ဖိအား: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီးNo edit summary |
think it's enough for an article not too short nor long/ hope this article will be expanded and/or edited in future. |
||
စာကြောင်း ၁ -
{{about|pressure in the physical sciences}}
{{short description|Force distributed continuously over an area}}
Line ၄၃ ⟶ ၄၂:
(အရာဝတ္ထုတစ်ခု၏) ဘေးမျက်နှာပြင်(solid boundaries) (သို့) အမှတ်နေရာတိုင်းရှိ ဖြတ်ပိုင်းများ(sections)အပေါ်တွင် ထောင့်မှန်ကျတည်ရှိသော ငွေ့ရည်တစ်ခု၏ မျက်နှာပြင် (သို့) ဖြတ်ပိုင်းများအပေါ်သို့ ဖိအားသည် မျှဝေသက်ရောက်သည်။ ဖိအားသည် သာမိုဒိုင်းနမစ်တွင် အခြေခံပမာဏတန်ဖိုး(parameter)တစ်ခုဖြစ်၍ သာမိုဒိုင်းနမစ်ရှိ ထုထည်နှင့် ပြောင်းပြန်အချိုးကျသည်။
===တိုင်းတာမှုပုံစံ===
[[File:Barometer mercury column hg.jpg|thumb|right|Mercury column]]
ဖိအားအတွက် နိုင်ငံတကာ တိုင်းတာစနစ် (International System of Units - သင်္ကေတ: SI )သည် ပါစကယ်လ် (Pascal - သင်္ကေတ : Pa)သည် တစ်မီတာအကျယ်(square metre)၌ တစ်နယူတန်အား (newton)ဖြစ်သည်။ (N/m<sup>2</sup>, or kg·m<sup>−1</sup>·s<sup>−2</sup>). တိုင်းတာမှုအတွက် ဤအမည်ဝေါဟာရကို ၁၉၇၁တွင် ထည့်သွင်းခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.bipm.fr/en/convention/cgpm/14/pascal-siemens.html |title=14th Conference of the International Bureau of Weights and Measures |publisher=Bipm.fr |accessdate=2012-03-27 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070630020548/http://www.bipm.fr/en/convention/cgpm/14/pascal-siemens.html |archivedate=2007-06-30 }}</ref> ယခင်က SI ယူနစ်အတွက် N/m<sup>2</sup> ဟူ၍ရိုးရှင်းစွာပြသခဲ့သည်။
အခြားတိုင်းတာမှုပုံစံများဖြစ်သော (တစ်လက်မစတုရန်းအကျယ်တွင် သက်ရောက်သော '''ပေါင်''' - Ibf/in<sup>2</sup>) နှင့် ဘား(bar) တို့ကိုလည်း အသုံးများကြသည်။ စင်တီမီတာ-ဂရန်-စက္ကန့် စနစ် (Centimetre–gram–second - CGS) ၌ ဖိအားတိုင်းတာမှုပုံစံသည် ဘားရီ (barye - သင်္ကေတ: Ba)ဖြစ်ကာ 1 dyn·cm<sup>−2</sup>, (သို့) 0.1 Pa နှင့်ညီမျှသည်။ ဖိအားကို ရံဖန်ရံခါ၌ တစ်စတုရန်းစင်တီမီတာတွင်ရှိသော ''ဂရမ်အား'' (သို့) ''ကီလိုဂရမ်အား'' ဖြင့်လည်းဖော်ပြတတ်ကြသည်။ (g/cm<sup>2</sup> or kg/cm<sup>2</sup><!--don't add an f to kg, this is making the point about usage without it-->) ''ပေါင် lb'' တွင် တွဲစပ်ရေးသော 'f' သင်္ကေတမပါဘဲ 'g'၊ 'kg' ဖြင့်သာဖော်ပြသည်။ [[အား]]၏ သင်္ကေတများဖြစ်ကြသော ကီလိုဂရမ်၊ ဂရမ်၊ ကီလိုဂရမ်-အား၊ ဂရမ်-အား များကို SI စနစ်တွင် မသုံးရန် ရှင်းလင်းစွာတားမြစ်ထားသည်။ technical atmosphere စနစ် (သင်္ကေတ : at)သည် 1 kgf/cm<sup>2</sup> (98.0665 kPa, (သို့) 14.223 psi) ဖြစ်သည်။
