မိုဟာမက် အီဘင်း ဇာကာရီးယာ အယ်လ် ရာဇီ
အဘူ ဘက်ကာ မိုဟာမက် ဇာကာရီးယာ ရာဇီ (ပါရှန်း: ابوبكر محمّد زکرياى رازى; အင်္ဂလိပ်: Abū Bakr Muhammad Zakariyyā Rāzī) သည် ပါရှား စွယ်စုံရပညာရှင်၊ သမားတော်၊ အဂ္ဂိရတ်ဆရာ၊ ဒဿနပညာရှင်နှင့် ဆေးပညာသမိုင်းတွင် အထင်ကရပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ လက်တင်အမည်ဖြင့် ရာဇီး (Rhazes)[၃] (သို့) ရာဇစ် (Rasis) ဟု ရေးသားကြသည်။[၄][၅][၆] ၎င်းသည် ယုတ္တိဗေဒ၊ နက္ခတ္တဗေဒ၊ သဒ္ဒါကျမ်းများကို ပြုစုခဲ့၏ ။[၇]
| ရာဇီ Abūbakr Mohammad-e Zakariyyā-ye Rāzī ابوبكر محمّد زکرياى رازى | |
|---|---|
_(AD_865_-_925)_Wellcome_L0005053_(cropped).jpg) | |
| မွေးဖွား | စီအီး ၈၅၄[၁] Rey, Iran[၂] |
| ကွယ်လွန် | ၉၃၂ (အသက် ၇၇–၇၈) or ၉၂၅ (အသက် ၇၀–၇၁) CE[၂] Rey, Iran |
| ခေတ် | အစ္စလာမ်ရွှေခေတ် |
| ဒေသ | အစ္စလာမ် ဒဿနအဝန်းအဝိုင်း |
အဓိက စိတ်ဝင်စားရာ | ဆေးပညာ, ဒဿန, အဂ္ဂိရတ်, |
မှတ်သားလောက်သည့် အတွေးအကြံ | ကျောက်ရောဂါဆိုင်ရာ မှတ်စုများပထမဆုံးစတင်ရေးသားသူ၊ မျက်စိပညာရှေ့ဆောင်လမ်းပြသူ၊ ကလေးဆေးပညာဆိုင်ရာ ပထမဆုံးကျမ်းရေးသူ၊ ဇီဝ/အဇီဝ ဓာတုဗေဒတွင် ဦးဆောင်အကျိုးပြုသူ၊ ဒဿနဆိုင်ရာ လက်ရာအချို့ရေးသူ |
ကျယ်ပြန့်စွာတွေးခေါ်တတ်သူ ရာဇီသည် နယ်ပယ်အတော်များများကို အခြေခံကျကျ၊ ကြာရှည်ခိုင်မာသော အကျိုးပြုမှုများကို ဖော်ဆောင်ခဲ့ပြီး လက်ရေးမူပေါင်း ၂၀၀ ကျော်ကို မှတ်တမ်းပြုခဲ့သူတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ လေ့လာစူးစမ်းမှုများ၊ ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများမှတစ်ဆင့် ဆေးပညာနယ်ပယ်အတွက် တိုးတက်မှုများစွာဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သောကြောင့် ရာဇီကို မှတ်မှတ်ရရရှိကြပေသည်။[၈] လေ့လာစမ်းသပ်သော ဆေးပညာကို အစောပိုင်းအားပေးထောက်ခံသူတစ်ဦးဖြစ်ကာ အောင်မြင်သည့် သမားတော်တစ်ဦးလည်းဖြစ်၏ ။ ဘဂ္ဂဒက်မြို့နှင့် 'ရေး'ဆေးရုံများတွင် အကြီးအကဲသမားတော်တစ်ဦးအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သည်။[၉][၁၀] ဆေးပညာဆရာတစ်ဦးအနေဖြင့် နောက်ခံအမျိုးမျိုး၊ စိတ်ဝင်စားမှုအထွေထွေရှိသော ကျောင်းသားများကို စွဲဆောင်စေစားနိုင်ခဲ့ကာ ဆင်းရဲသည်ဖြစ်စေ ချမ်းသာသည်ဖြစ်စေ အလွှာစုံမှ လူနာများကို ကုသရာ၌ စွမ်းစွမ်းတမံဆောင်ရွက်၍ အကြင်နာကြီးသောသူဟုလည်း ဆိုကြလေသည်။[၁၁]
၁၉၁၁ နှစ်ထွက် ဘရစ်တန်နီကာ စွယ်စုံကျမ်းအရ ရာဇီသည် ခန္ဓာကိုယ် ဖွဲ့စည်းမှုနှင့် လုပ်ဆောင်မှုဆိုင်ရာ သီအိုရီ (humoral theory) ကို ပထမဆုံးကျင့်သုံးသူများထဲတွင် ပါဝင်၍ ထိုသီအိုရီဖြင့် ကူးစက်ရောဂါတစ်ခုကို အခြားကူးစက်ရောဂါတစ်ခုနှင့် ခွဲခြားရန်ဖြစ်ပြီး ရေကျောက်၊ ဝက်သက်ရောဂါတို့အကြောင်း ရှေ့ဆောင်လမ်းပြကျမ်းကို ရေးသားခဲ့သည်။[၁၂]
ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ Pathfinders: (ISBN 978-1-84614-161-4)
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ Iskandar၊ Albert (2006)။ "Al-Rāzī"။ Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures (2nd ed.)။ Springer။ pp. 155–156။
- ↑ "Rhazes" Archived 13 January 2021 at the Wayback Machine.. American Heritage Dictionary.
- ↑ Hitti၊ Philip K. (1977)။ History of the Arabs from the earliest times to the present (10th ed.)။ London: Macmillan။ p. 365။ ISBN 978-0-333-09871-4။
The most notable medical authors who followed the epoch of the great translators were Persian in nationality but Arab in language: 'Ali al-Tabari, al-Razi, 'Ali ibn-al-'Abbas al-Majusi and ibn-Sina.
- ↑ Robinson၊ Victor (1944)၊ The story of medicine၊ New York: New Home Library
- ↑ Porter၊ Dorothy (2005)၊ Health, civilization, and the state: a history of public health from ancient to modern times၊ New York: Routledge (published 1999)၊ p. 25၊ ISBN 978-0-415-20036-3
- ↑ Majid Fakhry, A History of Islamic Philosophy: Third Edition, Columbia University Press (2004), p. 98
- ↑ Hakeem Abdul Hameed, Exchanges between India and Central Asia in the field of Medicine Archived 6 October 2008 at the Wayback Machine.
- ↑ Iskandar၊ Albert (2006)။ "Al-Rāzī"။ Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures (2nd ed.)။ Springer။ pp. 155–156။
- ↑ Influence of Islam on World Civilization" by Prof. Z. Ahmed, p. 127.
- ↑ Rāzī, Abū Bakr Muḥammad ibn Zakarīyā, Fuat Sezgin, Māzin ʻAmāwī, Carl Ehrig-Eggert, and E. Neubauer. Muḥammad ibn Zakarīyāʼ ar-Rāzī (d. 313/925): texts and studies. Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, 1999.
- ↑ "Handbook to Life in the Medieval World, 3-Volume Set", by Madeleine Pelner Cosman, Linda Gale Jones, page = 52, ISBN 9781438109077, publisher = Infobase Publishing