မုန်လာဥဝါ

Wild carrot
	The umbel of a wild carrot
ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အဆင့်အတန်း
	; မျိုးသုဉ်းမှုအန္တရာယ်နည်းပါး (IUCN 3.1)
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Plantae
Clade:	Angiosperms
Clade:	Eudicots
Clade:	Asterids
မျိုးစဉ်:	Apiales
မျိုးရင်း:	Apiaceae
မျိုးဇာတ်သေး:	Daucinae
မျိုးစု:	Daucus
မျိုးစိတ်:	D. carota
ဒွိနာမ
	Daucus carota; L.
Synonyms
	စာရင်း Carota sylvestris (Mill.) Lobel ex Rupr.; Caucalis carnosa Roth; Caucalis carota (L.) Crantz; Caucalis daucus Crantz; Daucus agrestis Raf.; Daucus alatus Poir.; Daucus allionii Link; Daucus australis Kotov; Daucus blanchei Reut.; Daucus brevicaulis Raf.; Daucus carota var. brachycaulos Reduron; Daucus carota subsp. caporientalis Reduron; Daucus carota f. epurpuratus Farw.; Daucus carota f. fischeri Moldenke; Daucus carota f. goodmanii Moldenke; Daucus carota var. linearis Reduron; Daucus carota var. pseudocarota (Rouy & E.G.Camus) Reduron; Daucus carota f. roseus Farw.; Daucus carota f. roseus Millsp.; Daucus carota subsp. valeriae Reduron; Daucus communis Rouy & E.G.Camus; Daucus communis var. pseudocarota Rouy & E.G.Camus; Daucus dentatus Bertol.; Daucus esculentus Salisb.; Daucus exiguus Steud.; Daucus foliosus Guss.; Daucus gibbosus Bertol.; Daucus gingidium Georgi; Daucus heterophylus Raf.; Daucus kotovii M.Hiroe; Daucus levis Raf.; Daucus marcidus Timb.-Lagr.; Daucus maritimus With.; Daucus martellii Gand. ex Calest.; Daucus montanus Schmidt ex Nyman; Daucus neglectus Lowe; Daucus nudicaulis Raf.; Daucus officinalis Gueldenst. ex Ledeb.; Daucus polygamus Jacq. ex Nyman; Daucus scariosus Raf.; Daucus sciadophylus Raf.; Daucus strigosus Raf.; Daucus sylvestris Mill.; Daucus vulgaris Garsault; Daucus vulgaris Neck.; Platyspermum alatum (Poir.) Schult.; Tiricta daucoides Raf.; ;

မုန်လာဥနီများ (*Daucus carota* subsp. *sativus*)

မုန်လာ ဥဝါပင်သည် အမ်ဗယ်လီဖာရီး(Umbelliferae)^[၃] မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ ဒေါကပ် ကာရိုတာ(Daucus carota) ဖြစ်သည်။ မုန်လာဥဝါဟု ခေါ်သော်လည်း မုန်လာဥ၊ ဂေါ်ဘီထုပ်၊ ပန်းမုန်လာ၊ မုန်ညင်းစသည်တို့နှင့် မျိုးရင်းချင်း မတူချေ။ မုန်လာဥဝါ အမျိုး ပေါင်း ၂ဝ ခန့် ရှိရာ၊ အားလုံးလောက်၏ မူလပေါက်ရာ ဒေသသည် မြေထဲပင်လယ် နိုင်ငံများဖြစ်သည်။ လူတို့အသုံးများသော မုန်လာဥဝါများသည် ၂ နှစ်ခံပင် ဖြစ်၍ ကမ္ဘာဟောင်း မြောက်သမပိုင်း ဒေသတို့တွင် အလေ့ကျပေါက်ကြသည်။ ထိုအလေ့ကျပေါက်မုန်လာဥဝါ အရိုင်း ကို တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် အယဉ်ဖြစ်အောင် ပြုပြင် စိုက်ပျိုး၍ ဥကို စားသုံးကြသည်။

