ဝီကီပီးဒီးယား:ဆောင်းပါးတို

(ဝီကီပီးဒီးယား:STB မှ ပြန်ညွှန်းထားသည်)

ဆောင်းပါးတို (Stub) ဆိုသည်မှာ မပြည့်စုံသေးသော၊ သို့မဟုတ် မြန်မာဝီကီ၏ စံနှုန်းစံထား မပြည့်မီသေးသော ဆောင်းပါးအတိုကို ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာဝီကီပီးဒီးယား၏ လက်ရှိ ဆောင်းပါးတိုများကို Stubs ကဏ္ဍ တွင်ကြည့်ပါ။ နောင်တွင် ၎င်းဆောင်းပါးတို ပင်မ "Stubs" ကဏ္ဍအတွင်းတွင် ကဏ္ဍငယ်များ ပြုလုပ်၍ ဆောင်းပါးတိုများကို သင့်လျော်တိကျသည့် ဆောင်းပါးတို အမျိုးအစားများအတွင်း ထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဝီကီပီးဒီးယားကဲ့သို့ စနစ်တကျ စီစဉ်သွားရန်ဖြစ်သည်။ အကြောင်းမှာ မြန်မာဝီကီတွင် ပါဝင်ရေးသားသူများ အနေဖြင့် ဆောင်းပါးတိုများကို ကူညီဖြည့်စွက်ရေးသားရာတွင် မိမိကျွမ်းကျင်လိမ္မာသည့်၊ စိတ်ပါဝင်စားသည့် အကြောင်းအရာနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဆောင်းပါးတိုများကို ဦးစွာ ဖတ်ရှုလေ့ရှိရာ ဆောင်းပါးတို ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် အကြောင်းအရာပေါင်းစုံမှ ဆောင်းပါးများ ရှုပ်ထွေးနေပါက လိုရာမရောက် ဖြစ်တတ်သောကြောင့်ပင်။

ဆောင်းပါးတိုမိတ်ဆက်

ဆောင်းပါး (article) တစ်ပုဒ်သည် သက်ဆိုင်ရာအကြောင်းအရာနှင့် ပတ်သက်၍ အသုံးဝင်သည့် အချက်အလက်များပါရှိသော်လည်း စာတစ်ကြောင်းတည်း၊ သို့မဟုတ် စာကြောင်းရေ အနည်းငယ်သာပါသောကြောင့် စွယ်စုံကျမ်းပါဆောင်းပါးဟု မခေါ်ဆိုနိုင်လောက်အောင် တိုတောင်းပါက၊ ၎င်းဆောင်းပါးကို ဆောင်းပါးတို (stub) ဟုခေါ်သည်။ ဆောင်းပါးမဟုတ်သော စာမျက်နှာများဖြစ်သည့် ကွဲပြားခြားနားမှု (disambiguation) စာမျက်နှာများ၊ စာရင်း (list) များ၊ အမျိုးအစား (category) များ၊ တမ်းပလိတ် (template) ခေါ် ပုံစံခွက်များ၊ ဆွေးနွေးချက်စာမျက်နှာ (talk page) များ၊ နှင့် အညွှန်းပြောင်း (redirect) စာမျက်နှာများကို ဆောင်းပါးတိုများအဖြစ် မသတ်မှတ်ပါ။

ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်တွင် အတည်ပြုနိုင်သော အချက်အလက် (verifiable information) ပါဝင်မှု နည်းပါးလွန်းနေလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ ဆောင်းပါးပါအကြောင်းအရာသည် အရေးပါမှုတစ်စုံတစ်ရာ (notability) ရှိပုံမရလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ ၎င်းဆောင်းပါးတိုကို ဖျက်သိမ်းခြင်း၊ သင့်တော်ရာအခြားဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်နှင့် ပေါင်းစည်းခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

အကြောင်းအရာတစ်ခု၏ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက် (definition) သက်သက်သာပါသော စာတစ်ပုဒ်သည် ဆောင်းပါးတိုတစ်ခုဖြစ်နိုင်သော်လည်း ဝီကီပီးဒီးယားသည် အဘိဓာန်တစ်ခုမဟုတ်ကြောင်း သတိပြုသင့်သည်။ အဘိဓာန်ပါစာတစ်ပုဒ်နှင့် စွယ်စုံကျမ်းပါစာတစ်ပုဒ်ကို အောက်ပါအတိုင်း[note ၁] ခွဲခြားကြည့်နိုင်သည်။

