ဝီကီပီးဒီးယား

သင်္ဘော: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
No edit summary
အရေးမကြီးNo edit summary
စာကြောင်း ၁ -
[[File:Amerigo vespucci 1976 nyc aufgetakelt.jpg|thumb|333px|[[အီတလီ]] မှ ရွက်အများအပြားပါသော သင်္ဘော အမေရီဂို ဗက်စပူချီကို နယူးယောက်ဆိပ်ကမ်းတွင် တွေ့ရပုံ (၁၉၇၆)]]
သင်္ဘောဟုဆိုရာ၌ ရေနက်တွင် သွားလာနိုင်သော ရေယာဉ်အကြီးစားများကို ဆိုလို၍ ရှေးကပေါ်ခဲ့သော ရွက်လှေကြီးများမှအစ ယခုခေတ်ပေါ်ရေနွေးစက်၊ သို့မဟုတ် မော်တော်စက်စသည်တို့ဖြင့်ခုတ်မောင်းသော ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများအထိ ပါဝင်သည်။ လူတို့၏အသုံးလိုမှု ကိစ္စကိုလိုက်၍၎င်း၊ လူတို့၏ပညာဗဟုသုတ
သင်္ဘောဆိုသည်မှာတိုးတက်လိုမှုကိုလိုက်၍၎င်း ရေပေါ်တွင်ပေါ်နေနိုင်သောလူတို့၏အသုံးအဆောင်၊ ကြီးမားသည့်ပရိဘောဂတို့သည် ရေကြောင်းသွားတစ်မျိုးထက်တစ်မျိုး ယာဉ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။တစ်ခေတ်ထက်တစ်ခေတ် သာလွန်ကောင်းမွန်လာမြဲဖြစ်သည့်အတိုင်း ရေနက်သွား [[ပင်လယ်ကူးသင်္ဘော]]များသည်လည်း ရှေးခေတ်မှစ၍ တဖြည်းဖြည်း ထူးခြားတိုးတက်လာသည်ကို တွေ့ရပေသည်။ သင်္ဘောကို [[လှေ]]နှင့် ခွဲခြားရာတွင် အရွယ်အစားပေါ်မူတည်၍ ခွဲခြားကြသည်။ သင်္ဘောကို [[ကန်]]များ၊ [[ပင်လယ်]]များနှင့် [[မြစ်]]များတွင် တွေ့ရနိုင်ပြီး၊ လူများနှင့် ကုန်စည်များကို သယ်ဆောင်ရန်၊ ငါးဖမ်းရန်၊ အပန်းဖြေရန်၊ ပြည်သူတို့၏ အန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေးနှင့် စစ်ဘက်သုံး တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် စသည့်ရည်ရွယ်ချက် အမျိုးမျိုးဖြင့် အသုံးပြုကြသည်။
 
သင်္ဘောများနှင့် လှေများသည် လူတို့၏တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုနှင့် အတူဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ အရေးပါသော စစ်ပွဲများနှင့် နေ့စဉ်ဘဝတို့တွင် သုံးစွဲမှု တို့ကြောင့် ၎င်းတို့သည် ခေတ်သစ် စစ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးစနစ်တို့၏ မရှိမဖြစ် အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သန်းပေါင်းများစွာသော ငါးဖမ်းသမားတို့သည် ငါးဖမ်းလှေများကို အသုံးပြုကြသည်။ စစ်တပ်များသည် အလွန်ခေတ်မီသော ရေယာဉ်များကို သုံးစွဲ၍ ကမ်းပေါ်ရှိ စစ်အင်အားများကို ထောက်ပံ့ခြင်းနှင့် ပို့ဆောင်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။ ၃၅၀⁠၀၀ နီးပါများရှိသော ကုန်သွယ်သင်္ဘောများသည် ၂၀⁠၀၇−ခုနှစ်တွင် ကုန်စည်ဘီလီယံပေါင်းများစွာကို သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။
Line ၆ ⟶ ၇:
ထိုရေယာဉ်များသည် ကြီးကျယ်သော စွန့်စားရှာဖွေမှုများနှင့် သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာတိုးတက်မှု တို့တွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြသည်။ ကျန်ဟီတို့ ကဲ့သို့သော ရေကြောင်းသွားလာသူတို့သည် [[သံလိုက်အိမ်မြှောင်]]နှင့် ယမ်းမှုန့်အစရှိသည့် တီထွင်မှု တို့ကို နေရာအနှံ့အပြား ပျံ့နှံ့စေခဲ့သည်။ တစ်ဖက်က ကြည့်လျှင် သင်္ဘောများကို ကိုလိုနီနယ်ချဲ့ခြင်း နှင့် ကျွန်ကုန်ကူးခြင်းတို့တွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ ၄င်းတို့သည် သိပ္ပံဆိုင်ရာ၊ ယဉ်ကျေးမှု ဆိုင်ရာ နှင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားရေးဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့ကြသည်။
 
