ပုစွန်တုပ်

ပုစွန်တုပ်
Austropotamobius pallipes
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Animalia
မျိုးပေါင်းစု:	Arthropoda
မျိုးပေါင်းစုသေး:	Crustacea
မျိုးပေါင်း:	Malacostraca
Superorder:	Eucarida
မျိုးစဉ်:	Decapoda
မျိုးစဉ်သေး:	Pleocyemata
(unranked):	Reptantia
Infraorder:	Astacidea Latreille, 1802
မျိုးရင်းကြီး
ကျောက်ပုစွန် Enoplometopoidea ကင်းပုစွန် † Palaeopalaemonoidea Parastacoidea

ပုဇွန်တုပ် (Crayfishes & Lobsters) သည် နှစ်ပေထိပင် ရှည်တတ်သည်။ အချို့ ပုဇွန်တုပ်ကြီးများမှာ ၃၅ ပေါင်အထိပင် အချိန်စီးတတ်သည်။ ကိုယ်ထည်သည် လုံး၍ အစိတ်အပိုင် ၆ခု ဆက်စပ်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေသည်။ ကိုယ်ပေါ်တွင် အပြာရောင်ခပ်ပြောင်ပြောင် အခွံမာ ဖုံးအုပ်နေသည်။ အမြီးမူကား ယပ်တောင်သဖွယ် ကားနေသည်။ ဦးခေါင်းထိပ်တွင် ရှည်လျားသော အမှင်အင်္ဂါ ၂ ခုရှိသည်။ ကနန်းကဲ့သို့ပင် ခြေ ၅ စုံပါ၍ ပထမအစုံကို လက်မဟုခေါ်သည်။ လက်မတစ်ဖက်မှာ ကြီး၍ တုံးသောသွားများ ပါရှိကာ ယင်းလက်မဖြင့် မိမိ၏ အစာကို ကြိတ်ချေသည်။ ကျန်လက်မတစ်ဖက်မှာ သေးငယ်၍ ချွန်ထက်သော သွားများ ပါရှိကာ အစာကို ကိုက်ဖြတ်ရန် အသုံးပြုသည်။ ပုဇွန်တုပ်၏ ဝမ်းဗိုက်တွင် ရေကူးအင်္ဂါငယ်များ ပါရှိသည်။ ရေကူးရာတွင် ယင်းတို့ကို လှော်တက်များသဖွယ် အသုံးပြုလေသည်။ ပုဇွန်တုပ်သည် တသားလျှင် ဥပေါင်း ၅,၀၀၀မှ ၁၀၀,၀၀ အထိ ဥတတ်သည်။ ယင်းဥများကို ဝမ်းဗိုက်ရှိ ရေကူးအင်္ဂါငယ်လေးများတွင် စေးကပ်သော ကော်တစ်မျိုးဖြင့် အမြဲကပ်နေအောင် သယ်ဆောင်ထားကြသည်။ ၁၁ လမျှကြာသော် ဥများမှ ပုဇွန်တုပ်ကလေးများ ပေါက်ဖွားလာသည်။ အများအားဖြင့် နွေကူးရာသီတွင် ဥမှပေါက်လေ့ရှိသည်။ ပေါက်စတွင် ဗုန်တုပ်ကလေးသည် တလက်မ၏ ၄ ပုံ ၁ ပုံခန့် ရှည်သည်။ ဦးခေါင်းကြီး၍ အမြီးငယ်သည်။ ပုဇွန်တုပ်ကလေးသည် ကိုယ်ထည် ငယ်သည်ကလွဲ၍ အရွယ်ရောက်ပြီး ပုဇွန်တုပ်ကြီးနှင့် ပုံသဏ္ဌန် တထေရာတည်း တူသည်။ ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ် ကြာသောအခါ၊ ပုဇွန်တုပ်ကလေးသည် ရေအောက်သို့ ဆင်းကာ ကျက်စားလေသည်။ ထိုမှစ၍ ပုဇွန်တုပ်သည် အသက်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ တဖြည်းဖြည်းကြီးလာ၍ အလေးချိန်လည်း စီးလာသည်။

