ဝီကီပီးဒီးယား

အရစ္စတိုတယ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
အရေးမကြီး Bot: Migrating 151 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q868 (translate me)
အရေးမကြီးNo edit summary
စာကြောင်း ၂ -
ဂရိလူမျိုး '''အရစ္စတိုတယ်''' (Aristotle) (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂) သည် ရှေးခေတ်ကမ္ဘာတွင် အကြီးကျယ်ဆုံးသော တွေးခေါ်ပညာရှင်နှင့် သိပ္ပံပညာရှင်ဖြစ်သည်။ ရိုးရိုးယုတ္တိဗေဒ (Formal Logic) ဖြင့် ဒဿနိကဗေဒ ကို ရှုထောင့်ပေါင်းစုံမှ အသက်သွင်းသူအဖြစ် ကျော်ကြားသည်။
 
အရစ္စတိုတယ် အား ဘီစီ ၃၈၄တွင် ယနေ့ [[မက်စီဒိုးနီးယားနိုင်ငံ]]၊ စတာဂီရာ (Stagira) တွင် ဖွားမြင်သည်။ ဖခင်မှ ထင်ရှားသည့် ဆေးဆရာတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ အသက် ၁၇ နှစ်တွင် [[ပလေတို]](Plato)၏ [[အကယ်ဒမီကျောင်း]]တွင်အကယ်ဒမီကျောင်းတွင် တက်ရောက်ကာ ထိုခေတ်က အထက်တန်းကျသည့် ပညာရပ်များကို ဆည်းပူးသည်။ ထိုအချိန်မှစကာ ပလေတို ကွယ်လွန်သည့် နောက်ပိုင်းထိ စုစုပေါင်း နှစ်၂၀ ကြာ ထိုကျောင်းတွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။ ဖခင်ထံမှ [[ဇီဝဗေဒ]] သဘောတရားများကို သဘောကျသည့်အလျှောက် လက်တွေ့သိပ္ပံကို ဦးစားပေးရန် အတွေးရခဲ့ဟန်တူသည်။ ပလေတိုထံတွင် တပည့်ခံစဉ်ကလည်း ဒဿနိကဗေဒဆိုင်ရာ ဈေးကစားခြင်း (Philosophical Specylation)ကို အထုံရခဲ့သည်။
 
ဘီစီ ၃၄၂ တွင် မက်စီဒိုးနီးယားသို့ ပြန်ရောက်လျှင် ဘုရင် ဖိလစ်၏ဖိတ်ကြားမှုကြောင့်ဘုရင်ဖိလစ်၏ဖိတ်ကြားမှုကြောင့် ထိုစဉ်က အသက် ၁၃ နှစ်သာရှိသေးသည့် [[မဟာအလက်ဇန္ဒား|အလက်ဇန္ဒား]] ၏ဆရာအဖြစ် တာဝန်ယူ သင်ကြားပေးခဲ့သည်။ နောင် ၇နှစ်ကျော်အကြာ အလက်ဇန္ဒားမင်းဖြစ်လျှင် အေသင်သို့ ပြန်လာပြီး လီစီယမ် (Lyceum) အမည်ရှိ ကိုယ်ပိုင်ကျောင်းတော်ကို တည်ထောင်ကာ ၁၂ နှစ် နေထိုင်ပြန်သည်။ ထို ၁၂နှစ်အတွင်း အလက်ဇန္ဒားက တိုက်သမျှစစ်ပွဲတိုင်းနိုင်၍ တွေ့သမျှသော အရှေ့တိုင်းမှ တိရစ္ဆာန်၊ အပင်၊ ပစ္စည်းပစ္စယတို့ကို ကျောင်းအတွက် သုတေသန လုပ်ရန် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ တစ်ကြိမ်က အရစ္စတိုတယ်၏ တူတစ်ယောက်က အလက်ဇန္ဒားကို လုပ်ကြံရန် စီစဉ်ကြောင်း ပေါ်သဖြင့် အရစ္စတိုတယ်ကိုပါ သတ်ရန်စဉ်းစားသေးသည် ဟုဆိုသည်။
 
ဘီစီ ၃၂၃ တွင် အလက်ဇန္ဒားသေသော် အေသင်တွင် မက်စီဒိုးနီးယားဆန့်ကျင်ရေးသမား ဂရိမျိုးချစ်တို့ အာဏာရလာပြန်သည့်အတွက် မက်စီဒိုးနီးယားလူမျိုး ဖြစ်သည့် အရစ္စတိုတယ်မှာ အနေအထိုင် ခက်ခဲလာသည့် သဘောတွင်ရှိသည်။ အသက် ၆၇နှစ်အရွယ်ရှိ [[ဆိုကရေးတီးစ်]] (Socrates) ကဲ့သို့ အဖြစ်ဆိုးမျိုး မိမိမကြုံရန် ဉာဏ်ဖြင့်ဆင်ခြင်ပြီး အေသင်မှခွာရသည်။ ထိုသို့ ထွက်ပြေး ပုန်းအောင်းနေရင်း ဘီစီ ၃၂၂၊ အသက် ၆၂နှစ်တွင် ကွယ်လွန်ရှာသည်။
စာကြောင်း ၁၇ -
 
 
==အယ်ရစ္စတိုတယ်အရစ္စတိုတယ် (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂)==
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်အရစ္စတိုတယ်သည် မိမိတို့ခေတ်ကထွန်းကာလျှက်ရှိသော ပညာအရပ်ရပ်တို့မှ
အမှန်သဘောတရားကိုရရှိအောင် စူးစမ်းရှာဖွေခဲ့သော ဂရိဒဿန
ဗေဒပညာရှင် ဖြစ်သည်။ ဒဿနိကဗေဒပညာအရာ၌ ကဝိ
စာကြောင်း ၂၅ -
 
