စာကြောင်း ၂ -
==တော်စိန်ခို (ခရစ် ၁၈၆၄-၁၉၃၀) ==
‌တော်စိန်ခိုသည် မြန်မာနိုင်ငံ ကမ္ပည်း‌[[ကျောက်စာ]]ဝန်အဖြစ်ဖြင့် အလွန်ထင်ရှား ‌ကျော်‌စောခဲ့‌သော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ဖခင်ဖြစ်သူ မစ္စတာ‌တော်စွန်းသည် ကုန်သည်မျိုးရိုး ဖြစ်၍
မူလက ‌မော်လမြိုင်တွင် ‌နေထိုင်ခဲ့သည်။ ‌[[မော်လမြိုင်မြို့]]တွင် ‌ဒေါ်နုနှင့်အ‌ကြောင်းပါရာ ၁၈၆၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ရက်‌နေ့တွင် ‌တော်စိန်ခိုဟူ‌သော သားတစ်‌ယောက် ထွန်းကား‌လေသည်။
ထို‌နောက် ‌အောက်ပြည်‌အောက်ရွာမှ အထက်သို့တက်၍ ကုန်စည်ကူးသန်း ‌ရောင်းဝယ်ယင်းနှင့် ဗန်း‌မော်မြို့သို့ ‌ရောက်ရှိရာ ဗန်း‌မော်မြို့၌ပင် အ‌ခြေစိုက်၍ သက်ထက်ဆုံး‌နေထိုင်ခဲ့သည်။
 
 
‌တော်စိန်ခိုသည် ငယ်စဉ်ကပင် ရန်ကုန်မြို့ အစိုးရအထက်တန်း‌ကျောင်းတွင် ပညာသင်ယူ၍ အသက် ၁ရ၁၇ နှစ်အရွယ်သို့‌ရောက်‌သောအခါ ကာလကတ္တားတက္ကသိုလ်မှ ကျင်းပ‌သော
အက်(ဖ)အေ စာ‌မေးပွဲကို ရန်ကုန် ‌ကောလိပ်မှ‌ဖြေဆို၍ ‌အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ၁၈၉၂ ခုနှစ်တွင် အဂင်္လန်နိုင်ငံသို့အင်္ဂလန်နိုင်ငံသို့ သွား‌ရောက်ပြီးလျှင် ကိမ်းဗရစ်တက္ကသိုလ် ခရိုက်‌ကောလိပ်၌ ဆက်လက်ပညာ
သင်၍ ဝတ်လုံ‌တော်ရဘွဲ့ကိုရရှိရန် ကြိုးစားရာ ကျန်းမာ‌ရေး အ‌ခြေအ‌နေမ‌ကောင်းသဖြင့် စာ‌မေးပွဲမ‌ဖြေဆိုဘဲ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လာရသည်။ သို့ရာတွင် ခရိုက်‌ကောလိပ်၌ ပညာသင်ဆဲ
လန်ဒန်မြို့အ‌ရှေ့တိုင်းဆိုင်ရာ နဝမ‌မြောက်ကွန်ဖရင့်သို့ မြန်မာနိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်ဖြင့် တက်‌ရောက်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်‌ရောက်‌သော ၁၈၉၃ ခုနှစ်၌ပင်လျှင် မြန်မာနိုင်ငံ
စာကြောင်း ၁၄ -
 
