ဆာဘား

ဆာဘား ( မလေး အသံထွက်: [saˈbah] )သည် ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မလေးရှားနိုင်ငံ၏ မြောက်ပိုင်းခရိုင် ဘော်နီယို ကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ ဆာဘားသည် မလေးရှားအနောက်တောင်ဘက် ဆာရာဝပ် ပြည်နယ်နှင့်တောင်ဘက်တွင် အင်ဒိုနီးရှား ၏ ကာလီမန်တန်ဒေသနှင့်နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ Labuan ၏ ဖက်ဒရယ်နယ်မြေ သည် ဆာဘားကမ်းခြေအလွန်တွင်တည်ရှိသည်။ ဆာဘား သည်အနောက်ဘက်တွင် ဗီယက်နမ် နှင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ သည်မြောက်ဘက်နှင့်အရှေ့ဘက်တွင်ရေကြောင်းနယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ Kota Kinabalu သည်ပြည်နယ်၏မြို့တော်၊ ပြည်နယ်၏စီးပွားရေးအချက်အချာနေရာနှင့် ဆာဘား ပြည်နယ်အစိုးရ၏ နေရာဖြစ်သည်။ Sabah ရှိအခြားအဓိကမြို့ကြီးများမှာ Sandakan နှင့် Tawau တို့ဖြစ်သည်။ မလေးရှားတွင် ၂၀၁၅ ခုနှစ်သန်းခေါင်စာရင်းကောက်ယူမှုအရပြည်နယ်လူ ဦး ရေမှာ ၃,၅၄၃,၅၀၀ ဖြစ်သည်။ Sabah တွင်အပူပိုင်း မိုးသစ်တောများ နှင့်တိရစ္ဆာန်များနှင့်အပင်မျိုးစိတ်များပေါများသော အီကွေတာရာသီဥတုရှိသည် ။ ပြည်နယ်သည်အနောက်ဘက်ခြမ်းတွင်ရှည်လျားသော တောင်တန်းများ ရှိပြီး Crocker Range National Park ၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ Kinabatangan မြစ် သည်မလေးရှားနိုင်ငံ၏ဒုတိယအရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်သော Sabah နှင့် Kinabalu တောင်တန်းများ ကို ဖြတ်၍ စီးဆင်းသည် Sabah ၏အမြင့်ဆုံးနေရာနှင့်မလေးရှားနိုင်ငံဖြစ်သည်။

Sabah
State
အလံတော် တံဆိပ်အမှတ်အသား
နာမည်ပြောင်(များ): Negeri Di Bawah Bayu Land Below the Wind
ဆောင်ပုဒ်: Sabah Maju Jaya Let Sabah Prosper
အထိမ်းအမှတ်သီချင်း: Sabah Tanah Airku Sabah My Homeland
တမ်းပလိတ်:Centre
Established under the Bruneian Empire	15th century
British North Borneo	1882
Japanese occupation	1942
British crown colony	15 July 1946
Capital (and largest city)	Kota Kinabalu
Divisions	စာရင်း Interior
အစိုးရ
• အမျိုးအစား	Parliamentary
• အစိုးရအဖွဲ့	Sabah State Legislative Assembly
• Yang di-Pertua Negeri	Juhar Mahiruddin
• Chief Minister	Shafie Apdal (WARISAN)
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၇၃,၉၀၄ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၂၈၅၃၄ စတုရန်းမိုင်)
လူဦးရေ (2018)
• စုစုပေါင်း	၃၉၀၀၀၀၀ (၂nd)
Demonym(s)	Sabahan
Demographics (2010)
• Ethnic composition	{{{demographics1_info1}}}
State Index
• HDI (2017)	0.702 (medium) (13th)
အချိန်ဇုန်	MST (UTC+8)
Postal code	88xxx to 91xxx
Calling code	087 (Inner District) 088 (Kota Kinabalu & Kudat) 089 (Lahad Datu, Sandakan & Tawau)
ISO 3166 ကုဒ်	H (MY-12, 47–49)
ယာဉ်မှတ်ပုံတင်	SA, SAA, SAB, SAC, SY (West Coast) SB (Beaufort) SD (Lahad Datu) SK (Kudat) SS, SSA, SM (Sandakan) ST, STA, SW (Tawau) SU (Keningau)
Former name	North Borneo
Official language(s)	Malay
ဝက်ဘ်ဆိုဒ်	တရားဝင် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်