ပုဇွန်တုပ်သည် တသက်လုံး ဤအခွံနှင့်ချည်း နေသွားသည် မဟုတ်ချေ။ မကြာခဏ အခွံလဲသည်။ ပထမ တစ်နှစ်သားအတွင်း ၁၄ ကြိမ်မှ ၁၇ ကြိမ်အထိ အခွံလဲသည်။ နောက်ကြီးသောအခါ တနှစ် တကြိမ် လဲသည်။ ပုဇွန်တုပ်သည် အခွံလဲတော့မည်ရှိသောအခါ ကနန်းကဲ့သို့ပင် လုံခြုံစိတ်ချရသော နေရာကောင်းတစ်ခုကို မရအရ ရှာဖွေစမြဲ ဖြစ်သည်။ သူ၏ ရှည်လျားသော အမှင်အင်္ဂါဖြင့် တွေ့သမျှ အပေါက်များအထဲသို့ ထိုးသွင်းစမ်းသပ်ခြင်းဖြင့် သင့်တော်မည့် အပေါက်၊ သို့မဟုတ် "တွင်း"ကို ရှာဖွေသည်။ ထိုးစမ်းကြည့်သော အပေါက်ထဲတွင် မည်သည့်ဘေးအန္တရာယ်မျှ မရှိဟူ၍ စိတ်ချလောက်မှ တွင်းအောင်းခြင်းအမှုကို ပြုလေသည်။ တွင်းအောင်းယင်းပင် ပုဇွန်တုပ်သည် အပြင်းအထန် တွန့်လိမ်လှုပ်ရှားကာ အရေခွံလဲရသည်။ အရေခွံလဲရသည်မှာ အခွံမာကြီးများကို ကိုယ်ပေါ်မှ ပြုတ်ထွက်သွားအောင် အပြင်းအထန်ကြိုးပမ်းရသည်ဖြစ်ရာ အားကုန်ပင်ပန်းလှသည်ဖြစ်သောကြောင့် ပုဇွန်တုပ်သည် အခွံကျွတ်သည့်အခါ ခေတ္တမျှ မလှုပ်မယှက်နိုင်ဘဲ မေ့မြော၍ပင် သွားရှာတတ်သည်။ သို့သော် အသစ်ပေါ်ပေါက်လာသော အရေခွံ အတန်ငယ်မာလာသည်နှင့် တပြိုင်နက် အင်အားတဖန် ပြန်လည်ပြည့်ဝလာလေသည်။ အရေခွံဟောင်းကွာ၍ အခွံသစ် မာကျောလာခြင်းမရှိမီအချိန်တွင် ရန်သူတို့ကို အထူးသတိထား၍ နေကြရသည်။

ပုဇွန်တုပ်သည်ရေထဲတွင် ယက်ကာယက်ကာဖြင့် လေးလေးမှန်မှန် သွားလေ့ရှိသည်။ သို့ရာတွင် တစုံတရာ အရေးကြီးသော ကိစ္စကြုံလာလျှင် ရေထဲသို့ လျင်မြန်သော အရှိန်ဖြင့် နောက်ပြန် ပစ်ကူးလေ့ရှိသည်။ တစ်ခါတရံ ခပ်ကျဲကျဲသွား၍ တချက်တချက် ခုန်တတ်သေးသည်။ သွားရာနေရာ၌ တွင်းများတွေ့လျှင် သူ၏လက်မကြီးဖြင့် နှိုက်စမ်းကြည့်တတ်သည်။ ရန်သူကို တွေ့ပါက လက်မဖြင့် ညှပ်ပစ်လေသည်။ ရွှံ့နွံထူထပ်သော နေရာမျိုးတွင် ပုဇွန်တုပ်ကို တွေ့ရခဲသည်။ ယင်းတို့သည် ကျောက်တောင်ထူထပ်ပေါများသော ကမ်းခြေ ရေတိမ်ရာ နေရာများကို အထူးသဖြင့် ကြိုက်နှစ်သက်တတ်သော်လည်း ရေနက်ရာ အရပ်များတွင်လည်းတွေ့ရတတ်သည်။ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာဖက်ရှိ အမေရိကန်ကမ်းခြေတလျောက်တွင် တွေ့ရသော ပုဇွန်တုပ်မျိုးသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးမျိုး ဖြစ်သည်။ ဥရောပတိုက် ကမ်းခြေတလျောက်တွင် တွေ့ရသော ပုဇွန်တုပ်မျိုးမှာမူ အမေရိကန် ပုဇွန်တုပ်လောက် မကြီးချေ။ ပင်လယ်ပုဇွန်တုပ်မျိုးတွင် အာဖရိကတိုက် ဂွတ်ဟုတ်အငူ ကမ်းခြေတွင် တွေ့ရသော ပုဇွန်တုပ်မျိုးသည် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအရပ်ရပ်ရှိ မြစ်ချောင်းတို့မှ ဖမ်းယူရရှိသော ရေချိုပုဇွန်တုပ်တို့မှာမူ အကြီးဆုံး ၈ လက်မခန့်သာ ရှိလေသည်။

