စာပေ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီး Robot: Cosmetic changes |
No edit summary |
||
စာကြောင်း ၁ -
==စာပေ==
လူမျိုးအသီးသီး၊ ဘာသာစကား အသီးသီးတို့တွင် အများ
အားဖြင့် စာနှင့်စာပေရှိကြ၏။ စာနှင့်စာပေ မရှိသော လူမျိုး
ငယ်များမှာ ယခုအခါ ကမ္ဘာပေါ်၌ ပြောပလောက်အောင် မရှိ
တော့ချေ။ စာပေသည် စာမှ ပေါ်ပေါက်လာ၏။ စာဟူသည်
ကား စကား၏သင်္ကေတဖြစ်သော အက္ခရာများကို စုပေါင်း
ဖွဲ့စည်း၍ စံနစ်တကျ စီစဉ်ရေးသား တင်မှတ်ထားသော အမှတ်
အသား ဖြစ်၏။ ဤတွင်၊ ဗျည်း သရ အက္ခရာများဖြင့် စုစည်း
အပ်သော အရေးအမှတ်များသာမက၊ တရုတ်လူမျိုး၊ ရှေးရှေး
အီဂျစ်လူမျိုးတို့ သုံးသော ရုပ်ပုံသင်္ကေတများမှ ဆင်းသက်လာ
သည့် အရေးအမှတ်များကိုပါ စာဟုခေါ်သည်။ ယခု မျက်မမြင်
တို့ လက်ဖျားကလေးများဖြင့် စမ်း၍ဖတ်ရသော အမှတ်ဖု
ကလေးများကိုလည်း စာဟုပင်ခေါ်ရပေမည်။ စာကို သုခုမ
အရာမြောက်အောင် (ဝါ)အနုပညာသက်ဝင်အောင် ဖွဲ့စည်းစီရင်
တီထွင်သော်၊ စာပေဟု ဖြစ်လာ၏။ စာမဖြစ်ပေါ်မီ၊ စာပေ
မပေါ်ပေါက်နိုင်ပေ။ အချို့ ဘာသာစကားများတွင် ရှေးရှေး
အခါက စာဟူ၍ မပေါ်ပေါက်သေးသော်လည်း သီချင်းများ၊
ကဗျာလင်္ကာများကို ဖွဲ့နွဲ့သီကုံးကာ စပ်ဆိုမှု ပြုကြသည်။
ယင်းကဗျာများကို ကြားနာရသူများက စိတ်တွင် မှတ်သား၍
ပြန်လည် ရွတ်ဆိုခြင်းဖြင့် တစ်ဆင့်တစ်ဆင့် လက်ကမ်းသကဲ့
သို့ ကာလရှည်မြင့်စွာ မတိမ်ကော မပျောက်ပျက်ရအောင်
ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့ကြ၏။ သို့သော် မှတ်ဥာဏ်နှင့်စကားသံ
တွင်သာ အခြေတည်ထားသော ဤအဖွဲ့အနွဲ့များမှာ သုခုမ
အင်္ဂါဖြင့် ပြည့်စုံစေကာမူ၊ စာပေဟု ခေါ်နိုင်မည်မဟုတ်ပေ။
ဤအဖွဲ့အနွဲ့များ ပါဝင်သော ဘာသာစကားကို ပေ၊ ကျောက်၊
စက္ကူ၊ ရွှံ့ပြား၊ ကြေးပြား စသည်တို့၌ ထွင်း၍ ရေး၍၊ ခြစ်၍၊
ပုံဆွဲ၍၊ ထု၍၊ အစက်အကြောင်းချ၍ အမှတ် အသားတင်ကာ၊
စာဟု တီထွင်ပေါ်ပေါက်လာမှပင်၊ နှုတ်ဖြင့်သာ ရွတ်ဆိုလျက်
မှတ်ဥာဏ်ဖြင့်သာ ထိန်းသိမ်းခဲ့ရသော အဖွဲ့အနွဲ့ကဗျာလင်္ကာ
တို့သည် စာပေအရာမြောက်လေသည်။
စာရှိမှ စာပေရှိနိုင်မည်ဟူသော အထက်က အယူအဆကို
ငြင်းဆိုသော ကေစိဆရာများလည်း ရှိ၏။ စာဖြင့် မှတ်တမ်း
တင်ခြင်း မပြုနိုင်သော်လည်း အနုပညာသင်ဝင်သည့် အဖွဲ့အနွဲ့
ကဗျာများကို စာပေဟုခေါ်နိုင်သည်ဟု ကေစိဆရာများက
ဆိုပေသည်။
သုခုမအရာမြောက်အောင်၊ အနုပညာ သက်ဝင်အောင်
ဖွဲ့စည်းစီရင်သော စာမှသာလျှင်၊ စာပေအခေါ်ခံထိုက်သည်
ဟူသော အယူအဆကို ယခုခေတ်မှပင် အများက လက်ခံလာ
ကြ၏။ မြန်မာတို့တွင် စာပေဟူသော စကားသည် ရှေးခေတ်
များ၌ တရားစာပေ ဟူသော အနက်ရခဲ့၏။ ကိုးခန်းပျို့၌၊
'စာပေနားဝင်၊ ငါ့ကိုသင်သည်၊ လင်လည်း စွန့်ထား၊ ယခု
