အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာယုံကြည်မှုများ
အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာယုံကြည်မှုများ (အယ်လ်ဘေးနီးယား: besimet popullore shqiptare) တွင် အယ်လ်ဘေးနီးယားလူမျိုးတို့၏ ဇာတ်လမ်းပုံပြင်များ၊ ရာဇဝင်၊ ဒဏ္ဍာရီ၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းများ၌ ဖော်ပြထားသော ယုံကြည်မှုများပါဝင်သည်။ အယ်လ်ဘေးနီးယား ဒဏ္ဍာရီဆိုင်ရာ အခြင်းအရာများသည် ရှေးဦး ဘော်လ်ကန်ဒေသဇာစ်မြစ်နှင့် သက်ဆိုင်၍ ဒဏ္ဍာရီအားလုံးနီးပါးသည် ရိုးရာဘာသာတရားများဖြစ်ကြသည်။[၁] အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာယုံကြည်မှု၊ ဇာတ်လမ်းပုံပြင်များသည် ဆိုင်ရာ တသီးတသန့်ရှိသော မျိုးနွယ်စု အဖွဲ့အစည်း၊ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုတွင် ရာစုနှစ်ချီ၍ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လာခဲ့သည်။[၂] အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာပုံပြင်များ၊ ရာဇဝင်များကို မျိုးဆက်တစ်ခုမှ တစ်ခုသို့ နှုတ်အားဖြင့်လက်ဆင့်ကမ်းခဲ့ကြပြီး အယ်လ်ဘေးနီးယား၊ ကိုဆိုဗို၊ မြေက်မက်ဆီဒိုးနီးယား၏ အနောက်ပိုင်း စသည့်တောင်တန်းဒေသများတွင်လည်းကောင်း အီတလီရှိ အာရ်ဘာရက်ရှ်လူမျိုးများ (Arbëreshë)၊ ဂရိရှိ အားရ်ဗန်နိုက်စ်လူမျိုးများ (Arvanites) ကြားတွင် ယခုထိတိုင် ရှင်သန်လျက် ရှိသည်။[၃][၄]
အယ်လ်ဘေးနီးယားဒဏ္ဍာရီတွင် သဘာဝတရားအယူအဆ၊ အခြေခံ ဓာတ်ကြီးများ၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဝတ္ထုများသည် သဘာဝလွန် ပုဂ္ဂိုလ်များဖြစ်သည်ဟူ၍ မှတ်ယူနိုင်သည်။ နတ်ဒေဝါများမှာ ယေဘူယျအားဖြင့် လူပိုဂ္ဂိုလ်များမဟုတ်ဘဲ လှုပ်ရှားသက်ဝင်နေသော သဘာဝတရားများအဖြစ် တင်စားခိုင်းနှိုင်းမှုများသာဖြစ်သည်။[၅][၆] အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာယုံကြည်မှုများ၌ ကမ္ဘာမြေကြီးသည် ထူးခြားသောယုံကြည်မှုတစ်ခု၏ အရာဝတ္ထုတစ်ခုဖြစ်၍[၇][၁] ဓလေ့ထုံးတမ်းများ၊ ယစ်ပူဇော်ခြင်းများနှင့် ဘာသာရေးထုံးတမ်းဆိုင်ရာ သန့်စင်ခြင်းတို့အတွက်အသုံးပြုသော ရှင်သန်နေသော၊ အလွန်မြင့်မြတ်သော၊ စွမ်းအားဖြင့်ပြည့်စုံသော အခြေခံအရာအဖြစ် 'မီး' သည်အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်သည်။[၁][၈][၉] မီးကို ရှိခိုးကန်တော့ခြင်းသည် 'မီးလင်းဖို'၊ 'နေ' (နေနတ်ဘုရား)၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး ဖြစ်ထွန်းမှုများကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခြင်းနှင့်သက်ဆိုင်သည်။[၉][၈] ဘီဂျာ (သို့) ဘီစာ(Beja) သည် အယ်လ်ဘေးနီးယားယဉ်ကျေးမှုတွင် အခြေခံကျင့်ဝတ်တစ်ခုဖြစ်ကာ မြင့်မြတ်သည့်အရာများဟုယူဆနိုင်သော နေ၊ လ၊ ကောင်းကင်၊ ကမ္ဘာ၊ ကျောက်တုံး၊ တောင်၊ ရေ၊ မြွေ စသည်တို့၏ ကျမ်းသစ္စာများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။[၁၀][၁][၁၁][၈] နေနှင့်လကို ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခြင်းသည် အယ်လ်ဘေးနီးယား ရာဇဝင်များနှင့် ရိုးရာအနုပညာများတွင် ပါဝင်သည်။[၇][၁၂][၁၃]
