း| သည်းခံခြင်း Tolerance ]] သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင်အလွန်ကျော်ကြားလှသည်။ <ref>http://www.loveshack.org/forums/mind-body-soul/spirituality-religious-beliefs/101472-my-religion-loving-kindness-dalai-lama</ref> ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားမိန့်ကြားချမှတ်ခဲ့သော [[မေတ္တာ]] ဝါဒ နှင့် အမှန်တရားငြိမ်းချမ်းရေးဝါဒ သည်အကျော်ကြားဆုံး လူသိအများဆုံးဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်အကျိုး၊ တမလွန်အကျိုးများသာမက မျက်မှောက်ဘဝကြီးပွားရေးအတွက် ကျင့်ကြံရမည့် အောင်မြင်ရေး၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေး၊ အိမ်ထောင်ရေး၊ မိသားစုရေး၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးစသဖြင့် အကြောင်းအရာစုံလှ၏။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မြန်မာ့ စွယ်စုံကျမ်းသဖွယ်ဖြစ်နေ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာကို မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု၏ ရေသောက်မြစ်ဟုလည်း တင်စားခေါ်ဆိုကြသည်။ <ref>http://buddhist-meditation-techniques.com/loving-kindness-meditation/</ref>

ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား၏ [[ပဋ္ဌာန်း (ပဋ္ဌာန)|ပဋ္ဌာန်း ၂၄-ကျမ်း]] နှင့် ကံ- ကံ၏အကျိုး '''cause and effect law''' (Theory of Causation ) အဆုံးအမ အမှန်တရားတော်၏ နောက် နှစ်ပေါင်း(၂၄ဝဝ) နောက်ကျပြီးမှ အိုင်းစတိုင်း သည်( ၂၄ ပစ္စည်း ပဋ္ဌာန်း (ပဋ္ဌာန) ကျမ်း)<ref>http://martikar.pikay.org/2012/10/blog-post_3185.html</ref> ၏ '''အခြေခံ''' Theory of relativity and E = mc² ကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ <ref>http://www.budsas.org/ebud/whatbudbeliev/106.htm</ref> ဗုဒ္ဓဘာသာတွင်အကြောင်းအရာတစ်ခုကိုလေ့လာကျင့်ကြံရာ၌ နည်းစံနစ်ကျသည်။ သိပ္ပံနည်းကျသည်။ ဗုဒ္ဓတရားတော်များသည် အကြောင်းအကျိုး ဆက်စပ်မှုရှိခြင်း၊ ယုတ္တိနည်းကျ လက်တွေ့ကျခြင်း၊ စနစ်တကျ ဖွဲ့စည်းမှု ရှိခြင်း၊ မှန်သည်-မှားသည်၊ လုပ်သင့်သည်-မလုပ်သင့်သည်၊ အကျိုးရှိသည်-အကျိုးမဲ့သည် တို့ကို မိမိတို့ကိုယ်တိုင် ဝေဖန်စမ်းစစ် ခွင့်ရှိခြင်း၊ အချိန်မရွေး၊ နေရာမရွေး၊ လူမျိုး ဘာသာမရွေး လက်တွေ့ကျင့်ကြံပြီး အေးချမ်းမှုကို ကိုယ်တိုင်သိရှိနိုင်ခြင်း၊ အမြဲထာဝရ မှန်ကန်ခြင်း စသော အရည်အချင်းများ ပြည့်စုံသောကြောင့် '''ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ၏အဆုံးအမများနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် သိပ္ပံနည်းကျ ဘာသာ ၊အမှန်တရားနှင့် လက်တွေ့သဘာဝကျ သည့် အမှန်ကန်ဆုံးအမှန်တရားဘာသာ လည်း ဖြစ်သည်။''' ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် တပည့်တို့၏ဝတ္တရား၊ ဆရာတို့၏ဝတ္တရား၊ သားသမီးတို့၏ဝတ္တရား၊ မိဘတို့၏ဝတ္တရား၊ စသည်တို့ရှိရာ ဆရာဝတ် တွင် အတတ်လည်းသင် ပဲ့ပြင်ဆုံးမ သိပ္ပမချန် ဘေးရန်ဆီးကာ သင့်ရာအပ်ပို့ ဆရာတို့ ကျင့်ဖို့ဝတ်ငါးဖြာ ဟုပါရှိသည်။ (၃၈) ဖြာသောမင်္ဂလာတရားတော်တွင်လည်း အပြစ်ကင်းသော သိပ္ပ အတတ်ပညာတို့ကိုတတ်မြောက်ခြင်းသည်လည်း မင်္ဂလာ တစ်ပါးဟု အဆိုရှိပါသည်။ "ကမ္ဘာဦးအစမှ ရှိခဲ့ပြီးသော တွေ့ရှိချက်၊ အမှန်တရားတို့သည် အတိုင်းအတာ တစ်ခု၊ အခြေအနေ အချိန်အခါ နေရာဒေသ တစ်ခု၊ လူအုပ်စုတစ်စု အတွက် သာ မှန်ကန်သည့် အမှန်တရား (limited truth and customary truth and conventional truth) သမုတိသစ္စာမျှသာ ဖြစ်ကြောင်း၊ အမြဲထာဝရ မှန်ကန်သည့် အမှန်တရား (Universal truth and ultimate truth) ပရမတ္တ သစ္စာ တရားမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ တရားတော်၌သာ တွေ့နိုင်ကြောင်း၊ ဝိဇ္ဇာ၊ သိပ္ပံပညာရှင်တို့၏ တွေ့ရှိချက်များ အပါအဝင် အယူဝါဒဆိုင်ရာ အမှန်တရား အားလုံးတို့၏ ရှေ့ပြေး ပထမ အမှန်ဆုံးတရား ဖြစ်သည်"ဟု [[အရှင်ဉာဏိဿရ|သီတဂူ ဆရာတော် အရှင်ဉာဏိဿရ]]၊ [[ချမ်းမြေ့ဆရာတော် အရှင်ဇနကာဘိဝံသ]]၊ [[မင်းတင်မွန်၊ ဒေါက်တာ|ဆရာ ဒေါက်တာ မင်း​တင်မွန်မင်းတင်မွန်]]၊ [[ဓမ္မာစရိယ ဦးဌေးလှိုင်|ဓမ္မာစရိယ ဆရာ ဦးဌေးလှိုင်]]၊ [[နန္ဒာသိန်းဇံ|ဆရာနန္ဒာသိန်းဇံ]]၊ [[နှစ်ဖက်လှ|ဆရာ ဦးကျော်လွင်(နှစ်ဖက်လှ)]]၊ '''Egerton C. Baptist''' <ref name="dhammamedicine.net"/><ref>http://www.buddhanet.net/budintel/science/bbsciend.htm</ref> နှင့် [[မြင့်ကြွယ်၊ မြို့မ|ဆရာ မြို့မ-မြင့်ကြွယ်]] တို့က မှတ်ချက် ပြုကြသည်။<ref name="thetruelordbuddha.blogspot.com">http://thetruelordbuddha.blogspot.com/</ref><ref>https://docs.google.com/file/d/0Bwl_hA7bJaAeYWY2OGFkMWYtYjU 1MC00MWZkLWEyOGEtM2 YzOGFmYWQxY2Vi/edit?pli=1</ref><ref>http://www.sitagu.org/resources/files/Suzan_Hart_&_Sayadaw.pdf</ref><ref>http://www.dhammadownload.com/Dr-MehmTinMon-eBookInEnglish.htm</ref><ref name="docs.google.com">https://docs.google.com/file/d/0Bwl_hA7bJaAeYWY2OGFkMWYtYjU1MC00MWZkLWEyOGEtM2YzOGFmYWQxY2Vi/edit?pli=1</ref><ref>http://www.chanmyay.org/</ref>