ပရိုတွန်

ပရိုတွန် (အင်္ဂလိပ်: proton) သည် ကွာ့ခ်၃ခုက ဒြပ်မှုန် ၁ခု သဖွယ် စုစည်းမှုကြောင့် ရလဒ်ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အက်တမ်အောက်အမှုန် တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ လျှပ်ဓာတ်ပိုင်ဆိုင်မှုမှာ အီလက်ထရွန်နှင့် ပမာဏချင်းတူလျက် လက္ခဏာသဘာဝချင်း ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်သည်။ သဘာဝအားဖြင့် ပရိုတွန်တို့သည် အက်တမ်၏ နျူကလိယ (nucleus) အဖြစ် ပါဝင်တည်ရှိတတ်သည်။ အီလက်ထရွန်၏ လျှပ်ဓာတ်ပမာဏနှင့် ယှဉ်ပြောရသော် ပရိုတွန်မှာ အဖို 2/3 unit (+⅔) ဆောင်သော အထက်ကွာ့ခ် နှစ်ခုနှင့် အမ 1/3 unit (-⅓) ဆောင်သော အောက်ကွာ့ခ် တစ်ခု ပါဝင်နေသဖြင့် လျှပ်စစ်အဖိုဓာတ် (positive charge) အသားတင် ဆောင်သည်။ ပရိုတွန်တစ်ခု၏ ဒြပ်ပမာဏမှာ 1.67262192369(51)×10⁻²⁷ kg ဖြစ်၍ အီလက်ထရွန်ဒြပ်၏ အဆပေါင်း ၁၈၄၀ ခန့် ဖြစ်သည်။
အခြား အက်တမ်အောက်အမှုန် ဖြစ်သော နျူထရွန် နှင့်အတူ ပရိုတွန်တို့က နျူကလီးယပ်စ် အဖြစ် စုဖွဲ့တည်ရှိကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်း နယူထရွန်နှင့် ပရိုတွန် ၂မျိုးလုံးကို ခြုံငုံ၍ နျူကလီယွန် ဟု ခေါ်နိုင်သည်။

Proton

The quark content of a proton. The color assignment of individual quarks is arbitrary, but all three colors must be present. Forces between quarks are mediated by gluons.
ခွဲခြားမှု	Baryon
ပါဝင်မှု	2 en:up quarks (u), 1 en:down quark (d)
စာရင်းဝင်	ဖာမီယွန်
အတွင်းစည်း	ဒြပ်ဆွဲအား၊ လျှပ်စစ်သံလိုက်၊ အားပျော့၊ အားပြင်း
သင်္ကေတ	p , p+ , N+ , 1 1H+
ဆန့်ကျင်ဘက်အမှုန်	ဆန့်ကျင်ဘက်ပရိုတွန်
သီအိုရီပြု	William Prout (1815)
ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့	Observed as H+ by en:Eugen Goldstein (1886). Identified in other nuclei (and named) by Ernest Rutherford (1917–1920).
ဒြပ်ထု	6973167262192369000♠1.67262192369(51)×10−27 kg 7002938272088160000♠938.27208816(29) MeV/c2 7000100727646662099♠1.007276466621(53) Da
သက်တမ်း	> 7036662709600000000♠2.1×1029 years (stable)
လျှပ်စစ်	6981160217648700000♠+1 e 6981160217663400000♠1.602176634×10−19 C
လျှပ်စစ်အချင်းဝက်	6999841400000000000♠0.8414(19) fm
Electric dipole moment	< 6976540000000000000♠5.4×10−24 e⋅cm
Electric polarizability	6997119999999999999♠1.20(6)×10−3 fm3
သံလိုက်ရွေ့လျားမှု	6974141060679736000♠1.41060679736(60)×10−26 J⋅T−1 6997152103220230000♠1.52103220230(46)×10−3 μB 7000279284734463000♠2.79284734463(82) μN
Magnetic polarizability	6996190000000000000♠1.9(5)×10−4 fm3
စပင်	1/2
အိုင်ဆိုစပင်	1/2
Parity	+1
Condensed	I(JP) = 1/2(1/2+)