တတိယ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

* [[ဒုတိယ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်]]ပွဲတွင်လည်း အင်္ဂလိပ်တို့အား မနိုင်ခဲ့ချေ။

* [[တတိယအင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်|တတိယ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်]]ပွဲတွင်လည်း မြန်မာတို့ လက်နက်ချခဲ့ကြရသည်။

 

ဤစစ်ပွဲသည် ၁၉ ရာစုအတွင်း မြန်မာတို့အတွက် ဗြိတိသျှအင်ပါယာနှင့် နောက်ဆုံးစစ်ပွဲဖြစ်သည်။

'''တတိယအင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်''' ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းမှာ ဘုံဘေဘားမားကုမ္ပဏီက သစ်ခိုးသည်ကို မြန်မာမင်းက ဒဏ်ရိုက်ခြင်းကို အင်္ဂလိပ်တို့က မကျေနပ်သည့်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့်အထိ ဖြစ်သည်။

 

မြန်မာအစိုးရသည် အခြားနိုင်ငံများနှင့် မဟာမိတ်စာချုပ် ပြုလုပ်နေခြင်းကို အင်္ဂလိပ်အစိုးရက များစွာ သဘောမကျ ဖြစ်နေစဉ်တွင် အင်္ဂလိပ် ကုမ္ပဏီက မြန်မာတို့ ပိုင်ဆိုင်သော သစ် ၈၀၀၀၀ ကျော်ထုတ်ယူသည်ကို သစ် ၃၀၀၀၀ကျော်သာ ထုတ်ယူပါသည်ဟု မြန်မာသစ်ခေါင်းကြီးများသို့ စာရင်းပြခဲ့ကြသည်။ ထိုတင်ပြသော သစ်စာရင်းကို မြန်မာသစ်ခေါင်းကြီးများက မကျေနပ်၍ မြန်မာအစိုးရအား တိုင်ကြားရာ တိုင်ကြားချက်စာရင်းကို မြန်မာအစိုးရက အတည်မပြုမူ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဖက်အရာရှိများ၏ သဘောတူ အင်္ဂလိပ်သစ်တောရုံးရှိ သစ်ထုတ်စာရင်းကို မျက်နှာစုံညီသွားရောက် ကူးယူစစ်ဆေးခဲ့ကြသည်။ ထိုအခါ မြန်မာသစ်ခေါင်းများ တိုင်ကြားချက်အတိုင်း သစ် ၈၀၀၀၀ ကျော်ကို ထုတ်ယူကြောင်း တွေ့ရှိသဖြင့် သစ် ၈၀၀၀၀ ကျော် တန်ဖိုးငွေ ၂၃ သိန်းကျော်ကို ဘုံဘေ-ဘာမားကုမ္ပဏီက ပေးလျှော်စေရန် မြန်မာလွှတ်ရုံးတော်က စီရင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကုမ္ပဏီလူကြီးတို့က မကျေနပ်နိုင်ဆို၍ အင်္ဂလိပ်အစိုးရသို့ တိုင်ကြားပြန်ရာ သစ်မှုအတွက် နှစ်တိုင်းနှစ်ပြည် စစ်ဖြစ်ပွားက အများသူတို့မှာ အတိဒုက္ခဖြစ်ကြတော့မည်ဟု မြန်မာအစိုးရက စိုးရိမ်မကင်း ရှိသဖြင့် ဘုံဘေ-ဘားမားကုမ္ပဏီမှ ပေးလျှော်ရန် ရှိသည့် သစ်ဖိုးငွေ ၂၃သိန်းကျော်ကို မတောင်းမခံ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပြုလိုက်သည်။

မြန်မာအစိုးရသည် ဘုံဘေ-ဘားမားကုမ္ပဏီက ပေးလျော်ရန် ရှိသည့် သစ်ဖိုးငွေ ၂၃ သိန်းကျော်ကို မတောင်းမခံ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပြုထားပါသော်လည်း အင်္ဂလိပ်အစိုးရက မြန်မာအစိုးရထံ တောင်းဆိုသည့် အချက် ၅ ချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

