ဝေဒနာက္ခန္ဓာ

အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်စသော ဝေဒနာအစုကို “ဝေဒနာက္ခန္ဓာ” ဟုခေါ်ဆိုသည်။

(တစ်နည်း) ရှစ်ပါးသော ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ် အစရှိကုန်သော တစ်ခုယုတ်ကိုးဆယ်သောစိတ်တို့နှင့် တကွဖြစ်သော ဝေဒနာစေတသိက်ကို “ဝေဒနာက္ခန္ဓာ”ဟု ခေါ်ဆိုသည်။

ဝေဒနာ စေတသိက်မှ လွတ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာမည်သည် မရှိ။

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ရာသည်-(၁) ပုဂ္ဂိုလ်၊ (၂)ဘုံဟူ၍ ၂-ပါးအပြားရှိသည်။

ပုဂ္ဂိုလ်အားဖြင့် ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၃-ပါး

ထိုတွင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း (၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာဖြစ်ဆဲ ပုဂ္ဂိုလ်၊ (၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ဖြစ်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်၊ (၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာဖြစ်လတ္တံ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ၃-ပါး အပြားရှိသည်။

ထိုတွင် (၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ဖြစ်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည်-စတုဝေါကာရဥပပဇ္ဇန္တ ဖြစ်သော တိဟိတ်ပုထုဇဉ်, အောက်ဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက်တို့နှင့် ပဉ္စဝေါကာရ ဥပပဇ္ဇန္တဖြစ်သော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်, အောက် ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက်တို့တည်း။

(၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာဖြစ်ပြီး ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် ခပ်သိမ်းသောဥပပဇ္ဇန္တ, စဝန္တဖြစ်သော ပုထုဇဉ် ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်, ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက် တို့တည်း။

(၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာဖြစ်လတ္တံ့ ပုဂ္ဂိုလ် ဟူသည် ပစ္ဆိမဘဝိကမှတစ်ပါး ခပ်သိမ်းသော ဥပပဇ္ဇန္တ, စဝန္တဖြစ်သော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်, အောက်ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက် တို့တည်း။

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ရာဘုံ

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ရာဘုံဟူသည် စတုဝေါကာရ ၄-ဘုံ, ပဉ္စဝေါကာရ ၂၆-ဘုံအားဖြင့် ၃၀-သော ဘုံတို့တည်း။

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်

ထို့အတူ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ရာသည်လည်း (၁) ပုဂ္ဂိုလ်, (၂)ဘုံဟူ၍ ၂-ပါး အပြားရှိသည်။

ထိုတွင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း (၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာချုပ်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်, (၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာချုပ်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်၊ (၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ချုပ်လတ္တံ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ၃-ပါး အပြားရှိသည်။

ထိုတွင် (၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ချုပ်ဆဲပုဂ္ဂိုလ် ဟူသည် စတုဝေါကာရ, ပဉ္စဝေါကာရစဝန္တ ဖြစ်သော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်, ၄-ယောက်, ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်တို့တည်း။

(၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာချပ်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် ခပ်သိမ်းသော ဥပပဇ္ဇန္တ, စဝန္တဖြစ်သောပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်, ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်တို့တည်း။

(၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ချုပ်လတ္တံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် ပရိနိဗ္ဗန္တမှတစ်ပါး ခပ်သိမ်းသော ဥပပဇ္ဇန္တ, စဝန္တဖြစ်သော ပုထုဇဉ် ပုဂ္ဂိုလ် ၄-ယောက်, အောက်ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက်တို့တည်း။

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ရာ ဘုံ

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၏ချုပ်ရာ ဘုံဟူသည် စတုဝေါကာရ ၄-ဘုံ, ပဉ္စဝေါကာရ ၂၆-ဘုံအားဖြင့် ၃၀-သောဘုံတို့တည်း။

ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိသော ပုဂ္ဂိုလ်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း-(၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိဆဲပုဂ္ဂိုလ်။ (၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိပြီးပုဂ္ဂိုလ်။ (၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိလတ္တံ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ၃-ပါးအပြား ရှိသည်။

ထိုတွင် (၁) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍ သိဆဲပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်တည်း။

(၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပိုင်းခြား၍သိပြီးပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် အရဟတ္တဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်တည်း။

(၃) ဝေဒနာက္ခန္ဓာကိုပိုင်းခြား၍ သိလတ္တံ့ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် ကျွတ်ထိုက်သော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်, အောက်မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက်, အောက်ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် ၃-ယောက် တို့တည်း။