သောဟေယာဒယ်မှ သူ၏ သေးငယ်သော လှေငယ် ကွန်တီကီဖြင့် သရုပ်ပြခဲ့သည့်ပမာပင် ရိုးစင်းသော သစ်သားဖောင်ကလေးတစ်ခုဖြင့်ပင် ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အရာများစွာကို လုပ်ကိုင်နိုင်သည်။ [[ကျောက်ခေတ်]]အလယ်ပိုင်း၊ [[ကနူးလှေ]][[[[]]]]များမှ ယနေ့အသုံးပြုနေသော နျူးကလီးယားနျူကလီးယား စွမ်းအင်သုံး လေယာဉ်တင်သင်္ဘောများအထိသည်[[လေယာဉ်တင်သင်္ဘော]] လူတို့၏များအထိသည် သမိုင်းကိုလူတို့၏သမိုင်းကို ပြောပြနေကြသည်။
 
== အမည်မှည့်ခေါ်ပုံ ==
Line ၁၂ ⟶ ၁၃:
သင်္ဘောများသည် ၎င်းတို့၏ အရွယ်အစားနှင့် မိမိဘာသာ အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ မောင်းနှင်နိုင်မှုအပေါ်တွင် မူတည်၍ လှေမှ ကွဲပြားသွားသည်။ အများလက်ခံထားသော သတ်မှတ်ချက်မှာ အကယ်၍ ရေယာဉ်တစ်စီးမှ အခြားတစ်စီးကို သယ်ဆောင်နိုင်ပါက ကြီးသောရေယာဉ်သည် သင်္ဘောဖြစ်သည်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ သို့သော် ၃၅ပေ(၁⁠၁မီတာ) မျှရှည်လျားသော ရွက်လှေများသည်ပင် ဒင်ဂျီ(dinghies) ဟု ခေါ်သော လှေငယ်လေးများကို သယ်ဆောင်လေ့ရှိသဖြင့် ထိုသတ်မှတ်ချက်မှာ လုံးဝဥသုံ မှန်ကန်သည်ဟု မဆိုနိုင်ပေ။
 
ရေယာဉ်အများအပြားကို လှေဟုပင် ရည်ညွန်းခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ [[ရေငုပ်သင်္ဘော]] ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် လှေဟူ၍ပင် ရည်ညွှန်းကြသည်။ အခြားလှေဟုခေါ်ဝေါ်ကြသောအခြားလှေဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသော ရေယာဉ်များမှာ ကန်ကြီးများအတွင်း သွားလာကြသော ကုန်တင်သင်္ဘောများ၊ မြစ်တွင်းသွား ရေယာဉ်များနှင့် လွန်းပျံရေယာဉ်များ တို့ဖြစ်ကြသည်။ ထိုရေယာဉ်များမှာ မိမိတို့ဘာသာ လှေများနှင့် အကြီးစားကုန်စည်များကို သယ်ဆောင်နိုင်ကြသော်လည်း ဤရေယာဉ်များမှာ ကုန်းတွင်းရေကြောင်း နှင့်ကုန်းတွင်းရေကြောင်းနှင့် အကန့်အသတ်ရှိသော ကမ်းရိုးတန်းဝန်းကျင်တွင်သာ သွားလာလှုပ်ရှားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ တည်ဆောက်ထားကြသည်။
 