အယ်လ်ဘေးနီးယား ရာဇဝင်များ၊ ဒဏ္ဍာရီများကို ကုသိုလ် နှင့် အကုသိုလ် (အကောင်း အဆိုး) ကွဲပြားခြားနားခြင်းသဘောဖြင့် စီစဉ်ထားသည်။[၃][၁၄] ထိုကွဲပြားမှုကို အကျော်ကြားဆုံး ပုံဖော်တင်ဆက်ခြင်းမှာ drangue (တန်ခိုးစွမ်းအားရှိ လူတစ်ပိုင်း ပုဂ္ဂိုလ်) နှင့် မိစ္ဆာ kulshedra တို့၏ တိုက်ပွဲဖြစ်၍[၅] မိစ္ဆာသည် သေခြင်းတရား၏ ရေထု၊ မြေအောက်ကမ္ဘာ၌ ထပ်တလဲလဲဖြစ်သော သံသရာပြန်ကျော့ခြင်း၏ တင်စားခိုင်းနှိုင်းမှုဖြစ်ကာ စကြဝဠာအသစ်တဖန်ပြန်လည်မွေးဖွားခြင်းကို အောင်မြင်စေရန်ဆောင်ရွက်မှုလည်းဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင်လည်း အောရာ (သို့) ဖက်တီယာတို့၏ ကံကြမ္မာ ပြုပြင်အကောင်ထည်ဖော်ခြင်းသည် စကြဝဠာနှင့် လောကဥပဒေသများကို အစီစဉ်တကျ မှန်ကန်တည့်မတ်စေရန် လုပ်ဆောင်နေလျက် ရှိသည်။[၁၅][၁၆]
အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာဇာတ်လမ်းပုံပြင်များ၌ အများအားဖြင့် တန်ဆာဆင်အသုံးပြုမှုသည် အသွင်ပြောင်လဲခြင်းဖြစ်၍ အမျိုးသားများသည် သမင်၊ ဝံပုလွေ၊ ဇီးကွက်များအဖြစ် အသွင်ပြောင်းလဲကြကာ အမျိုးသမီးများသည် မြွေပါ၊ ဥဩငှက်၊ လိပ်များသို့ အသွင်ပြောင်းယူကြသည်။ အယ်လ်ဘေးနီးယား ရိုးရာ ကဗျာလင်္ကာများစွာ၌ သူရဲကောင်း သူချင်းများ (Kângë Kreshnikësh) ၊ ရာဇဝင်လာ သူရဲကောင်းအား ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုအပေါ် အခြေခံထားသော အယ်လ်ဘေးနီးယား ကဗျာရှည်ပုံစံ သီချင်းများ၏ သမိုင်းကြောင်းမဟုတ်သည့် ရိုးရာသဘော အတွဲလိုက် သီချင်းများပါဝင်သည်။[၅]
ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်ကိုးကားအညွှန်းများ
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ၁.၂ ၁.၃ Bonnefoy 1993, p. 253.
- ↑ Elsie 2001, pp. vii-viii.
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ Elsie 1994, p. i.
- ↑ Elsie 2001b, p. ix.
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ Bonnefoy 1993, pp. 253–254.
- ↑ Skendi 1967, pp. 165–166.
- ↑ ၇.၀ ၇.၁ Poghirc 1987, p. 178.
- ↑ ၈.၀ ၈.၁ ၈.၂ Poghirc 1987, pp. 178–179.
- ↑ ၉.၀ ၉.၁ Tirta 2004, pp. 68–69, 135, 176–181, 249–261, 274–282, 327.
- ↑ Tirta 2004, pp. 42–102, 238–239, 318.
- ↑ Elsie 2001, pp. 35–36, 193, 244.
- ↑ Tirta 2004, pp. 68–82.
- ↑ Elsie 2001, pp. 181, 244.
- ↑ Poghirc 1987, p. 179.
- ↑ Doja 2005, pp. 449–462.
- ↑ Kondi 2017, p. 279.
ကိုးကားရင်းမြစ်များ
ပြင်ဆင်ရန်- Bonnefoy၊ Yves (1993)။ American, African, and Old European mythologies။ University of Chicago Press။ ISBN 0-226-06457-3။CS1 maint: ref=harv (link)
- Eqrem Çabej. "Albanische Volkskunde", Südost-Forschungen 25 (1966): 333–87.