ပိဋကလမ်းညွန်လာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ

ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသ - သုတ္တန္တဘာဇနီယ။ ။ အဘိဓမ္မာဘာဇနီယ။ ဝေဒနာပဒနိဒ္ဒေသ၊ (ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ)၊ ။ ဝေဒနာပုဒ်အဖွင့်၊ ။ ဝေဒနာတိကဝဏ္ဏနာ၊ ။ လက္ခဏ-ရသ စသည်ကို ပြဆိုခန်း။ ။ ဝေဒနာဝါရဝဏ္ဏနာ၊ ။ ဝေဒနာနာနတ္တသုတ်၊ ။ ဝေဒနာသံယုတ္တ၊ ။ ဝေဒနာသုတ်၊ (ပ-ဒု) အကျယ် ဝေဖန်၍ ဟောထား၏။ ။ ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ၊ ။ ။ ဝေဒနာလက္ခဏပဥှ၊

ဝေဒနာနှင့်စပ်၍ မှတ်သားဖွယ်များ

ဝေဒနိယကမ္မ-၃-မျိုးကိုအရကောက် ပြပုံ၊ (သုခ၊ ဒုက္ခ၊ အဒုက္ခမသုခ)၊ ။ ဝေဒနာနှင့်စပ်၍၎င်း၊ ဝေဒနာ၌ အနုသယ ကိန်းမကိန်းနှင့် စပ်၍၎င်း၊ မေးခဏ်း၊ ဝေဒနာ-၂ ပါးဖြစ်ပုံကို ပြဆိုခဏ်း၊ (ပဉ္စဒွါရ၌ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ မနောဒွါရ၌ဖြစ်သော ဝေဒနာ)၊ ။ ဝေဒနာ ၂-မျိုးခွဲပြပုံ၊ (သာမိသဝေဒနာ၊ နိရာမိသဝေဒနာ)၊ အဂါရဝသုတ်။ ။ ဝေဒနာဖြစ်ကြောင်း ၈-ပါးဂါထာ၊ သီဝကသုတ်၊ ။ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာသမုဒယ၊ ဝေဒနာနိရောဓ၊ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ-လေးချက်ခွဲပြ ပုံဟောသော အညတရဘိက္ခုသုတ်၊ ပုဗ္ဗသုတ်၊ ဉာဏသုတ်၊ သမ္ဗဟုလဘိက္ခုသုတ်၊ ။ ဝေဒနာပဥှာသုတ်၊ ။ ဝေဒနာ၌ သစ္စာလေးပါးညွှန်ပြပုံ၊ ဝေဒနာ၏ အကြောင်းများကို ဟောထားသော ဝိဟာရသုတ်၊ (ပ-ဒု) ။ ဝေဒနာဖြစ်ကြောင်း ချုပ်ကြောင်းများကို ဟောထားသော ဥပ္ပဋိပါဋိကသုတ်-သံ။ ။ ဝေဒနာ ၅-ပါးဖြစ်ကြောင်းကိုဟောထားသော ကဋ္ဌောပမသုတ်-သံ။ ။ ဝေဒနာ၌ဖြစ်သော အနုသယကိုပယ်ရန် ဟောထားသော ပဟာနသုတ်-သံ၊ ဝေဒနာကို သည်းခံနိုင်ရန် သတိပဋ္ဌာန်ကို ပွါးများရမည်ဟု ဟောထားသော မာနဒိန္နသုတ်-သံ။ ။ ဝေဒနာသုံးပါးကို အနိစ္စဟု ဟောထားသော ရဟောဂတသုတ်-သံ။ ။ ဝေဒနာသုံးပါးချုပ်လျှင် နိဗ္ဗာန်မြင်ရကြောင်း ဟောထားသော သမာဓိသုတ်-သံ။ ။ ဝေဒနာ၌ နိဒါန-ဝေမတ္တ-ဝိပါက-နိရောဓ-နိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ-၅-ချက်ဖြင့် ဝေဖန်၍ ဟောထားသော နိဗ္ဗေဓိကသုတ်၊

ဝေဒနာနုပဿနာဝဏ္ဏနာ -၊ ကျယ်ဝန်းစွာပြဆိုထား၏။ ။ ဂေလညသုတ် (ပ-ဒု)၊ အကျယ်၊ ဤ၌ အနိစ္စလက္ခဏာတင်ပြပုံ မှတ်သားဖွယ် ကောင်းလှ၏။ ။ ။ ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ၊ ဥဒ္ဒေသ။ ။ နိဒ္ဒေသ။ ။ (သတိပဋ္ဌာနသုတ်၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ-ပုဒ် အဖွင့်တိုင်း၌လည်း ရှိ၏)။ ။ ဝေဒနာ ၆-ပါး၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ စသည် ၆-ပါး၊ ။ ဒီဃနခသုတ်-။ သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ် လက်ဖျောက်တချက်တီးရာကာလ၌ ဝေဒနာကို ကုဋေတသိန်း မက ဖြစ်ပျက်ကြကြောင်း မိန့်ဆိုထားပုံ၊ ။