ပုဇွန်ဆိတ်နှင့် ပုဇွန်ကျော့များမှာမူ ပုဇွန်တုပ်ကြီးများကဲ့သို့ ရေနက်ရာ ပင်လယ်တွင် မတွေ့ရဘဲ၊ ရေတိမ်၍ သဲမြေရှိရာ မြစ်ချောင်း အင်းအိုင်တို့တွင်သာ အမြောက်အမြား တွေ့ရသည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှာပင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။

ပုဇွန်ဆိတ်နှင့် ပုဇွန်ကျော့များကို အချို့က မကြီးထားသေးသော ပုဇွန်တုပ်ဟု ထင်ကြသည်။ ထင်ကြသည့်အကြောင်းမှာ အမှတ်တမဲ့ကြည့်က အကြီးအသေးမှလွဲ၍ ပုံပန်းသဏ္ဌန်ချင်း တူသောကြောင့် ဖြစ်လေသည်။ သို့ရာတွင် ယင်းတို့၌ လွယ်ကူစွာ ခွဲခြားနိုင်သော အချက်အလက်များရှိသည်။ ပုဇွန်ဆိတ်သည် အကြီးဆုံး ၃ လက်မထိသာကြီး၍ ပုဇွန်ကျော့သည် ၅ လက်မထိ ကြီးသည်။ ယင်းတို့၏ အမြီးနှင့် ဝမ်းဗိုက်ရှိ ရေကူးအင်္ဂါများသည် အရွယ်နှင့်မမျှအောင် ကြီးသည်။ တတိယနှင့် စတုတ္ထအဆက်၌ ကိုယ်လုံးကွေး၍ ကျောခုံးနေသည်။ ဆွဲဆန့်သည်တိုင်အောင်ပင် ခပ်ခုံးခုံးဖြစ်နေသည်။ ပုဇွန်ဆိတ်သည် အရောက်မွဲ၍ အညိုစက်ရှိသည်။ ပုဇွန်ကျော့သည် စိမ်းပြာရောင် ရှိ၍ အညိုစက်ပါရှိသည်။ ပုဇွန်ဆိတ်နှင့် ပုဇွန်ကျော့ကိုလည်း တကောင်နှင့် တစ်ကောင် ခွဲခြားရန် မခဲယဉ်းချေ။ ပုဇွန်ဆိတ် ဦးခေါင်းထိပ် တဖက်တချက်မှ ယုန်နားရွက်ကဲ့သို့ မပျော့လွန်၊ မမာလွန်းသော အပြား ၂ ခုထိုးထွက်၍ ယင်းအပြား ၂ ခု အနီး၌ အာရုံမှင် ၂ ခုနှင့် မျက်စိ ၂ ခုကြား၌ ခက်ရင်းခွကဲ့သို့သော အာရုံမျှင် ၂ ခုရှိသည်။