== သမိုင်းကြောင်း ==
===[[သမိုင်းမတင်မီခေတ်]]နှင့် ရှေးခေတ်===
[[File:Floss.jpg|left|thumb|ဖောင်သည် လှေများတွင် အရိုးရှင်းဆုံး ပုံစံဖြစ်သည်။]]
လှေများ၏ သမိုင်းသည် လူတို့၏စွန့်စားခန်းများနှင့် အပြိုင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ လေ့လာသိရှိရသမျှတွင် ပထမဆုံးသော လှေမှာ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၀⁠၀၀⁠၀ ကျော် နီယိုလစ်သစ် ကာလမှပင် ဖြစ်သည်။ ထိုအစောပိုင်းလှေများမှာ ရေပေါ်တွင် သွားရုံမျှသာ အလုပ်လုပ်နိုင်ပြီး ထိုထက်ပို၍ ဘာမျှမလုပ်နိုင်ပေ။ ထိုလှေများကို အမဲလိုက်ရာနှင့် ငါးဖမ်းရာတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ [[ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ]]ရှင်တို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ရှေးအကျဆုံး သစ်ထွင်းကနူးလှေမှာ ထင်းရူးပင်၏[[ထင်းရူးပင်]]၏ သစ်တုံးများကို ဖြတ်၍ ရိုးရှင်းသော ကျောက်လက်နက်များဖြင့်[[ကျောက်လက်နက်]]များဖြင့် တည်ဆောက်ထားကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။
 
 
ဘီစီ ၃၀⁠၀၀ ခန့်ကပင် [[ရှေးဟောင်းအီဂျစ်]]လူမျိုးတို့သည် သစ်သားပျဉ်ချပ်များမှ သင်္ဘော၏ ကိုယ်ထည်ဖြစ်အောင် ဆောက်သည့်နည်းကို သိရှိခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ ကျစ်ထားသော ကြိုးများကို သုံး၍ ပျဉ်ပြားများကို အတူတကွ စုစည်းချည်နှောင်ခဲ့ကြသည်။ ကျူပင် နှင့် မြက်ပင်များကို သစ်သားပြားများကြားတွင်ထည့်ခြင်းဖြင့် ဆက်ကြောင်းများမှ ရေလုံအောင် တားဆီးနိုင်ခဲ့သည်။ ဂရိလူမျိုး သမိုင်းရေးသူ နှင့် မြေပုံဆွဲသူ အာဂါသာချီဒိစ် မှ ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့ကြား သင်္ဘောဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်းကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပုံမှာ " ဘီစီ ၃၀ ရာစု နှင့် ၂၅ ရာစုကြား အီဂျစ် တိုင်းနိုင်ငံတော်ဟောင်း (Old Kingdom)၏ ချမ်းသာကြွယ်ဝသော အချိန်များတွင် မြစ်ကြောင်းလမ်းများမှာ စနစ်တကျရှိနေသည်။ အီဂျစ်သင်္ဘောများသည် ပင်လယ်နီအတွင်း သစ်စေးမွှေး နိုင်ငံ (myrrh-country) သို့တိုင်အောင် ရွက်လွင့်ခဲ့ကြသည်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။▼
 
