ဒိုင်လူမျိုး: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဒိုင်လူမျိုးနွယ်စုများသည် မြန်မာပြည်၏ အနောက်ပိုင်း၊ ချင်းပြည်နယ်၏ တောင်ပိုင်းမြို့နယ်များဖြစ်သည့် ကန်ပက်လက်၊ မင်းတပ်၊ မတူပီနှင့် ပလက်ဝ ဒေသများတွင်မှီတင်း နေထိုင်ကြသော ချင်းလူမျိုးနွယ်စု (၅၃) စု ၊ မြန်မာနိူင်ငံ၏ ၁၅၃ မျိုးသော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများတွင် တစ်မျိုးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ဒိုင်လူမျိုးတို ့သည် ကိုယ်ပိုင် ရိုးရာယဥ်ရိုးရာယဉ် ကျေးမှု ထုံးတမ်းစဥ်လာများကိုထုံးတမ်းစဉ်လာများကို ယနေ့ထက်တိုင် ကျင့်သုံးကြသည်။ ယနေ့မြန်မာပြည်၊ ဒိုင်ဒေသတွင်လူဦးရေ ၆၀၀၀ဝ ကျော်ခန် ့နေထိုင်လျက်ရှိပြီး မြန်မာပြည်တစ်ဝှမ်းနှင့် ပြည်ပရောက် ဒိုင်လူမျိုးများ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၉၀၀၀ဝ ခန် ့ရှိသည်။ မြန်မာနိူင်ငံတွင် ရှေးကျသော လူမျိုးတစ်မျိုးအဖြစ် ယနေ့တိုင် နေထိုင်လျက်ရှိကြသည်။ ဒိုင်လူမျိုးများ ၏ နှာခေါင်းမှုတ်ပလွေမှာ တောင်ပိုင်းချင်းလူမျိုးများ အကြားထင်ရှား ကျော်ကြားသည်။ အခြားတောင်ပိုင်းချင်းလူမျိုးများနည်းတူ ဒိုင်လူမျိုးများ၏ အမျိုးသမီးများမှာ ယခင်က ပရဲ ခေါ် ပါးမဲ(မျက်နှာပြင် ထိုးကွင်းမှင်ကြောင်) ထိုးလေ့ရှိခဲ့သည်။ ဒိုင်လူမျိုးနွယ်စု ၏ပင်တိုင်ဟင်းဖြစ်သော ပြာဟင်း ( ပြာရည်ဖြင့်ချက်လုပ်သောဟင်း) သည် ချင်းလူမျိုးများ တို့၏ တစ်မျိုးတည်းသော ဂုဏ်ယူရမည့် နာမည်ကျော် ဟင်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒိုင်လူမျိုးများကို ချင်းပြည်နယ်တွင် ဒေသလေးခုအကြား နယ်မြေများပိုင်းခြားကာ ထည့်သွင်း ထားသောကြောင့် ဘာသာစကားပြောဟန်သည်လည်း မျိုးနွယ်စုများအကြား အနည်းငယ်ကွဲပြားသည်။ ယခင်က ဝတ်စားဆင်ယင်ပုံကိုလိုက်၍ “ရင်ဒူး” ချင်း (အမျိုးသမီးများ သည် အကျင်္ ီကို ရင်မှစဝတ်ကာ ထမိန်ကို ဒူးအထိသာ ဝတ်ဆင်သောကြောင့်) ဟုနယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသော ယောလူမျိုး(တောင်သားချင်းမျိုးနွယ်စုများ) မှ ခေါ်ဆိုကြ သည်။ ဂျာမန် အက္ခရာစဥ်ကိုအက္ခရာစဉ်ကို အခြေခံတည်ထွင်ထားသော ဒိုင်ဘာသာစာ မှာ ယနေ့တွင် ခရစ်ယာန် ဓမ္မကျမ်းစာကို ဘာသာပြန်ဆိုနိူင်ခဲ့သည်။ ထိုပြင် ဒိုင်လူမျိုးများအတွက် ဒိုင် သဒ္ဒါစာအုပ် မှာလည်း ကမ္ဘာသိ ထုတ်ဝေပြီးဖြစ်သည်။ ဒို်င်လူမျိုးများ၏ ကိုယ်ပိုင်ဟန်ပန်မှာ အေးဆေးတည်ကြည် ဖော်ရွှေစွာနေတတ်ပြီး၊ ရဲရင့်ပြတ်သားကာ အမှန်တ ရားအတွက် အလုပ်လုပ်တတ်သည့် လူမျိုးအဖြစ် ချင်းလူမျိုးနွယ်စုများအကြား ထင်ရှားသည်။ လူမျိုးစု ၏ ၉၉ % မှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ကိုးကွယ်ယုံကြည်ကြသည်။ ဒိုင်နယ်ဒေသအတွင်းရှိ သဘာဝ သစ်ခွတောများနှင့် သားငှက်တိရိစ္ဆာန်များသည် ခရီးသွားပြည်သူများကို ကြည်နူးမှုအပြည့်အဝ ပေးနိူင်စွမ်းရှိသည်။ ဒေသအတွင်း လေမြို့ မြစ်သည် အဓိကမြစ်အဖြစ် စီးဆင်းပြီး၊ မုန်းချောင်း၊ ဆောချောင်းတို့မှာ လည်းထင်ရှားသောချောင်းများဖြစ်သည်။ အခြားရေဝေ စိမ့်၊ စမ်း၊ ချောင်းများလည်း ဒိုင်နယ်တွင် အနှံအပြားရှိသည်။ ဒိုင်လူမျိုးတို့၏ တော်ဝင်ငှက်မှာ ငှက်မင်း [http://en.wikipedia.org/wiki/Greater_Racket-tailed_Drongo](ငှက်တော်မျိုးနွယ်စုဝင်ငှက်တစ်မျိုး) ဖြစ်ပြီး၊ ရွက်လှ သဇင်ပန်း (Ling Leih)[http://en.wikipedia.org/wiki/Bulbophyllum_refractum], [http://www.orchidspecies.com/cirrhopetalumrefractum.htm], [http://www.orchidfoto.com/thumbnails.php?album=130] သည် ဒိုင်လူမျိုးတို့၏ တော်ဝင် ပန်းဖြစ်သည်။ ဒိုင်လူမျိုးများသည် အခြားချင်းလူမျိုးများနှင့်အတူ မိမိလူမျိုးနှင့်နိူင်ငံကိုချစ်သော လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒိုင်လူမျိုးများကို ယောလူမျိုးများနှင့် အခြားချင်းလူမျိုးများက ဒိုင်၊ ဒို်င်ရ် နှင့် ရင်ဒူး ချင်းအဖြစ် အမျိုးမျိုးခေါ်ဝေါ်ကြသည်။

