အယ်လ်ပ်တောင်တန်း

အဲ့လပတောင်တန်းသည် ဥရောပတိုက်ရှိ ထင်ရှားသောတောင်တန်းများဖြစ်သည်။ ထိုတောင်တန်း ၏ ဗဟိုချက်တောင်မကြီးသည် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံတွင် တည်ရှိ၍ တောင်စွယ် တောင်တန်းများသည် ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံ၊ အီတလီနိုင်ငံ၊ ဩစတြီးယားနိုင်ငံများ အတွင်းသို့ ထိုးဝင်လျက် ရှိသည်။

ဂျန်ဖရော ဘာနိစ် အိုဘာလန်း

ဂြိုဟ်တု မှမြင်ရသော အယ်လ်ပ် တောင်တန်းပုံ

အဲ့လပတောင်တန်းများသည် မိုင် ၆၈ဝ ခန့် အလျားရှည်၍၊ အကျယ် ၇၅ မိုင် မှ မိုင် ၁၆ဝ ခန့်အထိ ရှိပြီးလျှင်၊ စက်ဝိုင်းခြမ်းပုံကဲ့သို့ ခပ်ကွေးကွေးတည်ရှိသည်။ အနောက်ဘက် တောင်စွန်းသည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ နီးစမြို့အနီးတွင်တည်ရှိ၍၊ အရှေ့ဘက်တောင်စွန်းသည် အီတလီနိုင်ငံထရိယက်စမြို့အနီးတွင် တည်ရှိသည်။ နီးစမြို့အနီးရှိတောင်တန်းကို မယ်ရီတိုင်း အဲ့လပတောင်ဟူ၍လည်းကောင်း ထရီယက်စမြို့ အနီးရှိ တောင်တန်းကို ဂျူလီယန် အဲ့လပတောင်တန်းဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်သည်။

အနောက်ပိုင်းရှိ အဲ့လပတောင်တန်းများတွင် ပေပေါင်း ၁၅၇၈၄ မြင့်၍ ဥရောတိုက်၌ အမြင့်ဆုံး တောင်ထိပ်ဖြစ်သော မောင့်ဗလန့်တောင်ထိပ်ရှိသည်။ ၄၈၀၈ မီတာ (၁၅၇၇၄ ပေ) မြင့်၍ အီတလီနိုင်ငံ နှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံ နယ်စပ်တွင် တည်ရှိသည်။ အခြားထင်ရှားသောတောင်ထိပ်များမှာ မင်နင်း တောင်တန်းရှိ မွန်တီရိုစာတောင်ထိပ် (၁၅၂၁၇ ပေ)နှင့် မက်တာဟွန်းတောင်ထိပ် (၁၄၇၈၂ ပေ) တို့ဖြစ် သည်။ ပေ ၁ဝဝဝဝ ကျော်မြင့်သော အခြားတောင်ထိပ်များလည်းရှိသည်။ အင်္ဂလိပ်စာလုံး အဲ့လပ (Alps) သည် လက်တင်စာ ပြင်သစ်စာတို့မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး လက်တင်ဘာသာ အဖြူရောင် (albus) မှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု ယူဆရသည်။

အဲ့လပတောင်ထိပ်တို့သည် အမြဲလိုပင် ဆီးနှင်းဖုံးလွှမ်း လျက် ရှိကြရာ၊ ရေခဲမြစ်စီးဆင်းသည့် တောင်ထိပ်ပေါင်း ၁၅ဝဝ ခန့်ရှိသည်။ ဥရောပတိုက်ရှိ ထင်ရှားသည့်မြစ်များဖြစ်သော ရိုင်းမြစ်၊ ရုန်းမြစ်၊ ဒန်းညုမြစ်နှင့် ပိုးမြစ်တို့သည် အဲ့လပ တောင်တန်းများ၌ မြစ်ဖျားခံကြသည်။ တောင်ကျရေခဲမြစ်များတွင် မောင့်ဗလန့်တောင်၏ မြောက်ဘက်တောင်စောင်းမှ စီးဆင်းသော မားဒီးဂလေ့ ရေခဲမြစ်သည် အကြီးဆုံးနှင့် အလှပဆုံးရေခဲမြစ်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ အဲ့လပတောင်များပေါ်မှ အရည်ပျော်ကျလာသော ဆီးနှင်းများကြောင့် ရေတံခွန်များစွာရှိရာ၊ ထိုရေတံခွန်များမှ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကိုရရှိသည်။ အထူးသဖြင့် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံရှိ မီးရထားတို့သည် ရေတံခွန်များမှရသော လျှပ်စစ်ဓာတ်ဖြင့် ခုတ်မောင်းသွားလာလျက် ရှိကြသည်။

ဆွစ်အဲ့လပတောင်များတွင်ရှိသော လူဂါနိုအိုင်၊ လူစန်းအိုင်၊ ဂျီနီးဗားအိုင်၊ ဇူးရစ်အိုင်တို့သည် နွေရာသီအပန်းဖြေစခန်းများ တည်ရှိရာ ရေအိုင်ကြီးများဖြစ်ကြသည်။ အီတလီနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၌ရှိသော ကော်မိုအိုင်၊ ဂါဒါအိုင်၊ မက်ဂျိုရီအိုင်တို့သည်လည်း ထင်ရှားသော အပန်းဖြေစခန်းများဖြစ်သည်။