  • အဘိဓာန် (dictionary) ပါစာတစ်ပုဒ်မှာ စာတစ်လုံး သို့မဟုတ် စာစုတစ်ခု၏အကြောင်းဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ၎င်းစာလုံး သို့မဟုတ် စာစု တစ်ခုတည်း၌ပင် တစ်ခုထက်ပိုသော အဓိပ္ပာယ်အမျိုးမျိုးရှိနိုင်သည်။ သာဓကအားဖြင့် “ဘီး” ကို အဘိဓာန်တစ်ခုတွင် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ပါက လိမ့်သည့် ဘီး နှင့် ဆံပင်ဖြီးသည့် ဘီး ဟူသည့် အဓိပ္ပာယ်နှစ်မျိုးလုံး ပါရှိမည်ဖြစ်ပြီး၊ အဘိဓာန်ပါစာ၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ “ဘီး” ဆိုသည့် စကားလုံးကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ရန် ဖြစ်သည်။
  • စွယ်စုံကျမ်း (encyclopedia) ပါစာတစ်ပုဒ်မှာ စာတစ်လုံး သို့မဟုတ် စာစုတစ်ခုက ဆိုလိုသည့် အကြောင်းအရာအကြောင်းဖြစ်သည်။ အများအားဖြင့် ထိုစာလုံး/စာစုက ဆိုလိုသည့် အဓိပ္ပာယ်တစ်မျိုးတည်းအကြောင်း၊ (သို့မဟုတ် နီးစပ်ဆင်တူသည့် အဓိပ္ပာယ်တစ်စုအကြောင်း) သာ ပါရှိသည်။ သာဓကအားဖြင့် လိမ့်သည့် ဘီး အကြောင်းရေးသည့် ဆောင်းပါးတွင် ဘီးတို့ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာပုံသမိုင်းကြောင်း၊ ဘီးကို အသုံးပြုပုံအမျိုးမျိုး အစရှိသည်တို့ ပါရှိမည်ဖြစ်ပြီး၊ စွယ်စုံကျမ်းပါစာ၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ “ဘီး” ဆိုသည့် စကားလုံးကိုသုံး၍ အမှတ်သညာပြုထားသည့် အကြောင်းကိစ္စ၊ အရာဝတ္ထုအကြောင်း ခြုံငုံ၍ရေးရန် ဖြစ်သည်။

ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်ထက် ရှည်သော်လည်း ချို့ယွင်းဆိုးရွားသည့် ဆောင်းပါးများ၊ သိသိသာသာ မပြည့်စုံသည့် ဆောင်းပါးများကို ဆောင်းပါးတိုများအဖြစ် သတ်မှတ်လေ့မရှိပါ။ ဤသို့ ရှည်သော်လည်း မပြည့်စုံဆိုးရွားသည့် ဆောင်းပါးများကို သန့်ရှင်းရေး တမ်းပလိတ်တစ်ခု ပြုလုပ်၍ ရှင်းလင်းရန်ဖြစ်သည်။

ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်၏ အတိုအရှည်

ဝီကီအမျိုးမျိုးရှိ တည်းဖြတ်သူ အယ်ဒီတာအသီးအသီးတို့သည် ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်တွင် ရှိသင့်သည့် အတိုအရှည်ပမာဏကို နေရာနှင့် အချိန်အခါလိုက်၍ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ သတ်မှတ်လေ့ရှိကြသည်။ ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်သည် ဝါကျဆယ်ကြောင်းထက်မပိုရ၊ စာလုံးရေ ၂၅၀ ထက်မပိုရ၊ စသည်ဖြင့် အခြေအနေကိုလိုက်၍ အမျိုးမျိုးသတ်မှတ်နိုင်ပြီး၊ အင်္ဂလိပ်နှင့် အခြားဝီကီပီးဒီးယားအချို့ရှိ Did you know? စံကိုလိုက်နာကာ အက္ခရာအလုံးရေ (character count) ၁,၅၀၀ ထက်မပိုရဟုလည်း ဆိုလေ့ရှိသည်။ စကားလုံးရေ (word count) ၅၀၀ ထက်ကျော်သည့် ဆောင်းပါးများကို AutoWikiBrowser ဆော့ဖ်ဝဲသုံး၍ ဆောင်းပါးတိုစာရင်းမှ မကြာခဏဆိုသလို ပယ်ဖျက်လေ့ရှိသည်။