ဖိအားသက်ရောက်နေသည့် (ဖွဲ့စည်း)စနစ်(system) တစ်ခုတွင် ၎င်း၏ပတ်ဝန်းကျင်များ၌ အလုပ်ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် စွမ်းရည်အလားအလာ(potential)ရှိနေသည်။ ထို့ကြောင့် ဖိအားသည် ယူနစ်ထုထည်တစ်ခုတွင် သိုလှောင်ထားသော အတည်စွမ်းအင်(potential energy) ၏ အတိုင်းအတာပုံစံလည်းဖြစ်သည်။ စွမ်းအင်သိပ်သည်းမှုနှင့် သက်ဆိုင်ပြီး ဤသို့ဖော်ပြနိုင်သည်။ တစ်မီတာထုထည်၌ရှိသော ဂျူးလ် (joule) (J/m<sup>3</sup>၊ Pa နှင့် ညီမျှသည်။)
သင်္ချာပုံစံမှာ :
<math>p = \frac{F \times \text{distance}}{A \times \text{distance}} = \frac{\text{work}}{\text{volume}} = \frac{\text{energy (J)}}{\text{volume }(\text{m}^3)}.</math>
မိုးလေဝသပညာရှင် အချို့က လေထုဖိအားကို (hectopascal - hPa)ဖြင့်ပြရန်နှစ်သက်ကြ၍ ရှေးယခင် ယူနစ်ဟောင်း (millibar - mbar)နှင့် တူညီသည်။ တခြားနယ်ပယ်များ၌ (kilopascals - kPa) ဖြင့်လည်းပြတတ်ကြသည်။ ရှေ့ဆက် hectoကို သိပ်မသုံးကြချေ။ မာကျူရီ လက်မ ကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ ယခုထိတိုင်သုံးစွဲလျှက်ရှိသည်။ အဏ္ဏဝါဗေဒပညာရှင်များက (decibar - dbar)ဖြင့် ရေအောက်ဖိအားကိုတိုင်းတာကြသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဖိအားသည် သမုဒ္ဒရာရေအောက်၌ တစ်မီတာအနက်ရောက်တိုင်း တစ် decibarဘား (အနီးစပ်ဆုံး)တက်လာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။
လေထုဖိအားစံ - atm မှာ အတည်ပြုကိန်းသေတစ်ခုဖြစ်၏ ။ ကမ္ဘာ့ပျမ်းမျှပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ရှိ စံလေထုဖိအားနှင့်ညီမျှသည်။ တန်ဖိုးမှာ {{val|101325|u=Pa}}ဖြစ်၏ ။
ဖိအားတိုင်းကိရိယာ မန်နိုမီတာတစ်ခုတွင် ပြွန်အတွင်းရှိ အရည်ထုကို ရွေ့ရှားစေသော စွမ်းရည်တစ်ခုအဖြစ် ပုံမှန်အားဖြင့် တိုင်းတာကြသောကြောင့် ဖိအားများကို ထိုပြွန်အတွင်းရှိ အရည်တစ်မျိုး၏ အနိမ့်အမြင့် အနေအထားဖြင့်ဖော်ပြကြသည်။ ဥပမာ ။ ။ ရေ၏... စင်တီမီတာ၊ မာကျူရီ၏... မီလီမီတာ၊ မာကျူရီ၏... လက်မ စသဖြင့်ဤသို့ဖော်ပြကြသည်။ ရွေးချယ်သော အရည်မှာ များသောအားဖြင့် ရေ နှင့် မာကျူရီတို့ဖြစ်ကြ၍ ရေသည် အဆိပ်အတောက်ကင်းစင်ကာ အလွယ်တကူရရှိပြီး မာကျူရီမှာ သိပ်သည်းဆမြင့်မားသဖြင့် ပြွန်ချောင်းအတိုဖြင့် လုံလောက်သည်။ (မန်နိုမီတာ အသေးပုံစံဖြင့်လုံလောက်သည်) ပြွန်အတွင်း