 
အယ်လက်ဇန္ဒာ'O' ဂရိတ်ဘုရင်၏ဆရာလည်းအယ်လက်ဇန္ဒာသည်ဂရိတ်ဘုရင်၏ဆရာလည်း ဖြစ်သည်။
သူသည် ယုတ္တိဗေဒ၊ စကားပြောအတတ်၊ ကဗျာဖွဲ့နည်းစံနစ်၊
တိရစ္ဆာန်လောက အနုမာန ယထာဘူတ၊ ရူပဗေဒ၊ စိတ်ပညာ၊
စာကြောင်း ၃၅ -
 
 
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်အရစ္စတိုတယ်သည် ပညာအသစ်အဆန်းကို တီထွင်
ခဲ့သူမဟုတ်ချေ။ ဉာဏ်အလွန်ထက်မြက်သူ ဖြစ်သောကြောင့်
လက်လှမ်းမီရာ ပညာရပ်တို့ကို နက်နဲစွာတွေးတောဆင်ခြင်၍
စာကြောင်း ၄၅ -
ချပေးခဲ့သူ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဖြစ်ပေသည်။
 
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်အရစ္စတိုတယ်သည် အီဂျီးယန်းပင်လယ် အနောက်
မြောက်ကမ်းခြေရှိ စတက်ဂီရာမြို့တွင် ဘီစီ ၃၈၄ ခုနှစ်၌
ဖွားမြင်၍၊ ဖခင် နီကိုးမက်ကပ်သည် မက်ဆီဒိုးနီးယားပြည့်ရှင်
စာကြောင်း ၅၅ -
 
ဖခင်ကွယ်လွန်သောအခါ အသက် ၁၇ နှစ် အရွယ်ရှိသော
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်အရစ္စတိုတယ်သည် မိမိ၏ ရည်မှန်းချက်အတိုင်း အေသင်မြို့
သို့ ထွက်ခွာခဲ့လေသည်။
 
စာကြောင်း ၆၂ -
နေခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ပလေးတိုးထံတွင် နှစ်ပေါင်း ၂ဝ မျှ
ဒဿနိကဗေဒပညာကို လေ့လာဆည်းပူးခဲ့သည်။
ပလေးတိုးကလည်း တပည့်သစ်၏ ထက်မြက်သော ဉာာဏ်စွမ်းဉာဏ်စွမ်း
ဉာာဏ်စကိုဉာဏ်စကို သိမြင်လာလေသည်။ ဘီစီ ၃၄၇ ခုနှစ် တွင်
ပလေးတိုးကွယ်လွန်သည်။
 
စာကြောင်း ၇၀ -
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည် အေသင်မြို့မှ မက်ဆီဒိုးနီးယားပြည်သို့
ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုပြည်တွင် ၁၂ နှစ်ကြာနေထိုင်ခဲ့စဉ်၊ နောင်အခါ
၌ အယ်လက်ဇန္ဒာ·သ·ဂရိတ်အယ်လက်ဇန္ဒာသည်ဂရိတ် အမည်ကိုခံယူမည့် မင်းသား၏
ဆရာအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်လည်းကောင်း၊
မိတ်ဆွေအဖြစ်လည်းကောင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။ အေသင်မြို့
စာကြောင်း ၇၉ -
 
 
ထိုအချိန်တွင် အယ်ရစ္စတိုတယ်ကလည်းအရစ္စတိုတယ်ကလည်း အယ်လက်ဇန္ဒာအား
ယဉ်ကျေးမှုအနုပညာ၏တန်ဘိုးကိုသွန်သင် ပေးလျက်ရှိသည်။
ထို့ကြောင့်အေသင်မြို့သည် မက်ဆီဒုန်၏ စိုးမိုးမှုအောက်သို့
စာကြောင်း ၈၆ -
 
အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်သည် အာရှတိုက်ဘက်သို့ စစ်ချီ
ထွက်သောအခါ အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်လည်းအရစ္စတိုတယ်သည်လည်း အေသင်မြို့သို့ပြန်
ပြီးလျှင် ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို တည်ထောင်လေသည်။
ထိုကျောင်းကို လိုင်စီယမ်ဟုခေါ်သည်။ အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်
စာကြောင်း ၉၂ -
ရင်း တပည့်တို့အား ပညာရပ်များကို သင်ကြားပို့ချလေ့ရှိသည်။
နောင်အခါ၌ ထိုကဲ့သို့လမ်းလျှောက်သင် ကြားခြင်းကို အစွဲပြု၍
အယ်ရစ္စတိုတယ်အရစ္စတိုတယ် သင်ကြားပို့ချသော ဒဿနိကဗေဒပညာကို
ပယ်ရီပတက်တစ် ဒဿနိကဗေဒဟု ခေါ်စမှတ်ပြုကြသည်။
 
စာကြောင်း ၁၀၂ -
ယူဗီးယားကျွန်းရှိ ကားလစစ်မြို့သို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရ
သည်။ နောက်တစ်နှစ်တွင် ထိုမြို့၌ အနိစ္စရောက်လေသည်။
အယ်ရစ္စတိုတယ်သည်အရစ္စတိုတယ်သည် ဒဿနိကဗေဒဆိုင်ရာ အယူ အဆနှင့်
သဘောတရားများကို ပလေးတိုးထက် ပို၍စံနစ်တကျ
စူးစမ်းဝေဖန်နိုင်စွမ်းရှိသည်။ အထူးသဖြင့် ယုတ္တိဗေဒဘာသာရပ်
"https://my.wikipedia.org/wiki/အရစ္စတိုတယ်" မှ ရယူရန်