အဲ့လပတောင်တန်းများတွင် နေထိုင်သူတို့သည် များသောအားဖြင့် နွား၊ သိုး၊ ဆိတ်တို့ကို မွေးမြူကြသည်။ ချိုင့်ဝှမ်းများတွင် လယ်ယာစိုက်ပျိုး၍၊ တောင်စောင်းများတွင် စပျစ်ဥယျာဉ် စိုက်ပျိုးကြသည်။ သို့သော် အဓိကလုပ်ငန်းမှာ ဧည့်ကြိုလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ အဲ့လပတောင်တန်းများသည် ရှုခင်း ထူးခြားသာယာလှသောကြောင့် နှစ်စဉ် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ ဧည့်သည်ပေါင်းမြောက်မြားစွာ လာရောက် လည်ပတ်လေ့ ရှိကြသည်။ ထို့ကြောင့်ဧည့်သည်များအတွက် ဟိုတယ်များ၊ တည်းခိုရာအိမ်ဂေဟာများကို ဖွင့်လှစ်ထားကြသည်။ ဧည့်သည်တို့သည် နွေရာသီတွင် တောင်တက်ခြင်း၊ ရေကူးခြင်း၊ လှေလှော်ခြင်း၊ ခြေလျင်ခရီးသွားခြင်း စသည်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ဆောင်းရာသီတွင် ရေခဲလျောစီးခြင်း၊ စကိတ်စီးခြင်း၊ ရေခဲပြင် ကစားနည်းများကိုကစားခြင်း တို့ကိုလည်းကောင်း ပြုလုပ်လေ့ရှိကြသည်။ ထိုတောင်တန်းများတွင် အလယ်ခေတ်က ဆောက်လုပ်ခဲ့သော ရဲတိုက်ဟောင်းများနှင့် ဘုန်းကြီးကျောင်းများကိုလည်း တွေ့ရှိနိုင်သည်။ ဂရိတ်စိန်ဗားနတ်တောင်ကြားရှိ ဘုန်းကြီးကျောင်းသည် အထူးထင်ရှား၏။ ထိုဘုန်းကြီးကျောင်းကို ၁ဝ ရာစုနှစ်က ဆောက်လုပ်ခဲ့၍ တောင်ပေါ်ဆီးနှင်းထဲတွင် မျက်စိလည်လမ်းမှားသူခရီးသည်တို့ကို ကယ်ဆယ်ရန်အတွက် နာမည်ကျော် စိန်ဗားနတ် ခွေးလိမ်မာများကို ကျောင်း၌မွေးမြူထားကြသည်။

ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အခြားတောင်တန်းများနှင့် နှိုင်းစာလျှင် အဲ့လပတောင်တန်းများ၌ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး အထူးပင် ကောင်းမွန်သည်။ ထင်ရှားသော တောင်ကြားလမ်းများမှာ ကောလဒါဇာနေးဝါ တောင်ကြားလမ်း၊ ဆင်ပလုန်တောင်ကြားလမ်း၊ မွန့်စနီးတောင်ကြားလမ်း၊ လစ်တဲစိန်ဗားနတ်တောင်ကြားလမ်း၊ ဂရိတ်စိန်ဗားနတ်တောင်ကြားလမ်း၊ စိန်ဂေါ့တတ်တောင် ကြားလမ်း၊ဗရင်းနားတောင်ကြားလမ်းတို့ဖြစ်သည်။ ရှေးအခါက ဂေါ့သစစ်သည်များသည်လည်းကောင်း၊ ဟန္နီဗောနှင့် နပိုလီယန်စသော စစ်ခေါင်းဆောင်တို့သည်လည်းကောင်း ထိုတောင်ကြား လမ်းများကို ဖြတ်ကျော်၍ ရောမနိုင်ငံတွင်းသို့စစ်ချီခဲ့ကြသည်။

ယခုအခါ စိန်ဂေါ့တတ်၊ ဆင်ပလုန်၊ မွန့်စနီး အစရှိသော တောင်ကြားလမ်းများတွင် ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းများ ဖောက်၍ မီးရထားဖြင့် ဖြတ်သန်းသွားလာလျက် ရှိကြသည်။ တောင်စောင်းများတွင် မော်တော်ကားလမ်း၊ လျှပ်စစ်မီးရထားလမ်းများကိုလည်း ဖောက်လုပ်ထားသည်။ အချို့သော တောင်ထိပ်များပေါ်သို့ ကာဗယ်ကြိုးရထားဖြင့်လည်း တက်ရောက်နိုင်ကြသည်။

၁၇၈၆ ခုနှစ်တွင် ဒေါက်တာပက်ကတ်နှင့် လမ်းပြဂျက်ဗားလမတ်ဆိုသူတို့ နှစ်ဦးသည် မောင့်ဗလန့်တောင်ထိပ်သို့ အောင်မြင်စွာတက်ရောက်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၈၁၁ ခုနှစ်တွင် ယန်းဖရောင်း တောင်ထိပ်သို့လည်းကောင်း၊ ၁၈၆၅ ခုနှစ်တွင် မက်တာဟွန်း တောင်ထိပ်သို့လည်းကောင်း တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ ယခုအခါ အဲ့လပတောင်များပေါ်သို့ စနစ်တကျ တက်ရောက်နိုင်ကြရန် ဆွစ်အယ်လပိုင်း ကလပ်၊ အီတာလျံ အယ်လပိုင်းကလပ်၊ ပြင်သစ်အယ်လပိုင်းကလပ် ဟူ၍တောင်တက်အဖွဲ့များကို ဖွဲ့စည်း တည်ထောင်ထားကြသည်။ တောင်တက်ကျွမ်းကျင်သောလမ်းပြတို့က အဖွဲ့ဝင်များကို ဦးစီးခေါင်းဆောင် ကြရလေသည်။