အရည်၏အမြင့် ''h'' နှင့် သိပ်သည်းဆ ''ρ'' (ရို) က သက်ရောက်သော ဖိအားကို အရည်တွင်သုံးသော ဖိအားညီမျှခြင်းဖြင့် ဖော်ပြသည်။ {{nowrap|1=''p'' = ''ρgh''}}, ဤ၌ ''g'' သည် 'ကမ္ဘာမြေဆွဲအား အရှိန်'ဖြစ်၏ ။ ငွေ့ရည်တစ်ခု၏ သိပ်သည်းဆနှင့် ထိုနေရာ၌ရှိသော ကမ္ဘာမြေဆွဲအား တို့သည် နေရာကွာခြားမှုတွင်မူတည်ပြီး ဖတ်ရှုရာ၌ ကွဲပြားနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ငွေ့ရည်တစ်ခု၏... အမြင့်သည် ဖိအားကို တိတိကျကျ ပေးနိုင်ခြင်းမရှိပါ။ ယနေ့ခေတ်တွင် မာကျူရီ စင်တီမီတာ၊ လက်မဆိုရာ၌ ထိုယူနစ်များသည် တည်ဆောက်ထားသော လက်တွေ့ မာကျူရီပြွန်အပေါ်အခြေခံသည်မဟုတ်ဘဲ SIယူနစ်မှ လာသော တိကျသည့် ဖော်ပြချက်များသာဖြစ်သည်။{{Citation needed|date=January 2013}} မာကျူရီ တစ်မီလီမီတာသည် အနီးစပ်ဆုံး ယူနစ် တော်(torr)တစ်ခုနှင့် ညီသည်။ ရေအခြေခံယူနစ်များသည် ရေ၏ သိပ်သည်းဆတွင်မူတည်၍ တိတိကျကျဖော်ပြချက်ထက်စာလျှင် တိုင်းတာရရှိသော တန်ဖိုူတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ ယခုဖော်ပြသော မန်နိုမီတာလာ ယူနစ်များကို နယ်ပယ်မြောက်များစွာ၌ ကြုံတွေ့နိုင်သည်။ သွေးဖိအားကို ကမ္ဘာအနှံ့အပြား၌ မာကျူရီ မီလီမီတာဖြင့်တိုင်းတာကြ၏ ။ အဆုတ်ဖိအားကို ယခုထိတိုင် ရေစင်တီမီတာဖြင့်တိုင်းတာမှု များကြသည်။
ရေငုတ်သမားများသည် ပင်လယ်ရေဖိအားတိုင်းတာကိရိယာကိုသုံးရာ၌ နှစ်မျိုးရှိသည်။ တစ်ခုမှာ ပင်လယ်ရေ''မီတာ'' ယူနစ်(metre sea water - msw or MSW) ဖြင့်ပြ၍ နောက်တစ်ခုမှာ ပင်လယ်ရေ''ပေ'' ယူနစ်(foot sea water - fsw or FSW)ဖြင့်ပြသည်။ နှစ်ခုစလုံးသည် [[:en:diving chamber|diving chamber]] နှင့် [[:en:Dive computer|personal decompression computers]]၌ ဖိအားထိတွေ့မှုအတွက် စံအဖြစ်သုံးသော ဖိအားတိုင်းကိရိယာများလည်းဖြစ်ကြသည်။ ပင်လယ်ရေတစ်မီတာ(msw)ကို 0.1 bar (= 100000 Pa = 10000 Pa) ဟုအဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ဖော်ပြနိုင်၍ မျဉ်းဖြောင့်တစ်မီတာ အနက်နှင့် မတူညီပါ။ 33.066 fsw = 1 atm<ref name="usn T2.10">{{cite book |title=US Navy Diving Manual, 6th revision |pages=2–32 |year=2006 |publisher=US Naval Sea Systems Command |location=United States |url=http://www.supsalv.org/00c3_publications.asp?destPage=00c3&pageID=3.9 |accessdate=2008-06-15 |author=US Navy |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080502023541/http://www.supsalv.org/00c3_publications.asp?destPage=00c3&pageId=3.9 |archivedate=2008-05-02 }}</ref> (1 atm = 101325 Pa / 33.066 = 3064.326 Pa).