သွားခဲ့'ဟု စပ်ဆိုထားရာ၊ 'တရားစာပေကို နားလည်အောင်
သင်ပြပေသောလင်'ဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ကြရ၏။ တစ်ဖန် နေမိ
ငရဲခန်းပျို့၌၊ 'ပုထိုးဘုရား၊ ကျောင်းကန်သွား၍၊ တရားစာပေ၊
နာပါချေအံ့'ဟု စပ်ဆိုထားရာ၊ စာပေဟူလျှင် တရားစာစု
ဖြစ်သည်ဟု ကျမ်းဂန်တတ်ပုဂ္ဂိုလ်များ နားလည်ယူဆခဲ့ကြ၏။
လောကုတ္တရာနှင့်ဆိုင်သော စာစုကို စာပေဟုခေါ်ခဲ့သည့်
ခေတ်မှသည် လောကီနှင့်ဆိုင်သောစာစုများ ပေါ်ပေါက် ခေတ်
စားလာချိန်၌ စာပေဟူသော ဝေါဟာရ၏အနက်လည်း ပြောင်း
ခဲ့ရပေသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ တရားစာစုများကိုသာ
စာပေဟု ခေါ်လေ့ မပြုကြတော့ဘဲ၊ အနုပညာ သက်ဝင်သည့်
စာမျိုးကိုလည်း စာပေဟု ခေါ်ကြသည်။ ထိုကြောင့် 'စာပေ
သမိုင်း'ဟူသော စာအုပ်အမည်ကို ကြားရသူတို့သည် တရားစာ
ပါရှိသော ကျမ်းဂန်များပေါ်ပေါက်လာပုံ အစဉ်အလာအကြောင်း
စာအုပ်မျှသာဟု မယူဆဘဲ၊ ရတုကဗျာ လင်္ကာနှင့်တကွ
စကားပြေအဖွဲ့ အမျိုးမျိုးတို့ ရေးသားပေါ်ပေါက်လာပုံအကြောင်း
စာအုပ်ဟု ချက်ခြင်း သိရှိနားလည်လာကြ၏။
သိုးဆောင်တို့၏ အယူအဆတွင် အနုပညာသက်ဝင်သည့်
စာအရေးအသားကိုသာမဟုတ်၊ ထိုစာအရေးအသားကို ဝေဖန်
ခွဲခြား၊ စိစစ် အကဲဖြတ်၍ အရသာခံစားမှုကို ပေါ်လွင်စေသော
အရေးအသားကိုလည်း စာပေအရာတွင် ပေါ်လွင်စေသော
အရေးအသားကိုလည်း စာပေအရာအတွင် သွတ်သွင်းထား၏။
ဖွဲ့စည်း သီကုံးမှုတွင် စကားသား အရွေးအချယ် အစီအရင်
ကြောင့် သုခုမအရာ မြောက်သည်၊ ဖတ်ရှုသူ၏ စိတ်နှလုံးကို
လှုပ်ရှားထိခိုက်စေသည်ဟု ဆိုနိုင်သော စာမျိုးကို စာဖတ်ဟု
အသိအမှတ်ပြုရပေမည်။ စာပေဟုခေါ်ရမည့် စာမျိုး၌
သေးသိမ်သော စဉ်းစားစိတ်ကူးနည်း၊ ညံ့ဖျင်းသော အယူ အဆ
အကြည့်အမြင်၊ နုံ့သော ကလေးကလား အသွားမျိုးကို ပယ်၍၊
တင့်တယ်ကြည်နူး အံ့သြဖွယ်ရာသော အရေးအသား ပါရှိရုံမျှ
မက ဖြောင့်မတ်တည်ကြည်၍ သမာဓိပြည့်စုံသော စိတ်ထားမျိုး
ကို ပါရှိစေရသည်။
စာပေဟု ယေဘုယျအားဖြင့် ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကြသော်လည်း
စာပေကို ကဏ္ဍခွဲခြားရန် မလွယ်လှပေ။ စာပေ အမျိုးမျိုး ရှိရာ
အချို့တရားစာများ၊ အချို့သမိုင်းစာများ၊ အချို့မိန့်ခွန်းများ၊
အချို့သိပ္ပံအကြောင်းရပ် စာများသည် သုခုမအင်္ဂါနှင့် ပြည့်စုံ၍
ယင်းတို့ကိုလည်း စာပေအသိုက်အအုံတွင် ထည့်သွင်းပေးရ
ပေမည်။ သဘောအားဖြင့် စာပေအမျိုးမျိုးကို ကဏ္ဍ ခွဲရမည်ဆို
လျှင် တရားစာပေ၊သဘာဝတ္ထဗေဒအရ လောကကြီးကို ဆင်ခြင်
သုံးသပ်သော စာပေ၊ ကဗျာလင်္ကနှင့် ပြဇာတ် စာပေ၊ သမိုင်း
စာပေ၊ အဟောအပြောစာပေ၊ ဝေဖန်အကဲဖြတ်မှုစာပေနှင့် စိတ်
