ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ်

ဘုရားရှင် သကျနိုင်ငံ ကပိလဝတ္ထုမြို့ နိဂြောဓာရုံကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် မိထွေးတော် မဟာပဇာပတိဂေါတမီ ကိုယ်တိုင် ကြီးကြပ်ရက်လုပ် လှူဒါန်းလာသည့် သင်္ကန်းအစုံကို အကြောင်းပြု၍ ဘုရားရှင်ဟောတော်မူသည့်သုတ်။

“သံဃ ဂေါတမိ ဒေဟိ၊ သံဃ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သံဃော စ”ဟု သုံးကြိမ်မြွက်ကြား၍ သံဃာအား လှူဒါန်းရန် တိုက်တွန်းတော်မူပုံ၊

အရှင်အာနန္ဒာက “မိထွေးတော်ကြီးက ဘုရားရှင်အား ကျေးဇူးများသကဲ့သို့ ဘုရားရှင်ကလည်း မိထွေးတော်ကြီးအား ကျေးဇူးများပုံတို့ကို ပြန်ကြားလျှောက်ထားပုံ၊ ဘုရားရှင်က “သရဏဂုမ် (၃)ပါးကို ဆည်းကပ်ခွင့်ရအောင် ငါးပါးသီလကို ကျင့်သုံးခွင့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်အောင် သစ္စာလေးအင်သိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးသော ဆရာ၏ ကျေးဇူးကိုပေးဆပ်၍ မကုန်နိုင်ပုံ၊ (အာစရိယဂုဏော အနန္တော”ဟူသော စကားအတွက် အထောက်အထား ဖြစ်ပါသည်။)

ပုဂ္ဂလိကဒါန (၁၄)မျိုး၊ ပုဂ္ဂလိကဒါန (၁၄)မျိုး၏အဆင့်ဆင့် ရရှိခံစားနိုင်သော အကျိုးကျေးဇူး၊ သံဃိကဒါန (၇)မျိုး၊ သံဃိကဒါနက ပုဂ္ဂလိကဒါနထက် အကျိုးကြီး မြတ်ပုံ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိလေးမျိုးနှင့် ယင်းလေးမျိုးကို တစ်ပါးစီ တစ်ပါးစီ အကျယ်ဝေဖန်၍ ဟောကြားတော်မူထားပါသည်။

အဋ္ဌကထာ၌ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ အမည်ဖြစ်ပေါ်လာပုံ၊ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ၏ ဘုရားရှင်အား သင်္ကန်းလှူဒါန်းလိုသော ဆန္ဒဖြစ်ပေါ်လာပုံ၊ သင်္ကန်းသစ် အစုံဖြစ်အောင် ဆောင်ရွက်ပုံ၊ ဘုရားရှင်ထံ အခမ်းအနားဖြင့် သွားရောက်လှူဒါန်းပုံ၊ ဘုရားရှင်အား သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် လှူဒါန်းခွင့်ရရှိရေးအတွက် လျှောက်ထားပုံ၊ သုံးကြိမ် တိုင်တိုင် ပယ်တော်မူသော ဘုရားရှင်၏ရည်ရွယ်တော်မူချက် (၂)မျိုးနှင့် ဝိတဏ္ဍဝါဒီတို့၏ အယူဝါဒကို စိစစ်ဝေဖန်ချက်။ ဘုရားရှင်သည် သံဃာတော်၌ ပါဝင်မှုရှိမရှိတို့ကို ဖွင့်ပြထားပါသည်။

အာပါဒိကာ, ပေါသိကာ, ထညံပါယေသိ, ပုဂ္ဂလော, ပုဂ္ဂလံ န သုပ္ပဋိကာရ အဘိဝါဒန, ပစ္စုဋ္ဌာန, အဉ္ဇလိကမ္မ သာမီစိကမ္မအဖွင့်များ၊ ဘုရားရှင်နှင့် နန္ဒမင်းသားတို့ ဖွားမြင်ချိန်၊ ဘုရားရှင်အပေါ် မိထွေးတော်၏ စေတနာထားပုံ၊ “ဆရာ့ကျေးဇူး မြင့်မိုရ်ဦး” စကားပုံစတင်လာပုံတို့ကို ဖွင့်ပြထားပါသည်။