‌တော်စိန်ခိုသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့၏ ဆက်ဆံ‌ရေးကို စိတ်ပါဝင်စားစွာ ‌လေ့လာခဲ့သူဖြစ်သည့်အတွက် နိုင်ငံ‌တော်အစိုးရသည် ထိုကိစ္စတို့ကို ‌ဆောင်ရွက်ရာ၌ အ‌ရေးပါအရာ
‌ရောက်‌စေရန် ရည်သန်၍ ၁၈၉ရ၁၈၉၇ ခုနှစ်တွင် ‌တော်စိန်ခိုအား တရုတ်နိုင်ငံ ပီကင်းမြို့‌တော်သို့ ‌စေလွှတ်၍ တရုတ်ဘာသာစကားကို သင်ယူ‌စေသည်။ ပီကင်းမြီု့မှ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်
လည်‌ရောက်ရှိလာ‌သောအခါ ‌တော်စိန်ခိုအား အစိုးရက စာ‌တော်ပြန်ဝန်‌ထောက်အဖြစ်ဖြင့်ခန့်အပ်သည်။ ထို‌နောက်ထဖန်ကမ္ပည်း‌ကျောက်စာ အရာရှိအဖြစ်ဖြင့်ခန့်အပ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ အစိုးရ
အတွက် တရုတ်‌ရေးရာ အကြံ‌ပေးအရာရှိ၏ ဝတ္တရားကိုပါ ပူးတွဲ၍ ‌ဆောင်ရွက်‌စေ‌လေသည်။
စာကြောင်း ၂၇ -
 
ဗန်း‌မော်မြို့နှင့် မိုးမိန်း မြို့တို့သည် ၁၈၈၆ ခုနှစ်ကပင်လျှင် ကုန်း‌ကြောင်းကူးသန်း‌ရောင်းဝယ်‌ရေး၌ လမ်းဖွင့်ပြီးဖြစ်ခဲ့ရာ ‌တော်စိန်ခိုသည် ထိုနှစ်မြို့၏ ကူးသန်း‌ရောင်းဝယ်မှုကို ဖွံ့ဖြိုး
‌အောင် ‌ဆောင်ရွက်လို‌သော ရည်သန်ချက်ဖြင့် ဗန်း‌မော်နှင့် မိုးမိန်းကိုဆက်သွယ်‌သော မီးရထားလမ်းကို ‌ဖောက်လုပ်ရန် အကြံ‌ပေးခဲ့သည်။ ဗန်း‌မော်မြို့၌ အဂင်္လိပ်နှင့်တရုတ်ဘာသာအင်္ဂလိပ်နှင့်တရုတ်ဘာသာ
စာသင်‌ကျောင်းဖွင့်လှစ်ရန်လည်း အကြံ‌ပေးခဲ့‌လေသည်။ အစိုးရသည် ထိုအကြံနှစ်ခုစလုံးကို လက်ခံ၍ ဗန်း‌မော်မြို့၌ ‌ကျောင်း တည်‌ထောင်‌ပေးခဲ့သည်။ မီးရထားလမ်း ‌ဖောက်လုပ်‌ရေးမှာမူ
မ‌အောင်မြင်ခဲ့‌ချေ။
စာကြောင်း ၆၂ -
သို့ဖြစ်၍ မန္တ‌လေးမြို့တွင် ဥပစာ‌ကောလိပ် တည်‌ထောင်‌သောအခါ ‌တော်စိန်ခိုသည် ယင်း‌ကောလိပ်၏ ပထမဦးဆုံးဖွဲ့စည်း‌သော အုပ်ချုပ်‌ရေးအဖွဲ့တွင် အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်လာ‌လေသည်။
‌တော်စိန်ခိုသည် တရုတ်လူမျိုးအနွယ်ပင် ဖြစ်‌စေကာမူ မိမိ၏ သားသမီးတို့ကို မိမိတို့မှီတင်း‌နေထိုင်ရာ ‌ဒေသဖြစ်‌သော မြန်မာတို့နှင့် တ‌သွေးတသား တစိတ်တဝမ်းတည်းရှိ‌အောင်
‌နေထိုင်ရန် အမြဲဆုံးမဩဝါဒ ‌ပေး‌လေ့ရှိသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ၌ သက်ဝင်ကိုင်းရှိုင်းသူဖြစ်‌လေရာ ၁၉၁ရ၁၉၁၇ ခုနှစ် ‌မြေငလျင်‌ကြောင့် ပြိုကျခဲ့‌သော ပဲခူး‌ရွှေ‌မော်‌ဓောဘုရား ပြန်လည်တည်‌ဆောက်‌ရေး
တွင် ဝိဝါဒမကွဲပြားဘဲ အညီအညွတ် တည်‌ဆောက်နိုင်ရန် အလို့ငှာ ကိုယ်တိုင်ပါဝင်‌ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။