ဓာတု အင်ဂျင်နီယာ ဘာသာရပ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
No edit summary စာတွဲများ: မျက်မြင် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ် |
No edit summary စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ် |
||
စာကြောင်း ၄ -
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများသည် ဓာတုကုန်ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် စက်ရုံဒီဇိုင်းနှင့်လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုဆိုင်ရာကိစ္စများ၊ ဘေးကင်းစိတ်ချရမှုနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်သက်ရောက်မှုများအားအကဲဖြတ်ဖြတ်ခြင်းများအတွက်တာဝန်ယူနိုင်ရန် မော်ဒယ်ပုံစံတူပြုလုပ်တွက်ချက်မှုများ၊အခြေခံလျှပ်စစ်နှင့်စက်မှုအင်ဂျင်နီယာပညာရပ်များ၊ အလိုအလျောက်ထိန်းချုပ်မှုပညာများကိုလေ့လာဆည်းပူးပါသည်။
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘွဲ့ ( B.E, Chemical Engineering ) သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းစဉ်အင်ဂျင်နီယာ ( Process Engineering ) ဘွဲ့ကိုရရှိထားသူများဖြစ်ပါသည်။ အလုပ်သင်အင်ဂျင်နီယာများသည် ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ရနိုင်ပြီး ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အဖွဲ့
'''ပေါ်ပေါက်လာပုံသမိုင်း'''
စာကြောင်း ၂၃ -
(ဂ) ၁၇၀၇ခုနှစ်တွင် Abraham Darbyဆိုသူက သံရည်ကြိုရာတွင် ထင်း၊ မီးသွေးအစား
ကုတ်မီးသွေး(coke)ကို ပြောင်းလဲ အသုံးပြုခြင်း နှင့်
▲ကုတ်မီးသွေး(coke)ကို ပြောင်းလဲ အသုံးပြုခြင်း နှင့် ၁၇၆၀ခုနှစ်တွင်blast furnace ကို တီထွင်အသုံးပြုခြင်း။
(ဃ) ၁၈၅၀ခုနှစ်တွင် Bessemer Converter ကို တီထွင်အသုံးပြုခြင်းနှင့် သံမဏိထုတ်
လုပ်နိုင်ခြင်း။
Line ၃၇ ⟶ ၃၅:
(ဇ) စက်ရက်ကန်းများ ပေါ်ပေါက်လာခြင်း။ ၁၇၃၀ ခုနှစ်ခန့်အထိ စက်ရက်ကန်းများကို
ရေအားသုံးလည်ပတ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက့်ကာလမှ ၁၉ ရာစုအထိ ရေနွေးငွေ့အင်ဂျင်များ အသုံးပြုကာ လည်ပတ်ခဲ့ကြသည်။
Line ၄၃ ⟶ ၄၀:
(ည) ၁၇၆၀ ခုနှစ်မှ ၁၈၃၀ ခုနှစ်အတွင်း တူးမြောင်းများ ဖောက်လုပ်ခြင်း။ ၁၈၂၅ ခုနှစ်
တွင် မီးရထားလမ်းများတည်ဆောက်ခြင်း။
(ဋ) ၁၈၀၇ ခုနှစ်တွင် ကျောက်မီးသွေးဓာတ်ငွေ့ဖြင့် မီးထွန်းခြင်း၊ ၁၈၈၀ပြည့်နှစ်တွင် လျပ်စစ်စွမ်းအားကို အသုံးပြုနိုင်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါသည်။
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ် ပေါ်ပေါက်လာစဉ် အခြေခံကျသည့် သိပ္ပံဆိုင်ရာတွေ့ရှိချက်များမှာလည်း ၁၆၆၀ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၌ (Royal Society) ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့ရာမှ ခေတ်သစ်သိပ္ပံပညာ နှင့်အတူပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါသည်။ ၁၆၆၁ ခုနှစ်တွင် Robert Boyle (နာမည်ကျော် Boyle’s Lawကိုတွေ့ရှိသူ) ဆိုသူက“The Sceptical Chymist” စာအုပ်ကိုထုတ်ဝေခဲ့ပြီး အက်ဆစ်နှင့်အယ်ကာလီတို့၏ သဘောတရားကို