ပုဂ္ဂလိကဒါန (၁၄)မျိုးတို့တွင် ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ ပုဂ္ဂိုလ်သုံးမျိုးသာ ပရမဒက္ခိဏဖြစ်ပုံ၊ ကြွင်း (၁၁)မျိုးသည် ပရမဒက္ခိဏမဖြစ်ပုံ၊ ဗာဟိရက ကာမေသု ဝီတရာဂပုဂ္ဂိုလ် ပုထုဇ္ဇနသီလဝန္တ, ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလတို့ကိုလည်း ဖွင့်ပြထားပါသည်။ တိရစ္ဆာန်အား လှူဒါန်းမှုနှင့် ဆက်စပ်၍ သတဂုဏအကျိုးရပုံအဖွင့်၊ သောတာပတ္တိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာယပုဂ္ဂိုလ်များ၊ မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂိုလ်အား လှူဒါန်းနိုင်ပုံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဥဘတော သံဃာအား လှူဒါန်းပုံနှစ်မျိုး၊ ဗုဒ္ဓါသန္တကပစ္စည်း ပေးရမည့်ပုဂ္ဂိုလ်၊ ကာသာဝကဏ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်၊ ဒုဿီလသံဃာမရှိပုံ၊ သံဃေစိတ္တီကာရဖြစ်ဖို့ရန် ခဲရင်းပုံ၊ သံဃကတ ဒက္ခိဏဖြစ်ပုံ၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အား လှူသောအလှူထက် သံဃေ စိတ္တီကာရအလှူက အကျိုးကြီးပုံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိလေးမျိုး၏ပုံစံ သာဓကများ၊ အလှူရှင်ရဟန္တာက အလှူခံရဟန္တာအား လှူသောအလှူ၊ ရဟန္တာမှာ ကုသိုလ် အကုသိုလ် မဖြစ်ပုံ၊

(က) ဘုရားရှင်က အရှင်သာရိပုတ္တရာအား လှူသောအလှူ၊

(ခ) အရှင်သာရိပုတ္တရာက ဘုရားရှင်အား လှူသောအလှူတို့၏ အကျိုးကြီးမှု အကြောင်း ခြားနားချက်၊ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဒါနအကျိုးခံစားရသော သမ္ပဒါလေးပါးတို့ကို ဖွင့်ပြထားပါသည်။

ဋီကာ၌ ဘုရားရှင်နှင့်သံဃာ၊ သုပ္ပဋိကာရ မဖြစ်ပုံ၊ ပါဋိပုဂ္ဂလိက ဝစနတ္ထ၊ ပရမဒက္ခိဏေယျ စိစစ်ချက်၊ သာမဏေရသီလအစရှိသော အဋ္ဌကထာလာပုဒ်တို့ကို စိစစ်ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။

ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ်

ဒါနနှင့် ဒါန-၏အကျိုးကို အကျယ်ဝေဖန် ဟောပြရာသုတ်၊ မိထွေးတော် ဂေါတမီသည် ကိုယ်တိုင်စီမံ ယက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်းလျာအစုံကို ဘုရားရှင်အား လှူလာသောအခါ-သံဃာ့အပေါ်၌ တဆင့် တက်၍ စေတနာဖြစ်ပွါးစေလိုခြင်း, နောင် လာနောက်သားတို့၏ သံဃိကဒါန၌ စိတ် ညွတ်စေလိုခြင်းတို့ကြောင့် အလှူခံယူတော် မမူပဲ သံဃာအား လှူရန် ၃-ကြိမ်တိုင်အောင် တိုက်တွန်းတော်မူသည်။ ထိုအခါ မိထွေးတော်၏ ဘုရားရှင်အပေါ်၌ ကျေးဇူးများ ရှိခဲ့ခြင်း, ဘုရားရှင်၏လည်း မိထွေးတော် အပေါ်၌ ကျေးဇူးတို့ အမြောက်အမြားရှိခဲ့ခြင်းတို့ကို ထောက်ထား၍ အလှူခံတော်မူရန် အရှင်အာနန္ဒာ-က ကူညီ လျှောက်ပြန် လေရာ ရှေးဦးစွာ ကျေးဇူးပြုသူအား ပစ္စယာနုဂ္ဂဟဖြင့် ကျေးဇူးဆပ်ရာ၌ ပြေလည် ကျေကုန်အောင် မတတ်နိုင်ကြောင်း” မိန့်တော်မူပြီးနောက် ဒါန-နှင့် ဒါန-၏အကျိုးကို အကျယ်ဝေဖန် ဟောပြတော်မူရာသုတ်။

အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ၁၄-ပါး

(ယင်း-၌ ဒက္ခိဏာခေါ်သော ဒါနသည်—(၁) ပုဂ္ဂိုလ် အသီးအသီးအား ပေးလှူ မှု = ပါဋိပုဂ္ဂလိကဒါန (၂) သံဃာအား ပေးလှူမှု = သံဃိကဒါန-ဟု ၂-မျိုးရှိရာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကဒါနသည်–(၁) ဘုရားရှင်—, (၂) ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ—, (၃) အရဟတ္တဖလဋ္ဌာန် “ရဟန္တာ”ပုဂ္ဂိုလ်—, (၄) အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်—, (၅) အနာဂါမိဖလဋ္ဌာန် “အနာဂါမ်”ပုဂ္ဂိုလ်—, (၆) အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်—, (၇) သကဒါဂါမိဖလဋ္ဌာန် “သကဒါမ်”ပုဂ္ဂိုလ်—, (၈) သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်—, (၉) သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာန် “သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်”—, (၁၀) သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်—, (၁၁) သာသနာပ ကမ္မဝါဒီ အဘိညာဉ်ရရသေ့ပရိဗိုဇ်—, (၁၂) ကောင်းသော ရောင်း, ဝယ်, လုပ်ကိုင်, စားသောက်သော ပုထုဇဉ် သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်—, (၁၃) တံငါ မုဆိုး-စသော ပုထုဇဉ်ဒုဿီလ—, (၁၄) ခွေး, ဝက်-စသော တိရစ္ဆာန်—အား ပေးလှူမှုအားဖြင့် ၁၄-ပါးရှိ၏။ သရဏဂုံ တည်သူ, သီလရှိသူ ပုထုဇဉ် လူများနှင့် ရဟန်းသာမဏေ သမထ-ဝိပဿနာ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ် ၈-ယောက်တွင် သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၌ ပါဝင်ကုန်၏။

