ဝိတက်

(၁) ဝိတက် --

• (က) အာရုံကို ကြံကြောင်း ဖြစ်သော တရား။
• (ခ) အာရုံကို ကြံတတ်သော တရား။
• (ဂ) အာရုံကို ကြံခြင်းမျှ ဖြစ်သောတရား။
• (ဃ) သမ္ပယုတ်တရားတို့ကို အာရုံသို့ ရှေ့ရှု တင်ပေးတတ်သော တရား။
• (င) ဆုံးဖြတ်ကြောင်းဖြစ်သော ဝိတက်။

(၂) ဝိတက်, ဝိစာရ။

(၃) ဝိတက္ကသုတ် ၃-သုတ်။

ဝိတက်၏ လက္ခဏာစသည်

• ဝိတက်သည် အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်းလျှင် မှတ်ကြောင်း လက္ခဏာရှိ၏။
• အာရုံကို အစမှခေါက်ခြင်း, ရှေးရှုခေါက်ခြင်း,ထက်ဝန်းကျင် ခေါက်ခြင်း, လှည့်လည်၍ ခေါက်ခြင်း, ပြန်လှန်၍ ခေါက်ခြင်း, ဟူသော ကိစ္စရှိ၏။
• အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုဆောင် တတ်, ဆွဲငင်တတ်သော တရားဟူ၍ ယောဂီ ရှေးရှုထင်တတ်၏။
• ပုဂ္ဂိုလ်၏ဉာဏ်အား ထင်ခြင်းသို့ ရောက်သောအာရုံလျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရှိ၏။

ဝိတက် ၂-ပါး

ဝိတက်သည် —

• (၁) ခေမဝိတက်-ဘေးကင်းခြင်းကို ပြုတတ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၂) ပဝိဝေကဝိတက်-ကိလေသာတို့ မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းနှင့် တကွဖြစ်သော ကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၂-ပါး အပြားရှိ၏။

ဝိတက် ၆-ပါး

တစ်နည်း — ဝိတက်သည် အကုသိုလ် (မိစ္ဆာ) ဝိတက် ၃-ပါး, ကုသိုလ် (သမ္မာ) ဝိတက် ၃-ပါးအားဖြင့် ၆-ပါး အပြားရှိ၏။

ထိုတွင် အကုသိုလ် (မိစ္ဆာ) ဝိတက် ၃-ပါး ဟူသော်ကား—

• (၁) ကာမဝိတက်-ဝတ္ထု ကာမ, ကိလေသာကာမတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၂) ဗျာပါဒဝိတက်-စိတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်, ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်စေတတ်သော (ဒေါသ) တရားနှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၃) ဝိဟိံသာဝိတက်-သတ္တဝါတို့ကို ညှဉ်းဆဲကြောင်းဖြစ်သော တရားနှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်းဟူ၍ ၃-ပါးရှိ၏။

ကုသိုလ် (သမ္မာ) ဝိတက် ၃-ပါးဟူသော် ကား—

• (၁) နေက္ခမ္မဝိတက်-အလောဘ စေတသိက်, ပဌမဈာန်, ကုသိုလ်စိတ် ၂၁-ပါး, နိဗ္ဗာန်ဟုဆိုအပ်သော ထွက်မြောက်တတ်သောတရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၂) အဗျာပါဒဝိတက်-မေတ္တာ(အဒေါသ)နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်းခြင်း။
• (၃) အဝိဟိံသာ ဝိတက်-ကရုဏာနှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၃-ပါး ရှိ၏။

ဝိတက် ၉-ပါး

တစ်နည်း — ဝိတက်သည်

• (၁) ကာမ ဝိတက်။
• (၂) ဗျာပါဒဝိတက်။
• (၃) ဝိဟိံသာ ဝိတက်။
• (၄) ဉာတိဝိတက်-အဆွေအမျိုး တို့နှင့်စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၅) ဇနပဒ ဝိတက်-တိုင်းပြည်, နိုင်ငံ, ဇနပုဒ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၆) အမရာ ဝိတက်-မသေခြင်းအကျိုးငှါ ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) သေခြင်းကင်းကွာ ချမ်းသာဖို့အကျိုးငှါ ဟု ယူဆ၍ ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ကျင့်အပ်သော အကျင့်နှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) နတ်ချစ်ခြင်းအကျိုးငှါ ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) နတ်ချစ်ခြင်းအကျိုးငှါဟု ယူဆ၍ “ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ကျင့်အပ်သော အကျင့်နှင့်စပ် ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) (တစ်ဖက်ဖက်၌ မရပ်တည်နိုင်သဖြင့်) မပြတ်သားသော-အမရမည်သော ငါးကဲ့သို့ ရှောင်လွှဲတတ်, ငြင်းပယ်တတ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၇) ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တဝိတက်-သူတစ် ပါးတို့အား သနားတတ်သည်၏အဖြစ်နှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၈) လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တဝိတက်- ပစ္စည်းဥစ္စာ, အရိုအသေပြုခြင်း, ကျော်စောခြင်းတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၉) အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တဝိတက်- မိမိကို သူတစ်ပါးတို့က-မထီမဲ့မြင် မပြုစေလိုခြင်း-အထင်အမြင် မသေးစေလိုခြင်း-နှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၉-ပါး အပြားရှိ၏။