ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားများ
ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကား မိသားစု သည် များမကြာမီကမှ သတ်မှတ်လိုက်သော အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး မွန်-ခမာ ဘာသာစကားများ ပင်ဖြစ်သည်။ အရှေ့တောင်အာရှ၏ ကြီးမားသော ဘာသာစကား မိသားစု ဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ နီပေါ နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တောင်ပိုင်း နယ်စပ်တစ်လျောက်တွင်လည်း ပျံ့နှံ့တည်ရှိသည်။ ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဆိုသည့် အမည်မှာ "တောင်ပိုင်း" နှင့် "အာရှ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည့် လက်တင်စကားလုံးများ ဖြစ်သည်။ ဤဘာသာစကားများတွင် ဗီယက်နမ်၊ ခမာ နှင့် မွန်ဘာသာစကား များ၌သာလျှင် ရှည်ကြာသည့် သမိုင်းမှတ်တမ်းမှတ်ရာများ ရှိပြီး ဗီယက်နမ်ဘာသာစကား နှင့် ခမာဘာသာစကား သာလျှင် တရားဝင်ရုံးသုံးဘာသာစကား အဆင့်တွင် ရှိသည်။ အခြားသော အနွယ်ဝင် ဘာသာစကားများမှာ လူနည်းစုများကသာ ပြောဆိုကြသည်။
မှတ်တမ်းတင်ထားသည့် ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားများ စုစုပေါင်း ၁၆၈ ခုရှိသည်။ ၎င်းတို့မှ မိသားစု ၁၃ မျိုးခွဲခြားထားပြီး ထုံးစံအားဖြင့် မွန်-ခမာ အုပ်စုနှင့် မန်ဒါ အုပ်စု ဟူ၍ အုပ်စုနှစ်စု ခွဲခြားသည်။ သို့သော်လည်း များမကြာမီကပင် အုပ်စုသုံးစု(မန်ဒါ၊ နျူကလိယား မွန်-ခမာ နှင့် ခါစီ-ခမစ်)အနေဖြင့် ခွဲခြားသည်။ ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားများသည် အိန္ဒိယ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ နီပေါနှင့် အရှေ့တောင်အာရှ တစ်ဝှမ်း အဆက်အစပ်မရှိ ပျံ့နှံ့နေပြီး ၎င်းတို့ကြားတွင် အခြားသော ဘာသာစကားပြောဆိုသည့် နယ်များက ပိုင်းခြားထားသည်။ ၎င်းသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အရင်းခံပေါက်ဖွားသော ဘာသာစကားဖြစ်ပုံရပြီး နောက်တွင် ပျံ့နှံသွားခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။
အမျိုးအစားဗေဒ
ပြင်ဆင်ရန်ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားများ၏ ထူးခြားမှုမှာ ဝဏ္ဏသံငယ် ပုံစံဖြစ်သည်။ အခြေခံ နာမ် နှင့် တြိယာ များသည် ဝဏ္ဏသံငယ်နောက်တွင် ဝဏ္ဏသံပြည့် ပေါင်းစပ်ထားသော ပုံစံဖြစ်သည်။ အတော်များများတွင် ကြားညှပ်အသံများ(infixes) ရှိကြသည်။ ဥပမာ တဂလော့ဘာသာစကားတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာမှ graduate ဆိုသည့် စကားလုံးကို ငှားယူထားသည်။ "I graduated" ဟုသော စာကြောင်းကို တဂလော့ဘာသာစကားဖြင့် ပြောဆိုမည်ဆိုလျှင် "grumaduate" ဟူ၍ တြိယာစာလုံး၏ ကြားအတွင်းဘက်တွင် ကတ္တားကို ညှပ်၍ ပြောဆိုသည်။ ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားများ၏ ထူးခြားမှု နောက်တစ်ခုမှာ သရသံများ လွန်စွာများပြားခြင်း ဖြစ်သည်။
စာအရေးအသားစနစ်
ပြင်ဆင်ရန်ဩစထြိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကား အတော်များများသည် ရှေးဟောင်း ခမာအက္ခရာများ၊ ထိုင်း အက္ခရာများနှင့် လာအို အက္ခရာများကို အသုံးပြုကြသည်။ ဗီယက်နမ်ဘာသာစကားသည် ယခင်က တရုတ်စာလုံးများကို အခြေခံသည့် စာရေးစနစ်ကို သုံးခဲ့သော်လည်း ၂၀ ရာစုနှစ်တွင် လက်တင် အက္ခရာများကို အခြေခံသည့် စာရေးစနစ်ကို ပြောင်းလဲ အသုံးပြုကြသည်။