===သင်္ဘောအစ===
သင်္ဘောများကိုအီဂျစ်လူမျိုးတို့က စတင်၍ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်ဟု ဆိုသည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ် ပေါင်း၆ဝဝဝခန့်က အီဂျစ်လူမျိုးတို့တွင် ခရီးသည် ၅ဝခန့် တင်ဆောင်နိုင်သော သင်္ဘောများ ရှိခဲ့ဖူးသည်။ သို့သော် ထိုသင်္ဘောများမှာ သစ်သားဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော ရွက်သင်္ဘောများသာဖြစ်ကြ၏။ ၁၉ ရာစု အစလောက်တွင်မှ ခေတ်မီသင်္ဘောသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ခေတ်မီသင်္ဘောများတွင် လေကို အားကိုးရသော ရွက်များအစား ရေနွေးငွေ့နှင့်
ခုတ်မောင်းသောစက်များကို တပ်ဆင်လာကြသည်။ သစ်သားနှင့်ဆောက်လုပ်ခဲ့ရာမှသံဖြင့်၎င်း၊ ထိုနောက် သံထက် ပို၍ခိုင်ခန့်သောသံမဏိဖြင့်၎င်း
▲ဆောက်လုပ်လာကြလေသည်။ ဘီစီ ၃၀⁠၀၀ ခန့်ကပင် [[ရှေးဟောင်းအီဂျစ်]]လူမျိုးတို့သည် သစ်သားပျဉ်ချပ်များမှ သင်္ဘော၏ ကိုယ်ထည်ဖြစ်အောင် ဆောက်သည့်နည်းကို သိရှိခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ ကျစ်ထားသော ကြိုးများကို သုံး၍ ပျဉ်ပြားများကို အတူတကွ စုစည်းချည်နှောင်ခဲ့ကြသည်။ ကျူပင် နှင့်ကျူပင်နှင့် မြက်ပင်များကို သစ်သားပြားများကြားတွင်ထည့်ခြင်းဖြင့် ဆက်ကြောင်းများမှ ရေလုံအောင် တားဆီးနိုင်ခဲ့သည်။ ဂရိလူမျိုး သမိုင်းရေးသူ နှင့်သမိုင်းရေးသူနှင့် မြေပုံဆွဲသူ အာဂါသာချီဒိစ် မှ ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့ကြား သင်္ဘောဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်းကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပုံမှာ " ဘီစီ ၃၀ ရာစု နှင့် ၂၅ ရာစုကြား အီဂျစ် တိုင်းနိုင်ငံတော်ဟောင်း (Old Kingdom)၏ ချမ်းသာကြွယ်ဝသော အချိန်များတွင် မြစ်ကြောင်းလမ်းများမှာ စနစ်တကျရှိနေသည်။ အီဂျစ်သင်္ဘောများသည် ပင်လယ်နီအတွင်း သစ်စေးမွှေး နိုင်ငံ (myrrh-country) သို့တိုင်အောင် ရွက်လွင့်ခဲ့ကြသည်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
 
တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဒိန်းမတ် ရှိ ကွန်ဂန်လင်ဘီ (Kongens Lyngby) အနီးတွင် နေထိုင်သူများက အခန်းခွဲထားသော သင်္ဘောကိုယ်ထည်ကို တီထွင်ခဲ့ပြီး ထိုသို့ တည်ဆောက်မှု ကြောင့် လှေ၏ အရွယ်ပမာဏကို တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်း တိုးချဲ့နိုင်သည်။ မကြာမီတွင် လှေများသည် ယနေ့ခေတ် အပျော်စီးလှေနှင့်တူသော မြစ်တွင်းသွား လှေများ(keel boats) အဖြစ် တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။
 
 
ပထမဆုံးသော ရေကြောင်းသွားလာသူများသည် တိရိစ္ဆာန်တို့၏ အရေပြားများနှင့် ရက်လုပ်ထားသော အဝတ်စများကို ရွက်များအဖြစ်စတင် အသုံးပြုလာကြသည်။ လှေပေါ်တွင် မတ်⁠မတ်ထောင်ထားသော ရွက်တိုင်၏ ထိပ်တွင် ခိုင်မြဲစွာ တပ်ဆင်ခြင်းဖြင့် ဤရွက်များသည် အစောပိုင်းသင်္ဘောများကို အလွန်ဝေးကွာသော အကွာအဝေးအထိ သွားလာစေနိုင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ သွားလာနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် လူတို့ကို ကျယ်ပြန့်စွာ စူးစမ်းရှာဖွေသွားလာစေနိုင်ခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် အိုရှန်းနီးယားဒေသတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၃၀⁠၀၀ ကျော်ကစ၍ အခြေချနေထိုင်နိုင်ခဲ့ခြင်း ကို ကြည့်နိုင်သည်။
 
