အရှိန်

အရာဝတ္တုတစ်ခု၏ အလျင်သည် တဖြည်းဖြည်း တိုးလာသောအခါ ယင်းအား အရှိန်မြှင့်လာသည်ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကားတစ်စီးက ရပ်ထားရာမှ သူရဲ့အလျင်က တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်းမြှင့်တက်လာရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်းမှာ ၁၀ မီတာ/စက္ကန့်ကို ရောက်သွားသည်ဟု ဆိုပါစို့။ ကနဦးအလျင်မှာ သုည ဖြစ်ရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်း တိုးပွားသွားသော အလျင်သည် (၁၀ -၀) = ၁၀ မီတာ/စက္ကန့် ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အလျင်သည် (10ms^-1/5s) = 2ms^-2 နှုန်းအတိုင်းပြောင်းလဲသွားသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ထို 2ms^-2 ကို ကား၏ အရှိန်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ထိုကြောင့် အရှိန်ဆိုသည်မှာ အချိန်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင်၏နှုန်းဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်နိုင်သည်။

$Acceleration={\frac {ChangeinVelocity}{time}}$

ပျမ်းမျှအရှိန်

ပျမ်းမျှအရှိန် (Average acceleration) ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင် (Δv) ကို အချိန်အပိုင်းအခြား (Δt) စားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

${\boldsymbol {{a}_{avg}}}={\frac {\Delta {\boldsymbol {v}}}{\Delta {\mathit {t}}}}={\frac {\boldsymbol {v_{f}-v_{i}}}{\mathit {t_{f}-t_{i}}}}$

တမဟုတ်ခြင်းအရှိန်

တမဟုတ်ခြင်းအရှိန် (Instantaneous acceleration) ဆိုသည်မှာ ပျမ်းမျှအလျင်ကို တိုတောင်းသော အချိန်အပိုင်းအခြားဖြင့် စားသော လစ်မစ်(limit) ကို ဆိုလိုသည်။ ကဲကုလပ် တွင် ထို limit ကို x မှ t သို့ ဆက်စပ်နေသော ဒစ်ရီဗေတစ် (Derivative) ဟုခေါ်သည်။

$\mathbf {a} =\lim _{{\Delta t}\to 0}{\frac {\Delta \mathbf {v} _{x}}{\Delta t}}={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}$

ဒီနေရာတွင် အလျင်သည် v_x=dx/dt ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အရှိန်သည်-

$\mathbf {a} ={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}={\frac {d^{2}{\boldsymbol {x}}}{dt^{2}}}$

ဟုလည်းဆိုနိုင်သည်။

ယူနစ်

အရှိန်ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသောအလျင်ကို ထို အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အချိန်နှင့်စားခြင်းကို ဆိုသည်ဟုဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အလျင်၏ယူနစ်သည် (L/T) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ကို အချိန်နှင့်စားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (L/T²) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် SI ယူနစ်စနစ်အတွက် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (meter per second squared(ms^-2)) ဖြစ်သည်။

အရှိန်နှင့် အလျင်တို့၏ ဦးတည်ချက် လက္ခဏာသည် အမြဲတူနေမည်ဟုပြော၍မရပေ။ လက္ခဏာတူနေသောအချိန်၌ အရာဝတ္တု၏ သွားနှုန်းက မြှင့်၍၊ လက္ခဏာ မတူသောအချိန်၌ နှေးသွားမည် ဖြစ်သည်။

အထူးပုံစံများ

တသမတ်တည်းအရှိန်

အရာဝတ္တု တစ်ခု၏အလျင်က တူညီတဲ့နှုန်းအတိုင်းတိုးသွားနေသောအခါ၊ အရှိန်က တူညီနေသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။ အရာဝတ္တုတစ်ခုက မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်းသွားနေမည်၊ ယင်း၏ဦးတည်ချက်က လည်းပြောင်းမသွား၊ တူညီသည့်အချိန်ပိုင်းတိုင်းမှာလည်း ယင်း၏အလျင်သည် တူညီစွာတိုးနေမည်ဆိုပါက၊ ယင်းအရာဝတ္တုမှာ တသမတ်တည်းအရှိန် (Uniform accelration) ရှိသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။

ထိုသို့ အရှိန် တသမတ်တည်းမပြောင်းလဲသောအချိန်တွင် တွက်၍ရသော ပုံသေနည်းတချို့ကို ဖော်ပြထားသည်။

$v_{f}=v_{i}+at$

$x=v_{i}t+{\frac {1}{2}}at^{2}={\frac {v_{i}+v}{2}}t$

$|v_{f}|^{2}=|v_{i}|^{2}+2\,a\cdot x$

where

$x$ = displacement

$v_{i}$ = initial velocity

$v_{f}$ = final velocity

$a$ = uniform acceleration

$t$ = time.