ဆူလ်တန် မာမွတ်

ဆူလ်တန် မာမွတ် (၁၉၀၀ – ၁၉၈၂) သည် မြန်မာပြည်၊ ရခိုင်တိုင်း၊ (ယခု မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရခိုင်ပြည်နယ်) မှ နိုင်ငံရေးသမားဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှရာဇ် (၁၉၃၇ ခုနှစ်အထိ မြန်မာပြည် အပါအဝင်) မာမွတ်သည် ဗဟိုဥပဒေပြုလွှတ်တော်တွင် အစိုးရအဖွဲ့ အတွင်းဝန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးသည့်နောက် ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် ဘူးသီးတောင်မှ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲဖြင့် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ်တွင် ပြန်လည်အရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ်မှ ၁၉၆၂ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှု အထိ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ၏ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။

ဆူလ်တန် မာမွတ်
ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်၏ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး
တာဝန်သက်တမ်း 1960–1962
ယခင်လူ	ဦးထွန်းတင် (၁၉၅၈-၁၉၆၀)
ဆက်ခံသူ	ဗိုလ်မှူးချုပ်သန်းဖေ (၁၉၆၂-၁၉၆၄)
ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အမတ်၊ ဘူးသီးတောင်မြောက်ပိုင်း မဲဆန္ဒနယ်မြေ
တာဝန်သက်တမ်း 1957–1958
ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အမတ်၊ ဘူးသီးတောင်မြောက်ပိုင်း မဲဆန္ဒနယ်မြေ
တာဝန်သက်တမ်း 1960–1962
ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များ
မွေးဖွား	၁၉၀၀ စစ်တွေ၊ဗြိတိသျှရာဇ်၊ မြန်မာပြည် (ယခု မြန်မာနိုင်ငံ)၊ ရခိုင်တိုင်း
ကွယ်လွန်	၁၉၈၂ ရန်ကုန်မြို့
နိုင်ငံရေးပါတီ	အာရကန် မွတ်စလင်အဖွဲ့
အခြား နိုင်ငံရေးလွှမ်းမိုးမှု	အာရကာနစ် မွတ်စလင်အသင်း
မိခင်ကျောင်း	ကလကတ္တားတက္ကသိုလ်ဘွဲ့ရ

ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု ၏ “မတူကွဲပြားမှုတွင် စည်းလုံးညီညွတ်ရေး” မူဝါဒများအောက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံဖြစ်လာရန် စဉ်းစားနေချိန်၌ မာမွတ်သည် ရခိုင်ရှိ အိန္ဒိယသွေးနှောများအတွက် နတ်မြစ်နှင့် ကုလားတန်မြစ် များကြားတွင် သီးခြားပြည်နယ်တစ်ခုရှိသင့်သည်ဟု အဆိုပြုခဲ့သည်။ သို့မဟုတ် ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ရခိုင်ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များနှင့် သီးခြားဖွဲ့စည်းပါက မွတ်ဆလင်နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ သည် ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် တလှည့်စီ ပါဝင်သော သာသနာရေးဆိုင်ရာ ဖွဲ့စည်းပုံ ရှိသင့်သည်။

ဘဝအစပိုင်း

မာမွတ်ကို ၁၉၀၀ ခုနှစ်တွင် စစ်တွေမြို့တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ ချမ်းသာသော မိသားစုမှ ဆင်းသက်လာသူဖြစ်သည်။ ကာလကတ္တားမြို့တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။

နိုင်ငံရေးအသက်မွေးဝမ်းကြောင်း

မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှရာဇ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်စဉ်က မာမွတ်သည် နယူးဒေလီမြို့ရှိ ဗဟိုဥပဒေပြုလွှတ်တော်တွင် အရေးကြီးသော အစိုးရအဖွဲ့အတွင်းဝန်ရာထူးကို ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ နယ်ချဲ့ ဗြိတိသျှကို မြန်မာပြည်မှ မောင်းထုတ်ရာတွင် ရခိုင်ပြည်၌ ဖက်ဆစ်ဂျပန်တပ်နှင့် [[ဘီအိုင်အေ]]တပ်(ဗမာ့လွှတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်)ကို ကူညီခဲ့ရာမှ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။ ရန်ကုန်အကျဉ်းထောင်နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဂျဆိုရ်ခရိုင်ရှိ ဂျန်ဂျာရ်ဂါချား(Jhingergacha)စခန်းတွင် ၁၀ လ တိုင်တိုင် အကျဉ်းချခံခဲ့ရသည်။ ဂျပန်တွင် ဟီရိုချီးမားနှင့် နာဂါစကီး၌ ဗုံကြဲသည့်နောက်ပိုင်း လွှတ်မြောက်လာခဲ့သည်။ မာမွတ်သည် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့်အတူ မြန်မာလွတ်လပ်ရေးအတွက် အစွမ်းကုန်ကြိုးပမ်းခဲ့သူဖြစ်သည်။ ၁၉၄၂ ရခိုင်ပြည်အဓိကရုဏ်းကို ကိုယ့်တွေ့ ခံရသူဖြစ်သည့်အပြင် ရခိုင်နှင့်မွတ်စလင်အကြား ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးအတွက်လည်း အပတ်တကုပ်ကိုးစားခဲ့သူဖြစ်သည်။

၁၉၅၇ ခုနှစ် ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဘူးသီးတောင် မြောက်ပိုင်း မဲဆန္ဒနယ်မှ မာမွတ်အား ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်တွင် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ဦးနု၏ သန့်ရှင်းဖဆဖလအစိုးရအဖွဲ့တွင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသည်။ မာမွတ်သည် ၁၉၆၀ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ တွင် ပြန်လည်အရွေးခံခဲ့သည်။

