ကိလေသာ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

နောက်ထပ် ဥပမာ တစ်ခု ပေးရမည် ဆိုလျှင် လူတစ်ယောက်သည် အတိတ်ကို တွေးလျှင် ဒေါသဖြစ်မည် ဖြစ်၍ ဘာမှ ပြန်လုပ်၍ မရတော့သော အတိတ်ကို မတွေးရန် လိုအပ်သည်။ အနာဂတ်ကို တွေးလျှင် လောဘဖြစ်မည် ဖြစ်ပြီး အနာဂတ်က မရောက်သေး၍ ဖြစ်တတ်ပျက်တတ်သော သံသရာတွင် ကြိုတင်၍ လောဘစိတ်မထားရန် လိုအပ်သည်။ ပစ္စုပ္ပန်တွင်တော့ပစ္စုပ္ပန်တွင် မောဟဖြင့် မနေနှင့်ဟု ဆုံးမလေ့ ရှိကြသည်။ သတိနှင့် နေ၍ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ခွဲခြားနိုင်သော ပညာရှိနေခြင်းသည် မောဟ ကင်းခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ပညာအဆင့်မြင့်လာ၍ သစ္စာတရာများကိုသစ္စာတရားများကို ရှုမြင်လာသည့် အခါတွင် အဝိဇ္ဇာပါ ကင်းစင်လာပေလိမ့်မည်။ မောဟ၏ တွေဝေမှုတွင် ပြုမူချက်များက ရှိနေပေဦးမည်။ ထိနမိဒ္ဓ ကဲ့သို့ ငိုက်မနေသင့်ပေ။

* သေဌမာန် = "ငါသာမြတ်တယ်" လို့ဟု မာန်တက်ခြင်း

* သဒိသမာန် = "ငါနှင့် တန်းတူတွေပါပဲ" လို့ဟု မာန်တက်ခြင်း

* ဟိနမာန် = "ငါကား နိမ့်တယ် ၊ဒါပေမဲ့ ဘယ်သူ့မှ ဂရုစိုက်စရာ မလိုဘူး" လို့ဟု မာန်တက်ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။

ဒိဌိ ဒိဋ္ဌိ ( မိစ္ဆာ ဒိဌိဒိဋ္ဌိ ) = အယူမှားခြင်း ။

( အားလုံး ဒိဋ္ဌိ ၆၂- ပါး ။ရှိသော်လည်း ဒါပေမယ့် ၃ ပါး ၊ နိယတ (၄) ပါး။ (၁၀)ပါး ၊ (၁၁)ပါး စသဖြင့် ဆရာတော်များ သင့်သလိုဟောပြောသင့်သလိုဟောပြောကြသည်။ ကြပါတယ် ။ မိစ္ဆာ ဒိဌိ လုံးလဲ မရှင်းတော့ဘဲ သမ္မာဒိဌိ (၅) ပါးကို ဟောပြောသည်လည်းရှိပါတယ် ။)

(ဇ) သူတပါး၏တရားစကား နဲ့ ပတ်သက်၍ ၄င်း ဒိဌိ ဖြစ်လာပါတယ်။ဒိဋ္ဌိဖြစ်လာတတ်သည်။

ဝိစိကိစ္ဆာ ဆိုသည်မှာ တွေးတော ယုံမှားခြင်းသဘော ၊ သို့လော သို့လော စိတ်နှခွဖြစ်ခြင်းသဘောကိုစိတ်နှစ်ခွဖြစ်ခြင်းသဘောကို ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။

( ဝိစိကိစ္ဆာ ဟာလဲသည်လည်း ရှစ်ပါးသော တရားတွေပေါ်မှာတရားများပေါ်တွင် အမှီပြုပြီးအမှီပြု၍ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ဖြစ်တတ်သည်)

(က) ဘုရားရှင်၏ ၃၂-ပါးသော လက္ခဏာတော်များ ၊ ဉာဏ်တော်များ နဲ့ ပတ်သက်၍ ၄င်းပတ်သက်၍၄င်း ၊