- Demiraj၊ Bardhyl (1997)။ Albanische Etymologien: Untersuchungen zum albanischen Erbwortschatz။ Leiden Studies in Indo-European (ဂျာမန်ဘာသာစကားဖြင့်)။ 7။ Amsterdam, Atlanta: Rodopi။CS1 maint: ref=harv (link)
- Doja၊ Albert (2000)။ Naître et Grandir chez les Albanais: La Construction Culturelle de la Personne (pdf) (ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ L'Harmattan။ ISBN 273848879X။CS1 maint: ref=harv (link)
- Doja, Albert (2005). "Mythology and Destiny". Anthropos 100: 449–462. doi:.
- Elsie၊ Robert (1994)။ Albanian Folktales and Legends။ Naim Frashëri Publishing Company။ 2009-07-28 တွင် မူရင်း (pdf) အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2001b)။ Albanian Folktales and Legends။ Dukagjini Publishing House။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2001)။ A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture။ London: Hurst & Company။ ISBN 1-85065-570-7။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2003)။ Early Albania: A reader of Historical texts, 11th–17th centuries။ Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag။ ISBN 9783447047838။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert; Mathie-Heck၊ Janice (January 2004)။ Songs of the Frontier Warriors။ Bolchazy-Carducci Publishers။ ISBN 978-0-86516-412-3။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2007)။ "The Rediscovery of folk literature in Albania" (PDF)။ in Marcel Cornis-Pope; John Neubauer (eds.)။ History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries.။ III။ Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins။ pp. 335–338။ ISBN 978-90-272-3455-1။ 22 December 2019 တွင် မူရင်း (PDF) အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 11 May 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2010)။ Historical Dictionary of Albania (PDF)။ Historical Dictionaries of Europe။ 75 (2 ed.)။ Scarecrow Press။ p. 255။ ISBN 978-0810861886။ 6 October 2014 တွင် မူရင်း (PDF) အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။CS1 maint: ref=harv (link)
- Elsie၊ Robert (2019)။ The Albanian Bektashi: History and Culture of a Dervish Order in the Balkans။ Bloomsbury Publishing။ ISBN 9781788315715။CS1 maint: ref=harv (link)
- Esposito၊ John L. (2004)။ The Islamic World: Abbasid caliphate-Historians. Vol. 1။ Oxford University Press။ ISBN 9780195175929။CS1 maint: ref=harv (link)
- Feizi၊ Abidin (1929)။ Grammatica della lingua albanese။ Pubblicazione del R. Istituto orientale di Napoli။ Napoli: Achille Cimmaruta။CS1 maint: ref=harv (link)
- Lambertz၊ Maximilian (1973)။ "Die Mythologie der Albaner"။ in Hans Wilhelm Haussig (ed.)။ Wörterbuch der Mythologie (ဂျာမန်ဘာသာစကားဖြင့်)။ 2။CS1 maint: ref=harv (link)
- Kondi, Bledar (2017). "Un regard critique sur l'ethnographie de la mort en Albanie". Ethnologie française 166 (2). doi:.
- Kressing၊ Frank; Kaser၊ Karl (2002)။ Albania--a country in transition: aspects of changing identities in a South-East European country။ Nomos။ ISBN 3789076708။CS1 maint: ref=harv (link)
- Lloyd, A. L. (1968). "Albanian Folk Song". Folk Music Journal 1: 205–222.
- Lurker၊ Manfred (2005)။ The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons။ Routledge, Taylor & Francis။ ISBN 0-203-64351-8။CS1 maint: ref=harv (link)
- Mallory၊ James P.; Adams၊ Douglas Q., eds. (1997)၊ Encyclopedia of Indo-European Culture၊ London: Routledge၊ ISBN 978-1-884964-98-5၊ (EIEC)CS1 maint: ref=harv (link)
- Mallory၊ James P.; Adams၊ Douglas Q. (2006)၊ The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World၊ Oxford, England: Oxford University Press၊ ISBN 978-0-19-929668-2CS1 maint: ref=harv (link)
- Mann, Stuart E. (1952). "The Indo-European Consonants in Albanian". Language 28: 31–40. Linguistic Society of America. doi:.