အရိုင်းပင်များ၏ ဥများသည် သေးသွယ်၍ မာပြီးလျှင် အနံ့ အလွန်ပြင်းသည်။ ထိုအရိုင်းပင်ကို ယဉ်အောင်ပြုပြင်စိုက်ပျိုး၍ ရသောဥများမှာ တုတ်၍ အသားများပြီးလျှင် အနံ့မှာ အရိုင်းဥလောက် မပြင်းချေ။ အရောင်မှာ ဝါ၏။ ဤမုန်လာမျိုးမှာ မြေဩဇာ များလွန်းလျှင် အမြစ်များ ခွတတ်သဖြင့် မစိုက်ပျိုးမီ မျိုးစေ့ကို ခြောက်သွေ့သော သဲနှင့်ဖြစ်စေ၊ ပြာနှင့် ဖြစ်စေ၊ ရောစပ်၍ စိုက်ပါက တစ်စေ့နှင့်တစ်စေ့ မပူးကပ်ဘဲ တညီတညာတည်း ပေါက်လာကြသည်။ မုန်လာဥဝါပင် အယဉ်ထဲ၌လည်း ဥအရွယ်အစား၊ ပုံသဏ္ဌာန်၊ အရောင်အဆင်း အမျိုးမျိုးကွဲပြားလျက်ရှိသည်။ ဥအဖြူမျိုးထက် အနီမျိုးနှင့် အဝါမျိုးများတွင်အာဟာရဓာတ် ပို၍ များ သည်။ အရွက်နှင့် ပင်စည်ကို အသားဟင်း ချက်သည့်အခါ အနံ့မွှေးအောင် အပေါ်မှ ဖြူးပေးလေ့ရှိသည်။ မုန်လာဥဝါသည် သကြားဓာတ် အလွန်ကြွယ်ဝသည့်ပြင်၊ သံဓာတ် လည်း များစွာ ပါဝင်၏။ ထိုကြောင့် ကလေးများအတွက် အဖိုးတန်သော အစာဖြစ်သည်။ သကြားဓာတ်နှင့် သံဓာတ်များအ ပြင် ဗီတာမင်အေ(Vitamin A)နှင့် ဘီ ၁(Vitamin B1) ဓာတ်များလည်း အများအပြား ပါရှိ ၏။ ဗီတာမင် ဘီ ၂(Vitamin B2) နှင့် စီ(Vitamin C) ဓာတ်တို့ကား အနည်းငယ်စီသာပါရှိသည်။ မုန်လာဥဝါတွင်ပါသော ဗီတာမင် ဓာတ်များသည် မျက်စိ အတွက်ကောင်းသည်။ ဗီတာမင် အေ ဓာတ်သည် ကြက်မျက်စိရောဂါကို ကာကွယ်နိုင်သည်။ မုန်လာဥဝါကို အစိမ်းဖြစ်စေ၊ ပြုတ် ၍ဖြစ်စေ၊ သုတ်၍ ဖြစ်စေ စားကြသည်။ ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် မုန်လာဥဝါကို ကျွတ်အောင် လှော်၍ ညက်အောင် ကြိတ်ပြီးလျှင် ကော်ဖီအစား အသုံးပြုကြသည်။^[၄]

ကိုးကား

↑ Collett, L., Korpelainen, H., Draper Munt, D., Labokas, J., Magos Brehm, J., Tavares, M., Eliáš, P., Strajeru, S., Smekalova, T. & Bulińska, Z. 2011. Daucus carota. The IUCN Red List of Threatened Species 2011: e.T172210A6849906. Downloaded on 02 July 2021.
↑ Daucus carota L.။ Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew (2017)။ 5 October 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ ယခုအခါတွင် Apiaceae ဟုခေါ်သည်။
↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)

[1] Collett, L., Korpelainen, H., Draper Munt, D., Labokas, J., Magos Brehm, J., Tavares, M., Eliáš, P., Strajeru, S., Smekalova, T. & Bulińska, Z. 2011. Daucus carota. The IUCN Red List of Threatened Species 2011: e.T172210A6849906. Downloaded on 02 July 2021.

[2] Daucus carota L.။ Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew (2017)။ 5 October 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[3] ယခုအခါတွင် Apiaceae ဟုခေါ်သည်။

[4] မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

Wild carrot

The umbel of a wild carrot
ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အဆင့်အတန်း
မျိုးသုဉ်းမှုအန္တရာယ်နည်းပါး (IUCN 3.1)^[၁]
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Plantae
Clade:	Angiosperms
Clade:	Eudicots
Clade:	Asterids
မျိုးစဉ်:	Apiales
မျိုးရင်း:	Apiaceae
မျိုးဇာတ်သေး:	Daucinae
မျိုးစု:	Daucus
မျိုးစိတ်:	D. carota
ဒွိနာမ
*Daucus carota* L.
Synonyms^[၂]
စာရင်း Carota sylvestris (Mill.) Lobel ex Rupr. Caucalis carnosa Roth Caucalis carota (L.) Crantz Caucalis daucus Crantz Daucus agrestis Raf. Daucus alatus Poir. Daucus allionii Link Daucus australis Kotov Daucus blanchei Reut. Daucus brevicaulis Raf. Daucus carota var. brachycaulos Reduron Daucus carota subsp. caporientalis Reduron Daucus carota f. epurpuratus Farw. Daucus carota f. fischeri Moldenke Daucus carota f. goodmanii Moldenke Daucus carota var. linearis Reduron Daucus carota var. pseudocarota (Rouy & E.G.Camus) Reduron Daucus carota f. roseus Farw. Daucus carota f. roseus Millsp. Daucus carota subsp. valeriae Reduron Daucus communis Rouy & E.G.Camus Daucus communis var. pseudocarota Rouy & E.G.Camus Daucus dentatus Bertol. Daucus esculentus Salisb. Daucus exiguus Steud. Daucus foliosus Guss. Daucus gibbosus Bertol. Daucus gingidium Georgi Daucus heterophylus Raf. Daucus kotovii M.Hiroe Daucus levis Raf. Daucus marcidus Timb.-Lagr. Daucus maritimus With. Daucus martellii Gand. ex Calest. Daucus montanus Schmidt ex Nyman Daucus neglectus Lowe Daucus nudicaulis Raf. Daucus officinalis Gueldenst. ex Ledeb. Daucus polygamus Jacq. ex Nyman Daucus scariosus Raf. Daucus sciadophylus Raf. Daucus strigosus Raf. Daucus sylvestris Mill. Daucus vulgaris Garsault Daucus vulgaris Neck. Platyspermum alatum (Poir.) Schult. Tiricta daucoides Raf.