၁၇၉၁ခုနှစ်တွင်Richter ဆိုသူက ယနေ့ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ်တွင် အလွန်အသုံးဝင်သော Stoichiometery သဘောတရားကိုလည်း ကောင်း ၊ ၁၇၉၉ ခုနှစ်တွင် Proust ဆိုသူက Law of Constant Compositionကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၀၃ခုနှစ် Dalton ဆိုသူက Atomic Theory ကိုလည်းကောင်း၊၁၈၁၁ ခုနှစ်တွင် Avogadro ဆိုသူက Avogadro’s Hypothesis ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၃၃ ခုနှစ်တွင် Faradayက Electrochemistry ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် Frankland ဆိုသူက Valency နည်းကိုလည်းကောင်း တွေ့ရှိခဲ့ကြပါသည်။
၁၆၈၇ တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သော Newton၏ “Principia” စာအုပ်သည်လည်း အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ တွက်ချက်မှုများအားလုံး၏
အောင်းပူ(Latent Heat) အကြောင်းကို ၁၇၆၁ ခုနှစ်တွင် စတင်လေ့လာနိုင်ခဲ့ပြီး ၁၈၂၄ခုနှစ်တွင် Carnot ၏ Laws of Thermodynamics နှင့် ၁၈၅၀ ခုနှစ်တွင် Clausius နှင့် Kelvin တို့၏ Thermodynamic ဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်များကိုအခြေခံ၍ ၁၈၇၃ ခုနှစ်တွင် Willard Gibbs ဆိုသူက ပထမဆုံး Chemical Thermodynamics စာအုပ်ဖြစ်သော “Graphical Methods in the Thermodynamics of Fluids” ကို ရေးသားခဲ့ပါသည်။
Line ၇၇ ⟶ ၇၁:
(၈) ယမ်းစိမ်းချက်ခြင်း။ သဘာဝမြေဆွေးမှာပါသော ဓာတ်ဆား Ca(NO3)2 ကို ပိုတက်
နှင့် ဓာတ်ပြုစေခြင်းဖြစ်သည်။
(၉) ဆာလဖြူရစ်အက်ဆစ်ချက်ခြင်း။ သဘာဝတွင်းထွက် သံရိုင်းတစ်မျိုးဖြစ်သော Pyrite (FeS2) ကိုလေနှင့် ဓာတ်ပြုစေခြင်းဖြင့် Green Vitriol (FeSO4 .7H2O)
အရေးပါသော တွေ့ရှိချက်များ
ပထမဆုံးအက်ဆစ်စက်ရုံ (Acid Plant) ၁၇၃၆ ခုနှစ်တွင် Joshua Ward ဆိုသူက ကန့်ခဲ (Brimstone) နှင့် ယမ်းစိမ်း(Nitre) တို့ကို ရေပမာဏ အနည်းငယ်ထည့်ထားသော ဖန်ဘူးထဲတွင် မီးရှို့ခြင်းဖြင့်ဆာလဖြူရစ်အက်ဆစ် (Sulphuric Acid) ကို စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ပမာဏအနည်း ငယ်သာ ထုတ်လုပ်ရောင်းချနိုင်သဖြင့် ၁၇၄၇ ခုနှစ်တွင် John Roebuck က ဖန်ဘူးအစား သစ်သားကိုယ်ထည်ဖြင့် ခဲသတ္တုကန်ကို ပြောင်းလဲအသုံးပြုကာ ပမာဏတိုးမြှင့်ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။
Lead Chamber Process ဖြင့် ထုတ်လုပ်သောအက်ဆစ်သည် မသန့်စင်သဖြင့် ပိုမိုခေတ်မှီသော Contact Process ကို ၁၈၃၁ ခုနှစ်တွင် Peregrine Phillip က မူပိုင်ခွင့်တင်ကာ စမ်းသပ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ သည်။ အဆိုပါထုတ်လုပ်မှုနည်းစဉ်သည် ပထမဆုံးဓာတ်ကူပစ္စည်းအသုံးပြုသည့် ဓာတုပစ္စည်း စက်ရုံဖြစ်ပြီး ပလက်တီနမ်သတ္တု (Platinum) ကိုအသုံးပြုထားပါသည်။ ၁၈၇၀ ခုနှစ်အထိ ၄င်း Contact Processကို အသုံးချနိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဆိုပါ Contact Process ကိုယနေ့အချိန်အထိ အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။