ရနိုင်သော အကျိုးများ

ယင်း-တွင် အညံ့, အဖျင်းဆုံး ဖြစ်သော (၁၄) အမှတ်ပြ တိရစ္ဆာနဒါနသည်သော်လည်း ဘဝ ၁-ရာ၌ အာယု, ဝဏ္ဏ, သုခ, ဗလ, ပဋိဘာန-ဟူသော အကျိုး ၅-မျိုးတို့ကို ပေးစွမ်းနိုင်၏။ (၁၃) အမှတ်ပြုဒါနသည် ဘဝ ၁-ထောင်—, (၁၂) အမှတ်ပြ ဒါနသည် ဘဝ ၁-သိန်း—, (၁၁) အမှတ်ပြ ဒါနသည် ဘဝပေါင်း ကုဋေ ၁-သိန်း တိုင်အောင် ကောင်းကျိုး ၅-မျိုးကို အဆင့်ဆင့် ပေးစွမ်းနိုင်၏။ (၁၀-မှ ၁-အထိ) အမှတ်ပြု အထက် အထက် ဒါနတို့သည် ဘဝ အပိုင်း အခြား အကန့် အသတ် မရှိ မရေမတွက်နိုင်လောက် အောင် ကောင်းကျိုး ပြုစွမ်းနိုင်ကုန်၏။

သံဃိကဒါန

သံဃိကဒါနသည်ကား-(၁) ဘုရားအမှူးရှိသော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ-သံဃာအား—, (၂) ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်သော ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ-သံဃာအား—, (၃) ဘိက္ခု သံဃာအားသာ—, (၄) ဘိက္ခုနီ သံဃာအားသာ— ပေးလှူမှု, (၅) သံဃာမှ ညွှန်းသော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီအား—, (၆) သံဃာမှညွှန်းသော ဘိက္ခုအား —, (၇) သံဃာမှညွှန်းသော ဘိက္ခုနီအား ပေးလှူမှု-ဟူ၍ ၇-ပါးရှိ၏။ ယင်း-သံဃိကဒါနသည် အိမ်ထောင် သားမွေးပြုလျက်ရဟန်းအမည်ကို ခံယူသော သင်္ကန်းလည်ရောက် ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့၌သော်လည်း သံဃာကို ရည်မှတ်၍ အရိယာသံဃာ နှင့်မခြား အလားတူ လေးစား ရိုသေစွာ ပေးလှူမှု ပြုနိုင်လျှင် ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား ပေးလှူရသကဲ့သို့ မရေတွက်နိုင်သော ကောင်းကျိုးကို ပေးစွမ်းနိုင်၏။ ဤ အရာ၌ သံဃိကမြောက်အောင် သံဃာအပေါ်၌ စိတ်ရောက်ရန် လွန်စွာခဲယဉ်းလှ၏။ မှန်၏၊ သံဃာထည်းမှ စာရေးတံမဲဖြင့် သာမဏေကို ရခြင်းကြောင့် စိတ် မကြည်လင်ခဲ့သော်၎င်း, မထေရ်ကြီးကို ရခြင်းကြောင့် ဝမ်းသာအားရ ဖြစ်ခဲ့သော်၎င်း သံဃာ့အပေါ်၌ စိတ်မရောက် သူ-ဟု ဆိုရ၏။ စာရေးတံမဲဖြင့် ရသော သံဃာ့ကိုယ်စားလှယ်ကို ဂုဏ်ငယ်သူ ဂုဏ်ကြီးသူ-ဟု မပိုင်းခြားပဲ သံဃာ့အနေဖြင့် ရိုသေစွာ ပေးလှူနိုင်မှ သံဃိက မြောက်၏။ ယင်း-သို့ သံဃာ့အပေါ်၌ စိတ်ရောက်အောင် ပြုနိုင်လျှင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အား လှူရသော ပုဂ္ဂလိကဒါနထက် သံဃာ့ ကိုယ်စားလှယ် ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်အား လှူရသော သံဃိကဒါန-က သာလွန် မွန်မြတ်၏၊ အကျိုးကြီး၏။ အကျိုးကြီးသော ဒါနကို “ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိ”ဟု ခေါ်ဆို၏။ အလှူပေး အလှူခံ-ပုဂ္ဂိုလ်ကို စွဲ၍ ၄-မျိုးပြား၏။ ယင်း-အပြား အောက်ပုဒ် ကြည့်။)