သမိုင်းကြောင်း

Historical affiliations

Sultanate of Brunei 15th century–1882
Sultanate of Sulu 1658–1882
British North Borneo 1882–1941; 1945–1946
Empire of Japan 1942–1945
British North Borneo Crown 1946–1963
မလေးရှား 1963–present

Borneo မြောက်ပိုင်း၏နယ်မြေအပြောင်းအလဲ ၁၅၀၀ မှ ၁၉၀၅ အထိ။



</br>

---

thalassocracy Sultanates:

  Sultanate of Brunei

ပဉ္စမမြောက် ဆူလတန်ဘုရင် ၏နန်းစံစဉ်ကာလအတွင်း Bolkiah 1485 နှင့် 1524 အကြား, အ Sultan ရဲ့ thalassocracy မြောက်ပိုင်းဘော်နီယိုနှင့်ကျော်တိုးချဲ့ Sulu ကျွန်းစု ဝေးသကဲ့သို့, Kota Seludong (ကျြမှောကျခတျေ မနီလာ က၎င်း၏နှင့်အတူ) ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ဝေး၏အဖြစ်တိုးချဲ့ Banjarmasin, ဆည်းပူးနေ ပေါ်တူဂီသို့မလက္ကာကျသွား ပြီးနောက်ရေကြောင်းကုန်သွယ်မှု၏အားသာချက်။ ၁၅ ရာစုတွင်ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသိမ်းပိုက်ပြီးနောက် မှစ၍ ဘရူနိုင်းမလေးလူမျိုးများသည် ဆာဘားသို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြသည်။ ပြည်တွင်းရေးပ,ိပက္ခ၊ ပြည်တွင်းစစ်၊ ပင်လယ်ဓားပြမှုနှင့် အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံများရောက်ရှိလာခြင်း တို့ကြောင့်ဘရူနိုင်းအင်ပါယာသည်စတင်ကျဆင်းလာသည်။ ဘရူနိုင်းသို့ပထမ ဦး ဆုံးအကြိမ်လာရောက်လည်ပတ်သည့်ဥရောပသားများသည်ပေါ်တူဂီလူမျိုးများဖြစ်ပြီးထိုအချိန်ကဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏မြို့တော်ကို ကျောက်တုံးကျောက်တုံးများ ဝိုင်းရံထားကြောင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ၁၅၂၁ တွင် ဖာဒီနန်မက်ဂျလန် သေဆုံးပြီးမကြာမီတွင်သူ၏စူးစမ်းရှာဖွေရေးအဖွဲ့သည်မြောက်ပိုင်းအစွန်အဖျားရှိ Borneo ရှိ Balambangan နှင့် Banggi ကျွန်းများသို့ရွက်လွှင့်သွားသောအခါစပိန်တို့ကလိုက်ကြသည်။ နောက်ပိုင်း ၁၅၇၈ ခုနှစ် Castilian စစ်ပွဲတွင် နယူးစပိန် မှရွက်လွှင့ ်၍ မနီလာကိုဘရူနိုင်းမှသိမ်းယူခဲ့သော စပိန် သည်ဘရူနိုင်းအားစစ်ပွဲကိုမစွန့်ခွာမီခေတ္တသိမ်းပိုက်ခြင်းဖြင့်မအောင်မြင်ကြောင်းကြေညာခဲ့သည်။ စူလူးဒေသသည် ၁၅၇၈ တွင်လွတ်လပ်ရေးရခဲ့ပြီးသူတို့၏ကိုယ်ပိုင်စူလတန်နတ် ကို Sulu ၏ Sultanate ဟုခေါ်သည်။