#သစ်မှုကို ထပ်မံစစ်ဆေးရန် အင်္ဂလိပ်အစိုးရ ကိုယ်စားလှယ်စေလွှတ်ရန်၊ ဆိုက်ရောက်သည့်အခါ မြန်မာဘုရင် အရှေ့တော်သို့ ဆောင်ဓား စွဲကိုင်၊ ဖိနပ်စီးနင်းဝင်ရောက်ပြီးမှ နှစ်ဖက်အရာရှိတို့ စီရင်ဆုံးဖြတ်ရန်၊

ထို့ပြင် စစ်ဖြစ်ရသည့်အခြေခံအား သုံးသပ်လျှင်

 

စသည့်အချက်တို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။<br />

 

== သမိုင်းနောက်ခံ ==

[[File:Burma1885peacockfeltflag2.jpg|thumb|left|150px|၁၈၈၅ ခုနှစ် မြန်မာ့ဒေါင်းအလံ]]အထက်ပါအချက်များဖြင့် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲများဖြစ်ရန် တာစူနေချိန်၌ မြန်မာတို့သည် ခုခံတိုက်ခိုက်ရန် စစ်ပြင်ဆင်မှုများကို ပြုလုပ်ကြလေတော့သည်။

အောက်မြစ်စဉ် စစ်ကြောင်းတွင် ပါဝင်ချီတက်သော တပ်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

# စက်ဝန်၊ ယွန်းစုဝန်မင်းရဲညွန့်တပ်.... ( လူ ၁၀၀)

== တိုက်ပွဲများစတင် ==

ဗိုလ်ချုပ်ပရင်ဒါဂတ်စ်သည် သူ၏ ခြေလျင်တပ်များကို တပ်မကြီး (၃) တပ်ခွဲ၍ ဗိုလ်ချုပ်မှူး-ဖိုးရားဒ်)၊ ဗိုလ်ချုပ်မှူး-ဝှိုက်၊ ဗိုလ်ချုပ်မှူး-နော်မန် တိုးအား ဦးစီးစေသည်။

အင်္ဂလိပ်တို့၏ အထက်ပါ တပ်များသည် ခ၏၁၈၈၅ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းအတိုင်း မြန်မာနယ်ထဲသို့ စတင်ချီတက်ကြကာ မင်းလှခံတပ်နှင့် အင်္ဂလိပ်တို့ စတင်တွေ့ရှိတိုက်ခိုက်ကြသည်။

မြန်မာတို့ဘက်မှမူကား အထက်ဖော်ပြပါအတိုင်း ခံစစ်ကြောင်း ၅ ကြောင်း ခွဲဝေချထားလျက် ဆီကြိုတိုက်ခိုက်ရန် အသင့်စောင့်ဆိုင်းနေကြလေသည်။ ဆင်ပေါင်ဝဲအနီး ထူးပေါ်ကရွာမှ အရှေ့ဘက်မြစ်အလည်ရှိ လွန်ချည်ကွန်းအထိ၎င်း၊ မလွန်အနီးနှင့် မင်းလှအနီးတွင်၎င်း၊ မြစ်အတွင်းသို့လှေများ၌ ကျောက်ခဲများတင်၍ မြှုပ်ပြီး ရေကြောင်း ပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်ထားလေသည်။

