ဝိတက်

(၁) ဝိတက် --

• (က) အာရုံကို ကြံကြောင်း ဖြစ်သော တရား။
• (ခ) အာရုံကို ကြံတတ်သော တရား။
• (ဂ) အာရုံကို ကြံခြင်းမျှ ဖြစ်သောတရား။
• (ဃ) သမ္ပယုတ်တရားတို့ကို အာရုံသို့ ရှေ့ရှု တင်ပေးတတ်သော တရား။
• (င) ဆုံးဖြတ်ကြောင်းဖြစ်သော ဝိတက်။

(၂) ဝိတက်, ဝိစာရ။

(၃) ဝိတက္ကသုတ် ၃-သုတ်။

ဝိတက်၏ လက္ခဏာစသည်

• ဝိတက်သည် အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်းလျှင် မှတ်ကြောင်း လက္ခဏာရှိ၏။
• အာရုံကို အစမှခေါက်ခြင်း, ရှေးရှုခေါက်ခြင်း,ထက်ဝန်းကျင် ခေါက်ခြင်း, လှည့်လည်၍ ခေါက်ခြင်း, ပြန်လှန်၍ ခေါက်ခြင်း, ဟူသော ကိစ္စရှိ၏။
• အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုဆောင် တတ်, ဆွဲငင်တတ်သော တရားဟူ၍ ယောဂီ ရှေးရှုထင်တတ်၏။
• ပုဂ္ဂိုလ်၏ဉာဏ်အား ထင်ခြင်းသို့ ရောက်သောအာရုံလျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရှိ၏။

ဝိတက် ၂-ပါး

ဝိတက်သည် —

• (၁) ခေမဝိတက်-ဘေးကင်းခြင်းကို ပြုတတ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၂) ပဝိဝေကဝိတက်-ကိလေသာတို့ မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းနှင့် တကွဖြစ်သော ကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၂-ပါး အပြားရှိ၏။

ဝိတက် ၆-ပါး

တစ်နည်း — ဝိတက်သည် အကုသိုလ် (မိစ္ဆာ) ဝိတက် ၃-ပါး နှင့် ကုသိုလ် (သမ္မာ) ဝိတက် ၃-ပါး ဟူ၍ ၆-ပါး အပြားရှိ၏။

ထိုတွင် အကုသိုလ် (မိစ္ဆာ) ဝိတက် ၃-ပါးဟူသည်ကား —

• (၁) ကာမဝိတက် - ဝတ္ထုကာမ၊ ကိလေသာကာမတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၂) ဗျာပါဒဝိတက် - စိတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်, ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်စေတတ်သော (ဒေါသ)တရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၃) ဝိဟိံသာဝိတက် - သတ္တဝါတို့ကို ညှဉ်းဆဲကြောင်းဖြစ်သော တရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၃-ပါးရှိ၏။

ကုသိုလ် (သမ္မာ) ဝိတက် ၃-ပါးဟူသည်ကား —

• (၁) နေက္ခမ္မဝိတက် - အလောဘ စေတသိက်၊ ပဌမဈာန်၊ ကုသိုလ်စိတ် ၂၁-ပါး၊ နိဗ္ဗာန်ဟုဆိုအပ်သော ထွက်မြောက်တတ်သောတရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၂) အဗျာပါဒဝိတက် - မေတ္တာ(အဒေါသ)နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၃) အဝိဟိံသာဝိတက် - ကရုဏာနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၃-ပါး ရှိ၏။

ဝိတက် ၉-ပါး

တစ်နည်း — ဝိတက်သည်

• (၁) ကာမဝိတက် - ဝတ္ထုကာမ၊ ကိလေသာကာမတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၂) ဗျာပါဒဝိတက် - စိတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်၊ ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်စေတတ်သော (ဒေါသ)တရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၃) ဝိဟိံသာဝိတက် - သတ္တဝါတို့ကို ညှဉ်းဆဲကြောင်းဖြစ်သော တရားနှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၃-ပါးရှိ၏။
• (၄) ဉာတိဝိတက် - အဆွေအမျိုးတို့နှင့်စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၅) ဇနပဒဝိတက် - တိုင်းပြည်, နိုင်ငံ, ဇနပုဒ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၆) အမရာဝိတက် - မသေခြင်းအကျိုးငှာ ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) သေခြင်းကင်းကွာ ချမ်းသာဖို့အကျိုးငှာ ဟု ယူဆ၍ ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ကျင့်အပ်သော အကျင့်နှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) နတ်ချစ်ခြင်းအကျိုးငှာ ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) နတ်ချစ်ခြင်းအကျိုးငှာ ဟု ယူဆ၍ ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ကျင့်အပ်သော အကျင့်နှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း (ဝါ) (တစ်ဖက်ဖက်၌ မရပ်တည်နိုင်သဖြင့်) မပြတ်သားသော "အမရ" မည်သော ငါးကဲ့သို့ ရှောင်လွှဲတတ်၊ ငြင်းပယ်တတ်သော ကြံစည်ခြင်း။
• (၇) ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တဝိတက် - သူတပါးတို့အား သနားတတ်သည်၏အဖြစ်နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၈) လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တဝိတက် - ပစ္စည်းဥစ္စာ၊ အရိုအသေပြုခြင်း၊ ကျော်စောခြင်းတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သောကြံစည်ခြင်း။
• (၉) အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တဝိတက် - မိမိကို သူတစ်ပါးတို့က မထီမဲ့မြင်မပြုစေလိုခြင်း၊ အထင်အမြင်မသေးစေလိုခြင်း နှင့်စပ်ယှဉ်သော ကြံစည်ခြင်း ဟူ၍ ၉-ပါး အပြားရှိ၏။