Line ၉၉ ⟶ ၉၀:
ထို့အပြင် တိုးတက်လာသော လူဦးရေနှင့်အညီ
ဆောက်လုပ်ရသော နေအိမ်အဆောက်အဦးများ၊
မြို့များကြီးမားလာခြင်းကြောင့် ပြတင်းပေါက်မှန်ကဲ့သို့သော မှန်ထည်လုပ်ငန်းများ၊လူ့အသုံးဆောင် ပန်းကန်ခွက်ယောက်များ ပိုမိုထုတ်လုပ်ရန် လိုအပ်လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဖန်ချက်လုပ်ငန်းများတွင် ဆိုဒါနှင့်ပိုတက်သုံးစွဲမှုပမာဏ ပိုမိုလိုအပ်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ဖန်ချက်လုပ်ရာတွင် သဲသည် အဓိက ကုန်ကြမ်းဖြစ်ပြီး ကြည်လင်သည့်မှန်၊ ဖန်ထည်များကို ရရှိစေရန်အတွက်Soda Ash ကဲ့သို့သော ဓာတုပစ္စည်းများကိုပါ ထည့်သွင်းချက်လုပ်ရသည်။ မူလက ဆိုဒါနှင့် ပိုတက်ကို မြောက်အမေရိက၊ စကင်ဒီနေးဗီးယား နှင့်ရုရှားတို့တွင် သစ်သားကို ပြာချ၍ ထိုပြာမှတစ်ဆင့် ချက်လုပ်ရောင်းချခဲ့ပြီး ၁၃ ရာစုမှစ၍ ဥရောပသို့
▲မြို့များကြီးမားလာခြင်းကြောင့် ပြတင်းပေါက်မှန်ကဲ့သို့သော မှန်ထည်လုပ်ငန်းများ၊လူ့အသုံးဆောင် ပန်းကန်ခွက်ယောက်များ ပိုမိုထုတ်လုပ်ရန် လိုအပ်လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဖန်ချက်လုပ်ငန်းများတွင် ဆိုဒါနှင့်ပိုတက်သုံးစွဲမှုပမာဏ ပိုမိုလိုအပ်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ဖန်ချက်လုပ်ရာတွင် သဲသည် အဓိက ကုန်ကြမ်းဖြစ်ပြီး ကြည်လင်သည့်မှန်၊ ဖန်ထည်များကို ရရှိစေရန်အတွက်Soda Ash ကဲ့သို့သော ဓာတုပစ္စည်းများကိုပါ ထည့်သွင်းချက်လုပ်ရသည်။ မူလက ဆိုဒါနှင့် ပိုတက်ကို မြောက်အမေရိက၊ စကင်ဒီနေးဗီးယား နှင့်ရုရှားတို့တွင် သစ်သားကို ပြာချ၍ ထိုပြာမှတစ်ဆင့် ချက်လုပ်ရောင်းချခဲ့ပြီး ၁၃ ရာစုမှစ၍ ဥရောပသို့ တင်ပို့ရောင်း
သို့သော် ၁၇၇၅ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်တို့သည် ဗြိတိသျှ လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ရေးအတွက် စတင်တော်လှန် တိုက်ခိုက်ကြရာမှ ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများ ပိတ်ဆို့သွားခဲ့ရသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဥရောပ ကုန်သွယ်ရေးလည်း ရပ်တံ့သွားခဲ့ပြီး ဆိုဒါနှင့်ပိုတက်မရနိုင်တော့ပေ။ ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာအရေးပါသော ဆိပ်ကမ်းများသည် ရေကြောင်းတိုက်ပွဲများ ကြောင့် ၁၈၀၄ ခုနှစ်တွင် နပိုလီယံခေတ်ဦး အထိ ပိတ်ဆို့ခံခဲ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် ပြင်သစ်အနေဖြင့် မူလက ကြားနေနိုင်ငံစပိန်ထံမှ ဝယ်ယူခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်နိုင်ရေးအတွက် အားထုတ်ကြိုးပမ်းလာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၇၇၅ ခုနှစ်တွင် Franch Royal Academy မှ အိမ်သုံးဆား (NaCl) မှ Soda Ash (Na2CO3) ချက်လုပ်ပေးနိုင်သူကို ဆုချီးမြှင့်မည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ၁၇၈၃ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ဘုရင် Louis XVI ကလည်း ဆားမှ အယ်ကာလီ (NaOH) ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်သူကို ပြင်သစ်ငွေဒင်္ဂါး ၂၄၀၀(livres) ဆုချမည်ဟု ထပ်မံ ကြေညာ ခဲ့သည်။