 
ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် အလွန်လွယ်ကူစွာ နှင့် ပြည့်စုံစွာ ရွက်သင်္ဘောများတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့သည်။ သူတို့၏ သင်္ဘောတည်ဆောက်ခြင်း အတတ်ပညာမှ မှတ်သားလောက်ဖွယ် ကျွမ်းကျင်မှုမှာ ကူဖူးသင်္ဘောဖြစ်သည်။ ထို ၁၄၃ ပေ (၄၄ မီတာ) ရှည်သော သင်္ဘောကို ဘီစီ ၂၅၀၀ ခန့်က [[ဂိုင်ဇာမဟာပိရိမစ်ကြီး]]၏ အောက်ခြေတွင် ထည့်သွင်းမြှုပ်နှံခဲ့ပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မပျက်မယွင်းဘဲ ပြန်လည်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဟီရိုဒိုးတပ်၏ အဆိုအရ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် ဘီစီ ၆၀၀ ခန့်တွင် [[အာဖရိက]]ကိုပတ်၍ ပထမဆုံး ရွက်လွှင့်ခဲ့သည် ဟု သိရသည်။
စာကြောင်း ၄၂ -
 
==သင်္ဘော==
သင်္ဘောဟုဆိုရာ၌
ရေနက်တွင်သွားလာနိုင်သော ရေယာဉ်အကြီးစား
များကိုဆိုလို၍ရှေးကပေါ်ခဲ့သောရွက်လှေကြီးများမှအစ
ယခုခေတ်ပေါ်ရေနွေးစက်၊ သို့မဟုတ် မော်တော်
စက်စသည်တို့ဖြင့်ခုတ်မောင်းသော ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများ
အထိပါဝင်သည်။ လူတို့၏အသုံးလိုမှု ကိစ္စကိုလိုက်၍
လည်းကောင်း၊ လူတို့၏ပညာဗဟုသုတ
တိုးတက်လိုမှုကိုလိုက်၍လည်းကောင်း လူတို့၏အသုံး
အဆောင် ပရိဘောဂတို့သည်တစ်မျိုးထက်
တစ်မျိုး တစ်ခေတ်ထက်တစ်ခေတ်
သာလွန်ကောင်းမွန်လာမြဲဖြစ်သည့်အတိုင်း ရေနက်သွား
ပင်လယ်ကူး သင်္ဘောများသည်လည်း ရှေးခေတ်မှစ၍
တဖြည်းဖြည်းထူးခြားတိုးတက်လာသည်ကိုတွေ့ရပေသည်။
သင်္ဘောများကိုအီဂျစ်လူမျိုးတို့က စတင်၍ဆောက်လုပ်ခဲ့
ကြသည်ဟုဆိုသည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ် ပေါင်း၆ဝဝဝခန့်က
အီဂျစ်လူမျိုးတို့တွင်ခရီးသည် ၅ဝခန့်တင်ဆောင်နိုင်သော
သင်္ဘောများရှိခဲ့ဖူးသည်။ သို့သော် ထိုသင်္ဘောများမှာ
သစ်သားဖြင့်တည်ဆောက်ထားသောရွက်သင်္ဘောများသာဖြစ်ကြ
၏။ ၁၉ ရာစုအစလောက်တွင်မှ ခေတ်မီသင်္ဘောသစ်များ
ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်လေသည်။ ခေတ်မီသင်္ဘောများ
တွင်လေကိုအားကိုးရသောရွက်များအစား ရေနွေးငွေ့နှင့်
ခုတ်မောင်းသောစက်များကို တပ်ဆင်လာကြသည်။
သစ်သားနှင့်ဆောက်လုပ်ခဲ့ရာမှသံဖြင့်လည်းကောင်း၊ ထိုနောက်
သံထက် ပို၍ခိုင်ခန့်သောသံမဏိဖြင့်လည်းကောင်း
ဆောက်လုပ်လာကြလေသည်။
 
ရှေးကရွက်သင်္ဘောများကို ကုန်များများတင်
ဆောင်နိုင်ရေးအတွက်သာဂရုပြု၍ ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသဖြင့်
"https://my.wikipedia.org/wiki/သင်္ဘော" မှ ရယူရန်