ကူး (ဝါ) စိတ်ကွန့်စာပေဟု ခွဲခြားနိုင်သည်။ သိုးဆောင်းတို့၏
စာပေသည် ရှေးနှစ်ပေါင်း ၂၄ဝဝ ခန့်ကစ၍ ပေါ်ပေါက်ထွန်း
ကားခဲ့သော ဂရိစာပေမှ သက်နွှယ်ခဲ့၏။ ဂရိစာပေတွင် တရား
စာပေနှင့် စိတ်ကူးယဉ်(ဝါ) စိတ်ကွန့်စာပေမျိုးတို့မှအပ ဖော်ပြ
ခဲ့သော် စာပေမျိုး အစုံပါဝင်ခဲ့ပေသည်။
စာပေမှန်သမျှကို နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ခွဲထားနိုင်ပေသည်။
လူမျိုးအလိုက်၊ ဘာသာစကားအလိုက် ခွဲခြားနိုင်၏။ ဤစွယ်စုံ
ကျမ်းတွင် ကနေဒါစာပေ၊ ဂရိစာပေ၊ ဂျာမန်စာပေ၊ အင်္ဂလိပ်
စာပေ၊ စပိန်စာပေ၊ မြန်မာစာပေ စသည်ဖြင့် လူမျိုးနိုင်ငံ၊
ဘာသာစကားအလိုက် ခွဲခြားကာ စာပေအမျိုးမျိုးကို ဖော်ပြထား
သော ဆောင်းပါးများ မြောက်မြားစွာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။ ခေတ်
အလျောက်လည်း စာပေကို ခွဲခြားနိုင်၏။ သိုးဆောင်းစာပေတွင်
ရှေးခေတ်စာပေ၊ အလယ်ခေတ်စာပေဟု ခွဲခြားနိုင်၏။ စာပေ
အချင်းချင်း နှိုင်းရှည့်၍ စာပေနှိုင်းရှည့်မှုပညာဟု ပညာတစ်ရပ်
အဖြစ်နှင့်လည်း ရှိပေသည်။ ဖွဲ့စည်းသီကုံးမှုကို အခြေခံထား၍
ဖွဲ့နည်းကို ခွဲခြားကာ၊ ကဗျာ၊ စကားပြေ၊ ပြဇာတ်၊ စာမွန်
စသည့်ဆောင်းပါးများကိုလည် ဤစုံစွယ်ကျမ်းတွင် တွေ့ရပေ
မည်။ စာပေ၌ ထင်ရှားကျော်စောသော အရှေ့တိုင်း၊ အနောက်
တိုင်း စာရေးဆရာကြီးများနှင့် အလွန့်အလွန် ကျော်ကြားခဲ့
သော စာပေများကို သီးသန့်၍လည်း ဤကျမ်းတွင် ဖော်ပြ
ပါရှိ၏။
စာနှင့်စပ်လျဉ်းသော စကားကို ပြောဆိုပါက စာအကြောင်းကို ရေးသားမည်ရှိသော် `စာ´ဟု တစ်လုံးတည်း မရေးဘဲ `စာပေ´ဟူ၍သာ [[ပေ]]နှင့်တွဲ၍ ပြောလေ့ပြောထ ရေးလေ့ရေးထ ရှိကြသည်။ စာပေဟု ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲ၊ ရေးသားမှ ပြည့်စုံသည်ဟု ထင်မှတ်ကြသည်။
စာပေကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ လောလောဆယ် လွယ်တာက စာပေပညာရှင်စာရင်း မှတ်တမ်းတင်တာဖြစ်သည်။ ခေတ်အလိုက် ပိုင်းပြီး သုတစာပေ၊ ရသစာပေလို့ ခွဲနိုင်ပါသည်။ ဒီနေရာမှာ ခေတ်အဆက်ဆက် စာပေများကို [[ပုဂံခေတ်]] ၊ [[ပင်းယခေတ်]] ၊ [[အင်းဝခေတ်]] ၊ [[တောင်ငူခေတ်]] ၊ [[ညောင်ရမ်းခေတ်]] ၊ [[ကုန်းဘောင်ခေတ်]] ပိုင်းပြီး ပြုစုခဲ့သော စာဆိုတော်များ [[အတ္ထုပ္ပတ္တိ]]၊ မြန်မာစာပေသမိုင်းတွေမှာ တော်တော် ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ပါပြီးပါပြီ။ နောက်ပိုင်းမှာလည်း မလိခရဲ့ မြန်မာဝတ္ထုအညွှန်းတို့မှာလည်း တော်တော် ပါပြီးသားပါ။ ဒီနေရာမှာ '''လွတ်လပ်ရေးရပြီး နောက်ပိုင်း ကျော်ကြားတဲ့ သုတ ရသ စာပေပညာများ'''ကို နှစ်အလိုက် ကြိုးစားပြုစု မှတ်တမ်းတင် သွားပါမည်။
== သုတစာပေ ==
== ရသစာပေ ==
| |||