လက်ဝဲ: ပထမဦးဆုံးလိုက်လျောစာချုပ်ဆူလ်တန်ကလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည် ဒူလ် Momin 29 ဒီဇင်ဘာလတွင် 1877. အပေါ်ဘရူနိုင်း၏



</br> ညာဘက်: အဆိုပါဒုတိယလိုက်လျောသဘောတူစာချုပ် 22 ဇန်နဝါရီ 1878. အပေါ် Sulu ၏ Sultan Jamal ul-Azam ကလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်

၁၈၈၂ မှ ၁၉၄၈ အတွင်း ဗြိတိသျှမြောက်ပိုင်းဘော်နီယို အလံ။

၁၈၄၆ တွင် Sabah ၏အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ Labuan ကျွန်းကိုဘူရွန်မှ Sultan က Labuan စာချုပ်အရ ဗြိတိန်သို့လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး ၁၈၄၈ တွင် ဗြိတိသျှ Crown ကိုလိုနီ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဘရူနိုင်းရှိအမေရိကန်ကောင်စစ်ဝန်ကလော့ဒ်မောရှေသည် Labuan တွင်ဗြိတိသျှတို့တည်ရှိမှုကိုတွေ့မြင်ပြီးနောက် ၁၈၆၅ တွင်ဘော်နီယိုမြောက်ပိုင်းရှိမြေကွက်တစ်ကွက်အတွက်ဆယ်နှစ်ငှားရမ်းခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်မောရှေသည် အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီဖြစ်သော Borneo ၊ ဂျိုးဇက်ဝီလျံ Torrey နှင့် သောမတ်စ်ဘရက်ဒလီဟာရစ် တို့ပိုင်ဆိုင်သည့်ကုမ္ပဏီနှင့်တရုတ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများထံလွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ ကုမ္ပဏီသည် Kimanis ကို (Ellena ဟုအမည်ပြောင်းပေးသည်) ကိုရွေးချယ်ပြီးထိုတွင်အခြေစိုက်စခန်းတစ်ခုစတင်တည်ဆောက်သည်။ ယူအက်စ်အစိုးရ၏ဘဏ္financialာရေးထောက်ပံ့မှုအတွက်တောင်းဆိုမှုများသည်အချည်းနှီးဖြစ်ခဲ့သည်။ သူမထွက်ခွာမီတွင် Torrey သည်သူ၏အခွင့်အရေးအားလုံးကိုဟောင်ကောင် ဗွန် Overbeck ရှိဩစတြီးယားကောင်စစ်ဝန်ထံရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ Overbeck ထို့နောက်ဘရူနိုင်းသို့သွား။, သူက လိုက်လျော သက်တမ်းတိုးဖို့ Temenggong တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် Borneo မြောက်ပိုင်းရှိနယ်မြေအားလုံးကို၎င်း၏ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှပေးအပ်ရန်သဘောတူခဲ့ပြီး Sultan သည်နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ၁၂၀၀၀ ပေးဆောင်ရပြီး Temenggong ကဒေါ်လာ ၃၀၀၀ ရရှိခဲ့သည်။

ယူနိုက်တက်စတိတ် ကွန်ဂရက်စာကြည့်တိုက် မှ ၁၈၈၈ ခုနှစ်တွင် အက်ဒွပ်စတန်းဖို့ဒ် မှဗြိတိသျှမြောက်ပိုင်းဘော်နီယို၏မြေပုံ။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဂျပန်တို့ရေးဆွဲခဲ့သော ၁၉၄၃ ခုနှစ်တွင်ဘာ နီယို ၏ သိမ်းပိုက်မှု မြေပုံကို ဂျပန်အက္ခရာများဖြင့် ရေးသားခဲ့သည်။

Monsopiad ယဉ်ကျေးမှုကျေးရွာတွင် Papar Kadazan ၏ Sumazau အကအက။

အစားအစာ

ဓား တစ်ချောင်း ဟာ မုန့်ဖုတ်ပေါင်မုန့် ပါရှိသည်