ဂျီဩမေတြီ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီးNo edit summary |
အရေးမကြီးNo edit summary |
||
စာကြောင်း ၂ -
'''ဂျီဩမေတြီ''' (Geometry, ဂရိဘာသာ အားဖြင့် γεωμετρία; geo = earth, metria = measure) သည် ပမာန၊ ပုံသဏ္ဌာန် နှင့် ပုံတို့၏ နေရာတို့နှင့် ပတ်သက်သော [[သင်္ချာ]]ဘာသာရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဂျီဩမေတြီသည် အလွန် ရှေးကျသော [[သိပ္ပံ]]ဘာသာရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ အစပိုင်းတွင် ဂျီဩမေတြီသည် [[အလျား]]၊ [[ဧရိယာ]]၊ [[ထုထည်]] သာ ပတ်သက်ခဲ့သည်။ ၃ ရာစုနှစ်တွင် [[ယူကလစ်]] (Elucid) က ဂျီဩမေတြီ [[အဆိုပြုချက် သဘော]] (axiomatic form) ဖြင့် စတင်ခဲ့ပြီး ၄င်း တင်ပြချက်ကို [[ယူကလစ် ဂျီဩမေတြီ]] ဟု နောင်ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာထိ စံအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့သည်။ [[နက္ခတ္တ]] ပညာတွင် အထူးသဖြင့် ကြယ်များနှင့် ၄င်းတို့၏ စက်လုံးပုံ ဂြိုလ်များ၏ နေရာများကို တွက်ချက်ရာတွင် ဂျီဩမေတြီသည် နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း ၁၅၀၀ အထိ တိုင်အောင် အဓိက ဖြေရှင်းပေးလျက်ရှိသည်။
[[ရာနယ် ဒေကာ့]]၏ [[ကိုဩဒီနိတ်]]စနစ် စတင်လိုက်ခြင်းနှင့် တပြိုင်တည်းတိုးတက်လာသော [[အက္ခရာ သင်္ချာ]] တို့သည် ဂျီဩမေတြီ ကို အခြေအနေသစ် တစ်ခုအဖြစ်သို့ တိုးမြင့်လိုက်ပြီး [[မျဉ်းကွေး]] (plane curves) စသည့် ဂျီဩမေတြီ ပုံတို့ကို [[ဖန်ရှင်]]၊ ညီမျှခြင်း စသည့် [[အက္ခရာ]]များဖြင့် ဖေါ်ပြနိုင်သည်။ ၄င်းသည် ၁၇ ရာစုတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည် [[ကဲကုလပ်]] ကို အခြေခံပေးလေသည်။ ထို့အပြင် [[မြင်ကွင်း သဘော]] (perspective) သီအိုရီ သည် ပုံ၏ အတိုင်းအဆများထက် အခြား အဘောများလည်းပါကြောင်း ပြသသည်။ ဂျီဩမေတြီ ဘာသာကို [[လီယွန်ဟတ် အွိုင်လာ|အူလာ]] (Eular) နှင့် [[ကားလ် ဖရီးဒရစ် ဂေါက်|ဂေါက်]] (Gauss) တို့က ဂျီဩမေတြီပုံတို့၌ တည်ဆောက်ပုံတို့၏ အရင်းစစ် (intrinsic) သဘောများကို ဆက်လက်လေ့လာကြပြီး [[တိုပိုလိုဂျီ]] နှင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်း ဂျီဩမေတြီ (differential geometry) တို့ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။
၁၉ ရာစုနှစ်က ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ယူကလစ်-အလွန် ဂျီဩမေတြီ (non-Euclidean geometry) ကြောင့် [[နေရာ]] (space) မှာ အခြေခံမှစ၍ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ခေတ်ပေါ် ဂျီဩမေတြီ သည် [[အထွေး]] (manifold)၊ နေရာ တို့ကို ယူကလစ် ဂျီဩမေတြီ ထက် အခြေခံကျစွာ စဉ်းစားခဲ့ပြီး ၄င်းတို့မှာ ရိုးရှင်းသော အခြေအနေ တို့မှာသာ တူကြသည်။ ၄င်းနေရာ ဟူသည်တွင် အပို သဏ္ဌာန်များ ပါလာကြပြီး နေရာသည်လည်း အရှည်ပင် ပြောလို့ရလာသည်။ [[ရေမင်နီရမ် ဂျီဩမေတြီ]] (Riemannian geometry) နှင့် [[ယေဘုယျ နိုင်ဆခြင်း]] (general relativity) တိုတွင် ဖေါ်ပြ သကဲ့သို့ ခေတ်သစ် ဂျီဩမေတြီ သည် [[ရူပဗေဒ]] နှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။
| |||