သို့သော် ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်သည် မည်ရွေ့မည်မျှထိသာ ရှည်နိုင်သည်ဟု အသေပြဋ္ဌာန်းထားခြင်းမျိုး မရှိပါ။ အလွန်တိုသော ဆောင်းပါးများသည် ဆောင်းပါးတို (stub) များ ဖြစ်လေ့ရှိသော်လည်း၊ တိုတိုင်းလည်း ဆောင်းပါးတို မဖြစ်ပါ။ အချို့အကြောင်းအရာများမှာ ရေးစရာလွန်စွာနည်းသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ တစ်ဘက်တွင်လည်း ရေးစရာများပြားလှသော အကြောင်းအရာတစ်ခုအတွက် ဆောင်းပါးရေးပါက စာပိုဒ်နှင့်ချီ၍ ရှည်နေပြီဖြစ်သော်လည်း ဆောင်းပါးတိုတစ်ခုသာ ဖြစ်နေနိုင်သေးသည်။ အချုပ်ဆိုရလျှင် အတိုအရှည်ပမာဏကိုလိုက်၍ ဆောင်းပါးတိုဖြစ်/မဖြစ် သတ်မှတ်ရန်မဖြစ်နိုင်ဘဲ အယ်ဒီတာ၏ ချိန်ဆဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့်သာ သတ်မှတ်နိုင်သည်။[note ၂] မည်သို့ဆိုစေ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ် ဆောင်းပါးတိုဖြစ်/မဖြစ် ၎င်း၏အတိုအရှည်ကို ဆုံးဖြတ်ရာတွင် ဆောင်းပါးပါ စကားပြေစာကိုယ် (prose text) သက်သက်ကိုသာ စဉ်းစားပြီး ၎င်းဆောင်းပါးတွင်ပါဝင်သည့် စာရင်း၊ တမ်းပလိတ်၊ ရုပ်ပုံနှင့် အခြားတန်ဆာပလာများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားလေ့မရှိပါ။

စံပြဆောင်းပါးတို

မြန်မာဝီကီတွင် မှတ်ပုံတင်ထားသည့် အသုံးပြုသူ မည်သူမဆို ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်ကို စတင်ရေးသားနိုင်သည်။

ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်ရေးသားရာတွင် ရေးမည့် အကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက်၍ လုံလောက်သည့် သတင်းအချက်အလက်တို့ ပါဝင်ရန် အရေးကြီးသည်။ သို့မှာသာ အခြားအသုံးသူများက ဆက်လက်ဖြည့်စွက် ရေးသားနိုင်မည်။ (သာဓကဆိုရသော် “ကျား” ဟု ခေါင်းစဉ်တပ်ကာ ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်စတင်ပြီး စာကိုယ်၌ “ဤစာမျက်နှာသည် ကျားအကြောင်းရေးရန်ဖြစ်သည်” ဟူ၍သာ ရေးထားပါက နောက်လူများ ဇဝေဇဝါဖြစ်ကာ ကျားတိရိစ္ဆာန်အကြောင်းရေးရမည်လော၊ ပုလ္လိင်ကျား အကြောင်းရေးရမည်လော ဝေခွဲမရဖြစ်နိုင်သည်။) အဓိကမှာ ဆိုလိုသည့် အဓိပ္ပာယ်ပေါက်အောင် အများဝန်းကျင်အတွက် ဆက်စပ်ပေးနိုင်ရမည်။ အဆက်အစပ်မရှိသည့် ဆောင်းပါးများသည် အလျှင်အမြန် အဖျက်ခံရနိုင်သည်။