== မင်းလှခံတပ် တိုက်ပွဲ ==

အင်္ဂလိပ်များသည် အစီအစဉ်အတိုင်း မင်းလှခံတပ်ကို တိုက်ခိုက်သည်။ အင်္ဂလိပ်နံပါတ် ၁၁ ဘင်းဂေါလ် ခြေလျင်တပ်က ခံတပ်၏ အနောက်ဖက် တံခါးမကြီးကို အတင်းဖွင့်ရန် ကြိုးစားတိုက်ခိုက်ကြသည်။ မြန်မာတို့ကလည်း ပြင်းထန်စွာပင် အမြောက်ကြီးများ၊ မားစကက် သေနတ်များဖြင့် ခုခံကြသည်။ အနီးကပ်တိုက်ပွဲများ ဖြစ်သည်ကတစ်ကြောင်း၊ လမ်းခရီးကွေ့ကောင်သည်က တကြောင်း စသည်တို့ကြောင့် အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် အခက်အခဲ အမျိုးမျိုးနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ထို့ကြောင့် အင်္ဂလိပ်တို့အဖို့ မှန်းချက်နှင့် နှမ်းထွက်မကိုက်ကြတော့ချေ။ မြန်မာတို့ကလည်း ဇွဲသတ္တိ ကြီးမားစွာ ခုခံနေကြောင်းတွေ့ရသည်။

ကာနယ်ဆင်ဗဆင်သည် သူ့တပ်သားများအား စုရုံးကာ မင်းလှခံတပ်သို့ အတင်းချီ၍ ခံတပ်၏ အပေါ်ထပ်သို့ ခက်ခဲစွာ တက်ကြသည်။ အင်္ဂလိပ် ရေတပ်မှလည်း မင်းလှခံတပ်သို့ အမြောက်များဖြင့် လှမ်း၍ပစ်ပေးနေသည်။ မြန်မာတပ်သားများ၊ အင်္ဂလိပ်တပ်သားတို့ ဘတပြန်-ကျားတပြန် လုံးထွေးတိုက်ခိုက်ကြသည်။ မြန်မာ့တပ်မတော်မှလည်း အင်္ဂလိပ် သင်္ဘောများကို အမြောက်များနှင့် ပြန်လည်ပစ်ခတ်သည်။

နောက်နေ့တွင် အင်္ဂလိပ်တို့ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်ချီတက်လာကြသည်။ မကွေးမြို့၌ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းကို ပိတ်ဆို့ရန် တာဝန်ပေးခြင်း ခံရသော အီတလီလူမျိုး ကိုမိုတိုနှင့် မိုလီနာရီတို့ လက်နက်ချရလေသည်။

ညောင်ဦး၊ ပခုက္ကူ၊ မကွေးမြို့များကို သိမ်းယူလေသည်။[[File:Mindhla after capture1885.jpg|thumb|192x192px|မင်းလှခံတပ်တိုက်ပွဲအပြီး]]

 

== မြန်မာတို့ လက်နက်ချရခြင်းနှင့် သီပေါမင်း ပါတော်မူရခြင်း ==

၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် အင်းဝခံတပ်ရှိ ဗိုလ်မှူးကင်း၊ အတွင်းဝန်ခေါင်ဆောင်သော မြန်မာတပ်များကို အင်္ဂလိပ်တို့ ဝန်းဝိုင်း တိုက်ခိုက်ရန် ပြင်ဆင်နေစဉ် နေပြည်တော်မှ အမိန့်အရ မြန်မာတို့ လက်နက်ချလိုက်ရသည်။ ထို့အပြင် နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက်နေ့၌ မန္တလေးနေပြည်တော် ဆိပ်ကမ်းသို့ အင်္ဂလိပ်တပ်များ ရောက်ရှိသည်။ ၎င်းနေ့တွင် အင်္ဂလပ်တပ်များက နန်းတော်သို့ ချီတပ်ဝန်းရံပြီးနောက် သီပေါမင်းနှင့် ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးဆောင်သော မြန်မာမှူးမတ်များနှင့် တွေ့ဆုံ၍ လက်နက်ချရန် စကား ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။

[[File:Saya Chone's "King Thibaw Leaving Mandalay".png|alt=|left|thumb|223x223px|သီပေါမင်း ပါတော်မူ၍ မြန်မာတို့ ဝမ်းနည်းစွာ နှုတ်ဆက်နေရပုံ]]

 

== စစ်ရှုံးခြင်း အကြောင်းအရင်းများ ==

 

== ကိုးကား ==