၁၉၆၂ ခု အာဏာရှင်နေဝင်းက အာဏသိမ်းသောအခါ ဝန်ကြီး မာမွတ်သည် အရှေ့ပါကစ္စတန်သို့ တိမ်းရှောင် ခိုလုံခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ ခုတွင် မြန်မာပြည်သို့ ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။

ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်စဉ်အတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ဘူးသီးတောင်ဆေးရုံနှင့် ဘူးသီးတောင်ဆေးရုံ အပါအဝင် ဆေးရုံအများအပြားကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ ပါလီမန်အမတ်တစ်ဦးအနေဖြင့် မာဟ်မွတ်သည် ရှားပ်ဘာဇား ခေါ် တမန်သား အစိုးရအလယ်တန်းကျောင်း နှင့် မင်္ဂလာကြီးအလယ်တန်းကျောင်းအပါအဝင် ကျောင်းများစွာကို တည်ထောင်ရန် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနအား စည်းရုံးခဲ့သည်။ သူသည် ရခိုင်လူမျိုးနှင့် အာရကာနစ်မွတ်ဆလင်ကျောင်းသားများအတွက် ဗြိတိန်တွင် ပညာသင်ကြားရန် ပညာသင်ဆု အစီအစဉ်ကိုလည်း ဖန်တီးနိုင်ခဲ့သည်။ ဆုလ်တန်မာမွတ်သည် အာရကန် မွတ်လင်အဖွဲ့နှင့် အာရကာနစ် မွတ်စလင်အသင်း၏ ဥက္ကဋ္ဌလည်း ဖြစ်သည်။

ပြည်နယ်သတ်မှတ်ပေးရန် ကြိုးပမ်းမှု

၁၉၆၀ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရပြီးနောက် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနုက ရခိုင်တိုင်းကို ပြည်နယ်အဖြစ် သတ်မှတ်ပေးသင့်သလား လေ့လာရန် စုံစမ်းရေး ကော်မရှင်ကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ရခိုင်ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အများစုသည် ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ထောက်ခံခဲ့ကြသော်လည်း အာရကာနစ်မွတ်ဆလင်အများစု က ပြည်နယ်အာဏာကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း ကော်မရှင်က တွေ့ရှိခဲ့သည်။ မာမွတ်သည် အိန္ဒိယသွေးနှောများအများစုနေထိုင်ရာ ရခိုင်ပြည်မြောက်ပိုင်းတွင် အာရကာနစ် မွတ်စလင်လူမျိုးများအတွက် ပြည်နယ်တစ်ခုတည်ထောင်ရန် အဆိုပြုခဲ့သည်။ မာမွတ် သည် ၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် Shaista Khan လက်အောက်ရှိ ကုလားတန်မြစ်အထိ မွန်ဂိုအင်ပါယာသမိုင်းကို အခြေခံ၍ ရခိုင်မွတ်စလင်များနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များကြား နယ်နိမိတ်ကို သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ကုလားတန်မြစ်သည် မူဆလင်အများစုနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အများစုနေထိုင်ရာ ဒေသများကို ပိုင်းခြားထားသည်။

စာချွန်လွှာ

၁၉၆၀ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် မာမွတ်နှင့် သူ၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များသည် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံကော်မတီထံ စာချွန်လွှာတင်သွင်းခဲ့သည်။ အဆိုပါစာချွန်လွှာတွင် ပြည်နယ်အစိုးရအတွက် အခြေအနေနှစ်ရပ်ကို ချမှတ်ထားသည်- (၁) ရခိုင်ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များက ၎င်းတို့၏ တောင်းဆိုချက်များကို ထောက်ခံပါက၊ နှင့် ၂) အဆိုပြုထားသော ပြည်နယ်၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေတွင် အာရကာနစ်မွတ်ဆလင်တို့၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် လုံလောက်သော အကာအကွယ်များ ပါဝင်မည်ဆိုပါက ပြည်နယ်သစ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ရခိုင်မွတ်ဆလင်များနှင့် ရခိုင်ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအကြား တစ်လှည့်စီ အုပ်ချုပ်မည်ဖြစ်သည်။

အဆိုပြုချက်တွင် အကယ်၍ ပြည်နယ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးသည် မွတ်စလင်ဖြစ်လျှင် ပြည်နယ်ကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌ (ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ)သည် မွတ်စလင်မဟုတ်သော အခြားလူမျိုးဖြစ်ရမည်။ သို့သော် ၎င်း၏လက်ထောက်သည် မွတ်စလင်တစ်ဦးဖြစ်ရမည်။ ဤသို့ အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဖြစ်ရပါမည်။ အလားတူ အစီအစဉ်သည် အခြားသော ရွေးကောက်ခံ သို့မဟုတ် ခန့်အပ်ထားသော ရာထူးဌာန အဖွဲ့အစည်းအများစုနှင့် သက်ဆိုင်မည်ဖြစ်သည်။ အဆိုပါစာချွန်လွှာတွင် ကိုယ်ပိုင်ယုံကြည်ချက်များအရ ပညာရေးဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများတွင် ဘာသာရေးလေ့လာသင်ယူခွင့်အပါအဝင် လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခွင့် ကို တောင်းဆိုထားသည်။ ရခိုင်အိန္ဒိယသွေးနှောလူမျိုးများ(အာရကာနစ်မွတ်စလင်)ကို ရိုဟင်ဂျာဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် ခွင့်ပြုသင့်သည်။ အမှုဆောင်ချုပ်က အာရကာနစ်မွတ်စလင်အရေးကို ကြီးကြပ်ရန် အရာရှိတစ်ဦး သတ်မှတ်ထားရမည်။

ဆက်လက်ကြည့်ရှုရန်

• ရိုဟင်ဂျာလူမျိုး
• မေယုနယ်ခြားခရိုင်