မီတာ(msw)မှ ပေ(fsw)သို့ တန်ဖိုးပြောင်းလဲရာတွင် အလျှားတန်ဖိုးပြောင်လဲခြင်း တန်ဖိုးနှစ်ခုမတူညီသည်ကို သတိပြုပါ။ 10 msw = 32.6336 fsw, while 10 m = 32.8083 ft.<ref>{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/library/policy/army/fm/20-11/chap02.pdf|title=U.S. Navy Diving Manual (Chapter 2:Underwater Physics)|page=2.32|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202001838/http://www.globalsecurity.org/military/library/policy/army/fm/20-11/chap02.pdf|archivedate=2017-02-02}}</ref>
Gauge(gage) pressure{{efn|Gauge(gage) pressureဆိုသည်မှာ လေထုဖိအားကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်းမရှသော ဖိအားဖြစ်သည်}}ကို များသောအားဖြင့် နောက်ဆက်အက္ခရာ 'g' တပ်၍ ဖော်ပြကြသည်။ ဥပမာ "kPag", "barg" or "psig"။ ပကတိဖိအား(absolute pressure) ကိုဖော်ပြရာ၌ အက္ခရာ 'a'နောက်တွင်ထား၍ ဖော်ပြသည်။ ဥပမာ "kPaa", "psia"။ သို့သော်လည်း စံစနစ်နှင့် နည်းပညာ အမေရိကန်အမျိုးသားအဖွဲ့အစည်းက အတိုင်းအတာဂဏန်းယူနစ်တွင်ရေးမည့်အစား တိုင်းတာမှုကို ဖော်ညွှန်းသော တန်ဖိုးတွင်ရေးရန်အကြံပြသည်။<ref>{{cite web |accessdate=2009-07-07 |publisher=NIST |url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP811/sec07.html#7.4 |title=Rules and Style Conventions for Expressing Values of Quantities |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090710192735/http://physics.nist.gov/Pubs/SP811/sec07.html#7.4 |archivedate=2009-07-10 }}</ref> ဥပမာ {{nowrap|1="''p'' = 100 psig"}}ဟု ရေးမည့်အစား {{nowrap|1="''p''<sub>g</sub> = 100 psi"}}ဟုရေးရန်ဖြစ်သည်။
ဖိအားအခြေနေလိုက်ပြောင်းလဲမှု (Differential pressure) ကို "d" တွဲဆက်၍ ဖော်ပြနိုင်သည်။ ဤတိုင်းတာမှုပုံစံမှာ အဆို့ရှင်(valve)တစ်ခု အဖွင့်သလား ပိတ်သလား (သို့) sealing performanceကို စဉ်းစားရာတွင် အသုံးဝင်သည်။
ယခုနှင့် ယခင်၌ အသုံးတွင်ကျယ်သော ဖိအားတိုင်းတာမှုပုံစံများမှာ :
*[[လေထုဖိအား]] (atm)
*မန်နိုမီတာ ယူနစ်များ :
**မာကျူရီ၏...မီလီမီတာ(torr)/စင်တီမီတာ/လက်မ/မိုက်ခရိုမီတာ(mTorr, micron)
centimetre, inch, millimetre (torr) and micrometre (mTorr, micron) of mercury,
**{{anchor|H2O}} ပြွန်အတွင်း ရေ၏အနိမ့်အမြင့်ကို မီလီမီတာ (mm {{chem|H|2|O}}), စင်တီမီတာ (cm {{chem|H|2|O}}), မီတာ, လက်မ, နှင့် ပေ;
*ရှေးသုံးဗြိတိသျှတိုင်းတာမှုပုံစံ(imperial) နှင့် အမေရိက ထုံးတမ်းစဉ်လာတိုင်းတာမှုစနစ်များ :
**kip, short ton-force, long ton-force, pound-force, ounce-force, နှင့် poundal per square inch,
**short ton-force နှင့် long ton-force per square inch,
**ရေအောက်ငုတ်ရာတွင်သုံးသော fsw (ပင်လယ်ရေအနက်ပေ) , ([[:en:Decompression (diving)|decompression]]နှင့် ရေငုတ် ဖိအားထိတွေ့မှုနှင့် အထူးသဖြင့် ဆက်စပ်သည်။)
*SI မဟုတ်သော တိုင်းတာမှုပုံစံများ :
**bar, decibar, millibar,
***ရေအောက်ငုတ်ရာတွင်သုံးသော msw (ပင်လယ်ရေအနက်မီတာ), ([[:en:Decompression (diving)|decompression]]နှင့် ရေငုတ် ဖိအားထိတွေ့မှုနှင့် အထူးသဖြင့် ဆက်စပ်သည်။)
**kilogram-force, or kilopond, per square centimetre (echnical atmosphere),
**gram-force and tonne-force (metric ton-force) per square centimetre,
**barye (dyne per square centimetre),
**kilogram-force and tonne-force per square metre,
**sthene per square metre (pieze).
<!--
{{Pressure Units}}
[[File:Pressure units.png|alt=A vizualization of pressure units as circles in log scale. A circle is to imagine a bubble, that such pressure would occupy.|thumb|Pressure units as circles in log scale. 4 graphs show scaled P units to unitary mTorr, Pa, mbar, bar. A circle is to imagine a bubble, that such pressure would occupy.]]
-->
==မှတ်စု==
| |||