ဥရုဝေလ

(၁) ကြီးမားသော-များပြားသော-သဲ၊ သဲအစု၊ သဲပုံ၊ သဲသောင်ပြင်။

(၂) သီလအပိုင်းအခြားကို လွန်ကျူးခြင်းကြောင့် ဆောင်ထားအပ်သော သဲပုံ။

(၃) ကြီးစွာသောသဲသောင်ကမ်းနှင့်တူသော သဲအစု သဲပုံကြီး။

(၄) သဲအစုသဲပုံကြီးအနီး၌ တည်သောရွာ၊ ဥရုဝေလရွာ။

(၅) ဥရုဝေလနဂါး။

ဥရုဝေလ

ဂေါတမဘုရားရှင်မပွင်မီအခါကတစ်ထောင်သော အမျိုးကောင်းသားတို့သည် လူ့ဘောင်မှ ခွါ၍ ရသေ့ရဟန်းပြုပြီးလျှင် “ကာယကံ ဝစီကံတို့ကို လွန်ကျူးပြုကျင့်လျှင် သူတစ်ပါးတို့အား ထင်ရှားသောကြောင့် အချင်းချင်း စောဒနာခွင့် ရကြ၏။ မနောကံသက်သက်ကို ကြံစည်အောက်မေ့ရာ၌ သူတစ်ပါးတို့အား မထင်ရှားသောကြောင့် အချင်းချင်း စောဒနာခွင့် မရနိုင်၊ ထို့ကြောင့် ကာမဝိတက် စသည်ကို ကြံမိခဲ့သော် မိမိကိုယ်ကိုမိမိ ဆုံးမခြင်း ဖြစ်ရလေအောင် ဖက်ခွက်ဖြင့် သဲကို ဆောင်ယူ၍ ဤအရပ်၌ စုပုံထားကြရမည်”ဟု ကတိကဝတ် ပြုကုန်၏။ ထိုကတိကဝတ်အတိုင်း ကာမဝိတက် စသည်ကို ကြံစည်အောက်မေ့မိသော ရသေ့တို့သည် သဲအစုကို ဆောင်၍ စုပုံကြသောကြောင့် အကြိမ်များလာသောအခါ ကြီးစွာသော သဲစု သဲပုံကြီး ဖြစ်လာသဖြင့် ဥရုဝေလဟု ထင်ရှားလေသည်။

နောင်အခါ ထိုသဲစုသဲပုံကြီးကို နောင်လာနောက်သားတို့သည် ကာရံ၍ စေတီ ဌာန ပြုကြလေသည်။

ထိုဥရုဝေလ အရပ်၌ ဘုရားရှင်သည် ခြောက်နှစ်တိုင်တိုင် ဒုက္ကရ စရိယာ ကျင့်တော်မူခဲ့လေသည်။

ထိုသဲပုံကြီးအနီးရှိရွာကိုလည်း ဥရုဝေလ ဟု ခေါ်သည်။

ဥရုဝေလတော

ဘုရားအလောင်းသည် တောအုပ်၌ နေ့သန့်နေတော်မူ၍ ညချမ်းအခါ၌ သောတ္တိယလှူအပ်သော မြက်ရှစ်ဆုပ်ကိုယူ၍ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်သို့ ကြွတော်မူသည် ဟု-မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈-၌ လာသည်ကိုထောက်၍ ထိုသဲစုသဲပုံကြီး အနီး၌လည်း တောအုပ်ရှိကြောင်း သိရသည်၊ ထိုတောအုပ်ကိုပင် ရည်ရွယ်၍ “ဥရုဝေလတော၌ ဒုက္ကရစရိယကျင့်တော်မူသည်”ဟု စာဖွဲ့ကြသည်။ (သာသနာ ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ, ဋီကာတို့၌မူ ဥရုဝေလတောဟု တိုက်ရိုက်မတွေ့ချေ။ ဗုဒ္ဓသာသနိကပထဝီဝင် ကျမ်း၊ နှာ။ ၁၁၆-၌ " ဗုဒ္ဓသာသနာယတ္တတော်နှင့်စပ်သော) သင်္ခတကျမ်းများ၌ကား ဤ တောကို ဥရုဝေလွှာ” ဟု ခေါ်ဆိုရေးသားရာ ဟု အဓိပ္ပါယ်အားဖြင့် ဥသျှစ်သီးကြီးများ ရရှိနိုင်သော တော ဟုဆိုလိုသည်၊ ၎င်းဥရုဝေလာကို ယခု ဣန္ဒြိယတိုင်းသားများက (ဍ္ဎုံဂသျှရိ) ဟု ခေါ် ကြသည်၊ တည်ရာကား မဟာဗောဓိမှ အရှေ့ ဘက်အနီး နေရဉ္ဇရာမြစ်ရှိရာ၎င်းနေရဉ္ဇရာမြစ်၏ အရှေ့ဘက်ကမ်းမှာ တည်ရှိသည်”ဟု လာသည်။