Line ၁၁၅ ⟶ ၁၀၂:
▲ုခြင်းမှ ရရှိလာသော Sodium Sulfate ဆားခဲကို ထုံးကျောက်မှုန့် (Calcium Carbonate)၊ ကျောက်မီးသွေး (Carbon)တို့နှင့် ရောနှောကာ မီးရှို့ခြင်းဖြင့် ဆိုဒါကို ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ဆိုဒါထုတ်လုပ်ရာ၌ ဒုတိယအဆင့် ဓာတ်ပြုခြင်းတွင် အဆင့်နှစ်ဆင့် ပါဝင်ပြီး ကျောက်မီးသွေးနှင့် Sodium Sulfate ဓာတ်ပြုရာမှ Sodium Sulfide အဖြစ်သို့ ဓာတ်လျော့သွားသည်။ ထို့နောက် Sodium Sulfide သည် ထုံးကျောက်နှင့် ထပ်မံဓာတ်ပြုပြီး ဆိုဒါ Sodium Carbonate နှင့် Calcium Sulfide အရောကိုရရှိသည်။ ရရှိလာသောအရောအနှော Black Ash ကို ရေနှင့်ဖျော်၍ ထိုရေကြည်ကို အငွေ့ပျံစေခြင်း(Evaporate) ဖြင့် လိုအပ်သော ဆိုဒါကိုထုတ်ယူရရှိသည်။
ဆိုဒါထုတ်လုပ်မှုအတွက် ဒုတိယအဆင့် ဓာတ်ပြုညီမျှခြင်းသည် အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။
Line ၁၄၁ ⟶ ၁၂၆:
ထိုအခါ ရေထုပါညစ်ညမ်းလာရသဖြင့် စက်ရုံများကိုစစ်ဆေးအရေးယူရန် ဗြိတိသျှလူမျိုး ဓာတုဗေဒပညာရှင် George E.Davis ကိုတာဝန်ပေးလာခဲ့သည်။ GeorgeE.Davis က၄င်း၏စစ်ဆေးရေးအရာရှိဘဝ အတွေ့အကြုံများကိုအခြေခံ၍ “Hand Book of Chemical Engineering” ဟူ၍ စာအုပ် (၂) အုပ်ရေးသားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၈၈၇ ခုနှစ်တွင် George E.Davis က မန်ချက်စတာတက္ကသိုလ် (Manchester)၌ သင်ခန်းစာ ၁၂ခုကို ပို့ချခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ် တန်းခွဲပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။
ထိုစဉ်က အက်ဆစ်စက်ရုံနှင့် အရက်ချက်စက်ရုံများကဲ့သို့သော ဓာတုပစ္စည်းစက်ရုံများအတွက် ရေးသားထားသော ဓာတုဗေဒဆိုင်ရာစာအုပ်များရှိနေပြီ ဖြစ်သော်လည်း George E.Davis ၏ Hand Book of Chemical Engineering ကဲ့သို့သော အခြေခံကျသည့် လုပ်ငန်းစဉ်များ၊ စက်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ၊ အထူးသဖြင့်
၁၈၈၈ ခုနှစ်တွင် မန်ဆာချူးဆက်နည်းပညာတက္ကသိုလ် (Massachusetts Institute of Technology-MIT) ၌ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘွဲ့ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာနည်းပညာရပ်များသည် ပိုမိုခေတ်စားလာခဲ့သည်။ ၁၈၈၀ခုနှစ်တွင်လန်ဒန်၌ Society of Chemical Engineer ကို စတင်ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် Society of Chemical Industry ကို ထပ်မံတည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၌ American Institute of Chemical Engineers(AIChE) ကိုလည်း တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၌ Institution of Chemical Engineers (IChemE) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ထိုအချိန်မှစ၍ အဆိုပါအဖွဲ့အစည်းများသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ နည်းပညာရပ်များကို စတင်ပြုစုပျိုးထောင်ပေးခဲ့ကြသည်။
== ကိုးကား ==
| |||