- Mann၊ Stuart E (1977)။ An Albanian Historical Grammar။ Hamburg: Helmut Buske Verlag။ ISBN 9783871182624။CS1 maint: ref=harv (link)
- Matzinger၊ Joachim (2018)။ "The Lexicon of Albanian"။ in Klein၊ Jared; Joseph၊ Brian; Fritz၊ Matthias (eds.)။ Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ 3။ Walter de Gruyter။ ISBN 978-3-11-054243-1။CS1 maint: ref=harv (link)
- Minkov၊ Anton (2004)။ Conversion to Islam in the Balkans: Kisve Bahas ̧petitions and Ottoman Social Life, 1670-1730။ Brill။ ISBN 9004135766။CS1 maint: ref=harv (link)
- Novik, Alexander (2015). "Lexicon of Albanian Mythology: Areal Studies in the Polylingual Region of Azov Sea". Slavia Meridionalis 15: 261–273. doi:.
- Pipa၊ Arshi (1978)။ Albanian Folk Verse: Structure and Genre။ O. Harrassowitz။ ISBN 3878281196။CS1 maint: ref=harv (link)
- Poghirc၊ Cicerone (1987)။ "Albanian Religion"။ in Mircea Eliade (ed.)။ The Encyclopedia of Religion။ 1။ New York: MacMillan Publishing Co။ pp. 178–180။CS1 maint: ref=harv (link)
- Sako၊ Zihni; et al. (Komisjoni i folklorit) (1954)။ Pralla popullore shqiptare (အယ်လ်ဘေးနီးယားဘာသာစကားဖြင့်)။ N.SH.B. Stabilimenti "Mihal Duri", Tiranë: Instituti i Shkencave။CS1 maint: ref=harv (link)
- Schirò၊ Giuseppe (1923)။ Canti tradizionali ed altri saggi delle colonie albanesi di Sicilia။ Stab. tip. L. Pierro။CS1 maint: ref=harv (link)
- Shah၊ Idries (2017) [1979]။ World tales : the extraordinary coincidence of stories told in all times, in all places။ London: ISF Publishing။ pp. 229–232, 254–256။ ISBN 978-1-78479-120-9။CS1 maint: ref=harv (link)
- Skendi၊ Stavro (1954)။ Albanian and South Slavic Oral Epic Poetry။ Philadelphia: American Folklore Society။ OCLC 3794368။CS1 maint: ref=harv (link)
- Skendi, Stavro (1967). "Crypto-Christianity in the Balkan Area under the Ottomans". Slavic Review 26: 227–246. doi:.
- Skendi၊ Stavro (1967b)။ The Albanian national awakening။ Princeton: Princeton University Press။ ISBN 9781400847761။CS1 maint: ref=harv (link)
- Stipčević၊ Aleksandar (1977)။ The Illyrians: history and culture။ Noyes Press။ ISBN 978-0815550525။CS1 maint: ref=harv (link)
- Stipčević၊ Aleksandar (1989)။ Iliri: povijest, život, kultura (ခရိုအေးရှားဘာသာစကားဖြင့်)။ Školska knjiga။ ISBN 9788603991062။CS1 maint: ref=harv (link)
- Tagliavini၊ Carlo (1963)။ Storia di parole pagane e cristiane attraverso i tempi (အီတလီဘာသာစကားဖြင့်)။ Morcelliana။CS1 maint: ref=harv (link)
- Tirta၊ Mark (2004)။ Petrit Bezhani (ed.)။ Mitologjia ndër shqiptarë (အယ်လ်ဘေးနီးယားဘာသာစကားဖြင့်)။ Tirana: Mësonjëtorja။ ISBN 99927-938-9-9။CS1 maint: ref=harv (link)
- Treimer၊ Karl (1971)။ "Zur Rückerschliessung der illyrischen Götterwelt und ihre Bedeutung für die südslawische Philologie"။ in Henrik Barić (ed.)။ Arhiv za Arbanasku starinu, jezik i etnologiju။ I။ R. Trofenik။ pp. 27–33။CS1 maint: ref=harv (link)
- Watkins၊ Calvert (1995)။ How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics။ London: Oxford University Press။ ISBN 978-0-19-514413-0။CS1 maint: ref=harv (link)
- West၊ Morris L. (2007)။ Indo-European Poetry and Myth။ Oxford University Press။ ISBN 978-0199280759။CS1 maint: ref=harv (link)
- Wheeler၊ G. Post (1936)။ Albanian Wonder Tales။ New York: The Junior Literary Guild and Doubleday, Doran and Company, Inc.။ pp. 247–280။CS1 maint: ref=harv (link)
- Wilkes၊ J. J. (1995)၊ The Illyrians၊ Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishing၊ ISBN 0-631-19807-5CS1 maint: ref=harv (link)
 | ဤ ဆောင်းပါးမှာ ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ် ဖြစ်သည်။ ဖြည့်စွက်ရေးသားခြင်းဖြင့် မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားကို ကူညီပါ။ |