မိမိရေးမည့် အကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက်၍ စာအုပ်စာတမ်းများ၊ စိတ်ချယုံကြည်ရသော ဝက်ဆိုဒ်များကို အသုံးပြု၍ သုတေသန စ နိုင်သည်။ ၎င်းတို့အပြင် အခြားအကိုးအကားများမှ ရရှိသော အသိပညာကို အသုံးပြုနိုင်သော်လည်း မိမိရေးသားသည့် အချက်အလက်ကို ခိုင်မာအောင်၊ ဘက်မလိုက်အောင် ဦးစွာသုတေသနပြုသင့်သည်။ ထိုအကိုးအကားများကို ရှင်းလင်းစွာမရည်ညွှန်းဘဲ တိုက်ရိုက်ကူးချခြင်းသည် စာခိုးမှု (plagiarism) မြောက်သည်။ ဤသို့စာခိုးမှုအချို့သည် မူပိုင်ခွင့် (copyright) ကို ချိုးဖောက်ရာလည်းရောက်သည်။ ထို့ကြောင့် မိမိ၏ အကိုးအကားကို ဖတ်ရှုနားလည်ပြီး မိမိကိုယ်ပိုင် စကားလုံးဖြင့်သာ ပြန်လည်ရေးသားရန်၊ ကျမ်းကိုးရင်းမြစ်ကို တိကျရှင်းလင်းစွာ ရည်ညွှန်းရန် အရေးကြီးသည်။

အခြားနည်းတစ်ရပ်မှာ အင်္ဂလိပ်ဝီကီပီးဒီးယားမှ ဆောင်းပါးများကို ဘာသာပြန်ခြင်းဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားသည့် ဆောင်းပါး၏ အနည်းဆုံး မိတ်ဆက်နိဒါန်းမျှကို ဘာသာပြန်ကာ ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ် စ နိုင်သည်။ ဤနည်းသုံးမည်ဆိုပါက မိမိရေးသားသည့် ဆောင်းပါးကို အင်္ဂလိပ်ဝီကီရှိ ဆောင်းပါးနှင့်ချိတ်ဆက်ရန်[note ၃] အရေးကြီးသည်၊ သို့မှသာ စာခိုးရာမကျဘဲ ဆက်လက်ရှာဖွေ ဖြည့်ဆည်းလိုသူ စာဖတ်သူများအတွက်လည်း အသုံးဝင်မည် ဖြစ်သည်။

ဆောင်းပါးတိုအသစ်တစ်ပုဒ် ရေးမည်ဆိုပါက မိမိရေးမည့် အကြောင်းအရာကိစ္စကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ခြင်း၊ သရုပ်ဖော်ပြခြင်းဖြင့် စတင်နိုင်သည်။ ထိုသို့အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုရာတွင် ကြုံလေ့ရှိသည့် ယုတ္တိဗေဒအလွဲများ (fallacies of definition) ကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။ ရေးသားရာတွင်လည်း အချက်အလက်ကျကျ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းရေးပါ။ သာဓကပြရသော်၊ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးအကြောင်းရေးမည်ဆိုပါက အမည်နှင့် ဘယ်အတွက် ကျော်ကြားရသည်၊ နေရာဒေသတစ်ခုအကြောင်းဆိုလျှင် တည်ရာဒေသနှင့် ဘယ်အတွက်ကျော်ကြားသည်၊ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုဆိုလျှင် ဖြစ်ရပ်၏ ကျောရိုးနှင့် မည်သည့်အချိန်က ဖြစ်ခဲ့သည် စသည်တို့ကို ရေးသားနိုင်ပါသည်။

ပြီးလျှင် ရေးခဲ့ပြီးသည့် အခြေခံ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်၊ ဖော်ပြချက်တို့ကို မူတည်၍ ဖြည့်စွက်ရေးသားပါ။ သင့်တော်သည့် စကားလုံးများကို သက်ဆိုင်ရာ ဝီကီဆောင်းပါးနှင့် ချိတ်ဆက်ညွှန်းဆိုပါ၊ သို့မှသာ ထိုစကားလုံးများနှင့် မရင်းနှီးသည့် စာဖတ်သူတို့ ဆက်လက်လေ့လာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ချိတ်ဆက်ရာတွင်လည်း မလိုအပ်ဘဲ ချိတ်ဆက်ခြင်းမဖြစ်ရန် သတိပြုပါ။ ဆက်လက်လေ့လာခြင်းမပြုဘဲ နားမလည်နိုင်သည့် စကားလုံးများကိုသာ ချိတ်ဆက်ရန် သတိပြုပါ။ နောက်ဆုံးထပ်မံ သတိပြုရန်မှာ အကိုးအကားညွှန်းဆိုခြင်းကို မမေ့မလျော့ပြုလုပ်ရန် ဖြစ်ပါသည်။

ဤသို့ဖြင့် မိမိစတင်ရေးသားကာ သိမ်းဆည်းပြီးသည့် ဆောင်းပါးတိုကို အခြားအသုံးပြုသူများက ဆက်လက်ဖြည့်စွက် ရေးသားနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ဆောင်းပါးတိုအဖြစ်မှတ်သားခြင်း

ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်အား ဆောင်းပါးတိုအဖြစ် မှတ်သားလိုပါက ဆောင်းပါး၏ အဆုံး၌ ဆောင်းပါးတို (stub) တမ်းပလိတ်အား ထည့်သွင်းရန်ဖြစ်သည်။ ထည့်သွင်းပုံ ထည့်သွင်းနည်းမှာ အခြားတမ်းပလိတ်များနည်းတူ တွန့်ကွင်းနှစ်ထပ်တစ်စုံကြား တမ်းပလိတ်နာမည်ရေးထည့်ရုံသာ ဖြစ်သည်။ (သာဓက၊ {{stub}}။) စတိုင်လက်စွဲ အလိုအရ ဤဆောင်းပါးတို တမ်းပလိတ်ကို ပြင်ပချိတ်ဆက်လင့် (external link) များ၏နောက်၊ နီးစပ်ဆက်နွယ်ဆောင်းပါးတစ်စုအကြား လှည့်လည်သွားလာနိုင်ရန် ပြုလုပ်ထားသည့် navigation plane အားလုံး၏နောက်၊ အမျိုးအစားတဂ် (category tag) အားလုံး၏နောက်၊ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်၏ နောက်ပိတ်ဆုံးမှသာ ထည့်သွင်းရမည်ဖြစ်သည်။ ဆောင်းပါးတိုတမ်းပလိတ်များသည် ကူးပြောင်းထည့်သွင်းထားသည့် (transcluded) တမ်းပလိတ်များဖြစ်ပြီး အစားထိုးထည့်သွင်းထားသည့် (substituted) တမ်းမလိတ်များမဟုတ်ကြပါ။[note ၄]

ဆောင်းပါးတိုတစ်ပုဒ်သည် အမျိုးအစားတစ်မျိုးထက်မကတွင် ပါဝင်ပါက ဆောင်းပါးတိုတမ်းပလိတ်ကို တစ်မျိုးထက်ပို၍ သုံးနိုင်သည်။

မှတ်စု

  1. ဤသို့ခွဲခြားခြင်းကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ အတွေးအခေါ်ပညာ (analytic philosophy) မှ အသုံးပြု-ဖော်ပြ ခွဲခြားခြင်း (use-mention distinction) ဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်။
  2. ဤနေရာတွင် အင်္ဂလိပ်ဝီကီပီးဒီးယားရှိ ခရူးတန်-လန်ဒန် စည်းမျဉ်း (Croughton-London rule) အမည်ရှိ အသုံးပြုသူရေး အက်ဆေး (user essay) တစ်ပုဒ်က အထောက်အကူပြုနိုင်သည်။
  3. ဝီကီပီးဒီးယားကို စားပွဲတင်ကွန်ပျူတာ (desktop) သုံး၍ ရေးဖတ်ပါက မျက်နှာပြင်၏ လက်ဝဲအောက်စွန်း၌ "Add links" အမည်ရှိ စာတန်းကိုနှိပ်ပါ။ "Link with page" ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဒိုင်ယာလော့ပြတင်း (dialog box) ပေါ်လာပါက Language အကွက်တွင် "English (enwiki)" ဟုလည်းကောင်း၊ Page တွင် မိမိချိတ်ဆက်လိုရာ အင်္ဂလိပ်စာမျက်နှာခေါင်းစဉ်ကိုလည်းကောင်း ရိုက်သွင်းကာ နောက်ဆုံး "Confirm" ခလုတ်ကိုနှိပ်ခြင်းဖြင့် ဘာသာအသီးသီးသုံး ဝီကီပီးဒီးယားများအကြား ချိတ်ဆက်နိုင်သည်။
  4. ကူးပြောင်းထည့်သွင်းတမ်းပလိတ်သုံးဆောင်းပါးများမှာ မူရင်းတမ်းပလိတ်ကို ပြောင်းလဲပါက လိုက်လံပြောင်းလဲပြီး၊ အစားထိုးထည့်သွင်းတမ်းပလိတ်သုံးဆောင်းပါးများမှာ မူရင်းတမ်းပလိတ်ကို ပြောင်းလဲသော်ငြား လိုက်လံပြောင်းလဲခြင်းမရှိပါ။ အသေးစိတ်ကို transcluded နှင့် substituted တွင်ရှုပါ။