အက်တမ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

'''အက်တမ် (သို့) အဏုမြူ''' ({{lang-en|Atom}}) ဆိုသည်မှာ ပုံမှန်အရာဝတ္တု ပစ္စည်းတစ်ခု၏ အသေးငယ်ဆုံး အစိတ်အပိုင်းအား ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်ပြီး ဒြပ်စင်တို့၏ အခြေခံ ဂုဏ်သတ္တိများ ရှိပါသည်။ ဂရိဘာသာစကား အရ ''indivisible'' ခွဲခြားလို့ မရနိုင်သော ဟု အဓိပ္ပာယ်ရပါသည်။ အခဲ၊ [[အရည်]]၊ [[အငွေ့]]နှင့် plasma ဟုခေါ်သော အခဲနှင့် အရည်အခြေကြားရှိ အရာဝတ္ထုတိုင်းကို ဓာတ်ပြယ်အက်တမ်ဓာတ်ပြယ်အဏုမြူ သို့မဟုတ် လျှပ်စစ်ဓာတ်ရှိသော အိုင်းယွန်း ionized atom များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ အက်တမ်များသည် အလွန်သေးငယ်ပြီး ပုံမှန်အက်တမ်တစ်ခု၏ပုံမှန်အဏုမြူတစ်ခု၏ အရွယ်အစားသည်100pm(တစ်မီတာ၏ သန်းတစ်သောင်းပုံတစ်ပုံ သာရှိပါသည်။

အက်တမ်၏အဏုမြူ၏ ဖွဲ့စည်းပုံမှာ ထိုအက်တမ်၏ထိုအဏုမြူ၏ အလယ်ဗဟိုတွင် နျူကလီးယပ်ခေါ် ဝတ်ဆံ (Nucleus) ရှိပြီး ထို နျူကလီးယပ်အား [[အီလက်ထရွန်]] သို့ ဓာတ်မမှုန်များက လှည့်ပါတ်နေပါသည်။ အက်တမ်၏အဏုမြူ၏ အလယ်ဗဟိုတွင်ရှိသော နျူကလီးယပ်ထဲတွင် [[လျှပ်စစ်]]အဖိုဂုဏ်သတ္တိ ရှိသည့် [[ပရိုတွန်]] ခေါ် ဓာတ်ဖိုမှုန်နှင့် မည်သည့် လျှပ်စစ်ဂုဏ်သတ္တိမှ မဆောင်သော [[နျူထရွန်]] ခေါ် ဓာတ်မဲ့မှုန် ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် အက်တမ် ဗဟိုထု (သို့) နျူကလီးယပ်သည် လျှပ်စစ်အဖို ဂုဏ်သတ္တိအား ပိုင်ဆိုင်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပရိုတွန်နှင့် နျူထရွန် ရှိသည့်အနက် နျူထရွန်မှာ မည်သည့် ဂုဏ်သတ္တိမှ မပိုင်ဆိုင်သောကြောင့် အဖို ဂုဏ်သတ္တိ ရှိသော ပရိုတွန်က ကြီးစိုးသောကြောင့် နျူကလီးယပ်တွင် အပေါင်း (သို့) လျှပ်စစ်အဖို ဂုဏ်သတ္တိ ရှိပါသည်။ ထို နျူကလီးယပ် အား လှည့်ပါတ်နေသော အလက်ထရွန် တွင် လျှပ်စစ်အမ ဂုဏ်သတ္တိ ရှိပါသည်။ အက်တမ်အဏုမြူ တစ်ခုလုံးအနေနှင့် မည်သည့် လျှပ်စစ် ဂုဏ်သတ္တိကို မှ မဆောင် ပါ။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် အက်တမ်၏အဏုမြူ၏ အလယ်ဗဟို တွင် ရှိသောနျူကလီးယပ်၏ လျှပ်စစ်ဓာတ်ဖို အရေအတွက်နှင့် ထို နျူကလီးယပ်အား လှည့်ပါတ်နေသော အလက်ထရွန်များ၏ လျှပ်စစ်ဓာတ်မ အရေအတွက် ညီသောကြောင့် အဖို နှင့် အမ ဓာတ်ပြုပြီး အက်တမ်အမှုန်သည်အဏုမြူအမှုန်သည် မည်သည့်လျှပ်စစ်ဂုဏ်သတ္တိမှ မရှိခြင်း ဖြစ်ပါသည်။