==='''၀ိတိုရိယတောင်ဝိတိုရိယတောင်'''===

ပေ ၁၀၅၀ဝ အမြင့်ရှိ၀ိတိုရိယတောင်သည်အမြင့်ရှိဝိတိုရိယတောင်သည် အခြားအမွှာတောင်တန်း တစ်ခုနှင့်အတူ ချင်းပြည်နယ်တွင်ရှိ အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်သည်။ ဒေသအခေါ်အဝေါ်အရ ခေါ်နူးစုမ် (Kho Nu Msung) ၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ကြီးမားသောတောင်ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ၁၉၉၄ ခုနှစ်မှစတင်၍ နတ်မတောင် [http://www.trekthailand.net/myanmar/parks/natmataung/]ဟု တိုက်ရိုက်အမည်ပြန်ပြီး သဘာဝထိန်းသိမ်းရေးစခန်းထားရှိကာ ဒေသအတွင်း သားငှက်တိရိစ္ဆာန်များနှင့် သဘာဝသစ်တောများကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ထားသည်။ ဝိတိုရိယတောင်သည် ချင်းတောင်တန်းများနှင့်ရခိုင်ရိုးမ [http://en.wikipedia.org/wiki/Chin_Hills-Arakan_Yoma_montane_forests], [http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/im/im0109_full.html] အတွင်းတည်ရှိသည့် အမြင့်မားဆုံးတောင် တစ်ခုဖြစ်သည်။ ခေါ်နူးစုမ် ကာကွယ်တောဧရိယာအတွင်အလွန်များပြားသော သားငှက်တိရိစ္ဆာန်များနှင့် သစ်ခွပန်းများသည် အလွန်ထူးခြားကာ လေ့လာစရာကောင်းမွန်သည်။ ဝိတိုရိယတောင် သည် တောင်တက်သမားတိုင်း အလွန်ကူဆုံးတက်နိူင်သော တောင်တစ်ခုဖြစ်၍ အပျော်တမ်းတောင်တက်သမားများအတွက် အထူးကောင်းမွန်သော တောင်တက်ခရီးစဥ်တောင်တက်ခရီးစဉ် ဖြစ်သည်။

ဒိုင်ဒေသအတွင်းမြန်မာပြည်ကဲ့ပင် ဒေသသုံးခုရှိသည်။ ဖေဖော်ဝါရီလနှောင်းပိုင်းမှ မေလကုန်ထိ နွေဥတု၊ ဇွန်လဆန်းမှ အောက်တိုဘာလကုန်ထိ မိုးဥတုနှင့် နိုဝင်ဘာလဆန်းမှ ဇန်နဝါရီလကုန်ထိ ဖြတ်သန်းရသော ဆောင်းဥတုတို့ဖြစ်သည်။ မိုးဥတုအလယ်ပိုင်း တွင် မိုးများသည်။ အအေးဆုံးအချိန်မှ ဒီဇင်ဘာလနှောင်းပိုင်းနှင့် ဇန်နဝါရီလဆန်းပိုင်းတို့ဖြစ်သည်။ ဧပြီလလည် သည်အခြောက်သွေ့ဆုံး၊ အပူပြင်းဆုံးကာလဖြစ်သည်။ သာမာန်ပျဥ်းမှျအပူချိန်မှာသာမာန်ပျဉ်းမှျအပူချိန်မှာ သုညဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်မှ ၂ဝ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်အထိရှိသည်။ ဒိုင်ဒေသသည် သမိုင်းပိုင်းဇုံအတွင်း ကျရောက်ပြီး ရာသီဥတု အထူး မှျတသည်။

ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲတော်ကျောက်ပျဉ်ချီပွဲတော် (သို့မဟုတ်)လုံးယူပွဲတော်မှာ ဒိုင်ရ်ချင်းလူမျိုးများအကြား အထင်ရှားဆုံးရိုးရာပွဲတော်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒိုင်ရ်လူမျိုးတို့သည် မိမိတို့၏ ဂုဏ်သိက္ခါအတွက်သော်လည်းကောင်း၊ မျိုးနွယ်စု၏ ဂုဏ်ကိုဖော်ဆောင်ရန်အတွက်သော်လည်းကောင်း ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲတော်ကိုကျောက်ပျဉ်ချီပွဲတော်ကို ပြုလုပ်ကျင်းပလေ့ရှိကြသည်။

နွေဦးရာသီဖြစ်သော ဧပြီလတွင် အများအားဖြင့် ကျင်းပကြသည်။ ၎င်းကျောက်ပျဥ်ချီများမှာ၎င်းကျောက်ပျဉ်ချီများမှာ အနောက်တိုင်း အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် တည်ရှိသော stone henge ဟုခေါ်ဆိုသည့် ကျောက်ပျဥ်ချီများကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ကျောက်ပျဉ်ချီများကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဒိုင်ရ်ချင်းလူမျိုးတို့၏ ကျောက်ပျဥ်မှာကျောက်ပျဉ်မှာ အရွယ်အစားအားဖြင့် အနောက်တိုင်းဒေသမှကျောက်ပျဥ်ကြီးအနောက်တိုင်းဒေသမှကျောက်ပျဉ်ကြီး များလောက်မရှိပါ။အခြားချိုးချင်းလူမျိုးများသည်လည်း ဒိုင်ရ်လူမျိုးများကဲ့သို့ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲများဒိုင်ရ်လူမျိုးများကဲ့သို့ကျောက်ပျဉ်ချီပွဲများ ပြုလုပ်ကျင်းပကြသည်။

ဒိုင်ရ်လူမျိုးတို့၏ ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲတော်ကိုကျောက်ပျဉ်ချီပွဲတော်ကို အောက်ပါအတိုင်းပြုလုပ်ကျင်းပကြပါသည်။

# လုံးကော့ ခေါ် ကျောက်ပျဥ်ချီသည့်နေ့ကျောက်ပျဉ်ချီသည့်နေ့

# လုံးဆောင် ခေါ် ကျောက်ပျဥ်တင်သည့်နေ့ကျောက်ပျဉ်တင်သည့်နေ့

# လုံးကာ ခေါ် ကျောက်ပျဥ်ပေါ်တက်သည့်နေ့ကျောက်ပျဉ်ပေါ်တက်သည့်နေ့

ကျောက်ပျဥ်ချီရာတွင်ကျောက်ပျဉ်ချီရာတွင် ကျောက်ပျဥ်များနှင့်အတူကျောက်ပျဉ်များနှင့်အတူ ဆယ်ပေါင်ခေါ် အထိန်းအမှတ် သစ်သားတိုင်များကို မိမိသတ်သည့်နွားနောက်ကောက်ရေ အတိုင်းစိုက်ထူကြပါသည်။

မှတ်သားစရာအချက်မှာ ကျောက်ပျဥ်များအောက်တွင်ကျောက်ပျဉ်များအောက်တွင် အရိုးအိုးများကို မြှပ်နှံထားခြင်းနှင့် ကျောက်ပျဥ်များသည်ကျောက်ပျဉ်များသည် အနားယူအပန်းဖြေထိုင်စရာ ခုံများအဖြစ်အသုံးပြုကြ

ခြင်းတို့ ဖြစ်ပါသည်။ အချုပ်အားဖြင့် ဆိုရသော် ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲတော်မှာကျောက်ပျဉ်ချီပွဲတော်မှာ မျိုးရိုးဂုဏ်သိက္ခါမြှင့်တင်ခြင်းဖြစ်သလို့ သဒ္ဓါကြည်ဖြူ၍ အလှုပေးအပ်ခြင်း သဘောလည်း

ဆောင်ပါသည်။ ထိုပွဲနေ့တွင် ကျောက်ပျဥ်ချီသောကျောက်ပျဉ်ချီသော မိသားစုနှင့်အတူ ဆွေမျိုးညီအကိုမောင်နှများ၊ မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းများနှင့် ရပ်ဝေး၊ ရပ်နီးဧည့်သည်များအားလုံး

၃။ ဒိုင်ရ်ဆောမနား - ဒိုင်ရ်ချင်းရိုးရာ ကျောက်ပျဥ်ချီပွဲတော်ကျောက်ပျဉ်ချီပွဲတော်