မောင်နဂါး (ပြင်စည်မင်းသား)
ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ပြင်စည်မင်းသားငါးပါး ရှိသည့်အနက် ဒုတိယပြင်စည်မင်းသားမှာ ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါး ဖြစ်သည်။
ဒုတိယပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါးကို (၁၁၃၃)ခုနှစ် (ခရစ်နှစ် ၁၇၇၁-ခုနှစ်)တွင် ဖွားမြင်သည်။ ဆင်ဖြူရှင်မင်း နှင့် သံလျင်မိဖုရား မင်္ဂလာဒေဝီ တို့မှ သမီးတော် မယ်ဘွားနှင့် သားတော် မောင်နဂါးတို့ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ မယ်ဘွားသည် ငယ်ကပင် ကွယ်လွန်သည်။ သံလျင်မိဖုရား မင်္ဂလာဒေဝီ (ငယ်မည် ရှင်မင်း)သည် ဟံသာဝတီ ရောက်မင်း လက်ထက် ဝန်ကြီးသတိုးသီရိ၏ သမီးဖြစ်သည်။ ဒုတိယပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါးကို ခမည်းတော် ဆင်ဖြူရှင်မင်းလက်ထက် (၁၁၄၄)ခုနှစ် (၁၇၈၂ခုနှစ်)တွင် လက်ရွေးငယ်မြင်းမှူးခန့်ပြီး မင်းရဲသီရိဘွဲ့ခံစေသည်။ (၁၁၄၆)ခုနှစ် (၁၇၈၄)ခုနှစ်တွင် မင်းရဲသီဟကျော်ဘွဲ့နှင့် ပြင်စည်မြို့ကို အသုံးကံကျွေးခံရသောကြောင့် ပြင်စည်မင်းသားဟု တွင်သည်။ ခမည်းတော် ဆင်ဖြူရှင်မင်းနှင့် ရတနာဒေဝီတို့မှ ဖွားမြင်သော သမီးတော် မင်းရွှေငါးနှင့် စုံဖက်သည်။ မြောက်သားတော်မင်းရွှေငါးသည် (၁၁၇၁)ခုနှစ် (၁၈၀၉)ခုနှစ်တွင် ကံကုန်တော်မူသည်။ (၁၂၀၂)ခုနှစ် (၁၈၄၀)ခုနှစ်၊ သာယာဝတီမင်းလက်ထက်တွင် သတိုးမင်းရဲနရာ ဘွဲ့ခံရသည်။ မောင်နဂါး၏မယ်တော် သံလျင်မိဖုရားသည် ရွှေကြက်ယက် သူဌေးသမီးဖြစ်သည်။ ထို့အတွက် ရွှေကြက်ယက် နယ်တဝိုက်မှာ ရှိသော မြေများကို မောင်နဂါး အမွေများစွာ ရလိုက်သည်။ မင်းတုန်းမင်း လက်ထက် (၁၂၁၇)ခုနှစ် (၁၈၅၅)ခုနှစ်၊ နတ်တော်လဆန်း (၃)ရက်နေ့တွင် ကံကုန်သည်။
ရေးသားသီကုံးခဲ့သော မဟာဂီတသီချင်းများ
ပြင်ဆင်ရန်ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ပြင်စည်မင်းသားငါးပါးရှိသည့်အနက် ကဗျာအလင်္ကာရေးသားခြင်း၊ စောင်းငြင်းပတ္တလား တီးမှုတ်ခြင်း စသော အရာများကို အလေ့အလာ အထုံဝါသနာပါသောသူများမှာ ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါးနှင့် ပြင်စည်မင်းသား ထိပ်တင်ပု တို့နှစ်ဦးသာ ဖြစ်သည်။ ကျန်သော ပြင်စည်မင်းသားသုံးပါးမှာ စာဆိုတော်များ မဟုတ်ကြပေ။ ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါးသည်၎င်း၊ ထိပ်တင်ပုသည်၎င်း မဟာဂီတသီချင်းများ ရေးဖွဲ့ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့နှစ်ဦးရေးစပ်ခဲ့သည့် ပတ်ပျိုး၊ ယိုးဒယား၊ တလိုင်း(မွန်သံ)များကို မည်သည့်ပြင်စည်မင်းသားက မည်သည့်သီချင်းများကို ရေးသည်ဟု မဟာဂီတစာအုပ်များတွင် ခွဲခွဲခြားခြား ဖော်ပြထားခြင်းမရှိဘဲ ပြင်စည်မင်းသား ရေးသည်ဟုသာ ယေဘူယျ ဖော်ပြထားရာ မှားယွင်းရောထွေးလေ့ ရှိသည်။
သက္ကရာဇ် (၁၁၅၁)ခုနှစ် (၁၇၈၉-ခုနှစ်)တွင် ဘိုးတော်ဘုရား၏ သားတော် အိမ်ရှေ့မင်း၏အမိန့်အရ အယုဒ္ဓယတိုင်း ဂျွမ်းပြည်၊ ဟရိဘုဉ္စတိုင်း ယွန်းပြည်မှ ပါရှိလာသော အရပ်ရပ်ဒဏ္ဍာရီဇာတ်များကို ဂျွမ်းသံခံ၊ ယွန်းသံခံတို့နှင့် ညှိနှိုင်းကာ မြန်မာဘာသာသို့ ပြန်ဆိုစေသည်။ ပြန်ဆိုပြီးထွက်ပေါ်လာသော ဇာတ်များမှာ ရာမဇာတ်၊ အီနောင်ဇာတ်၊ ကေသာသီရိဇာတ်၊ သင်္ခပတ္တဇာတ်တို့ ဖြစ်သည်။ ဇာတ်စကားနှင့် ဇာတ်အဖွယ် အရာစကားများကို ရေးသားရသော အဖွဲ့နှင့် ဇာတ်ချင်း (သီချင်း)များကို ရေးသားရသောအဖွဲ့ တို့ကို ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ဇာတ်ချင်းရေးသားရသော အဖွဲ့တွင် ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါး ပါဝင်သည်။ ရာမဇာတ်တော်ကြီးပါ ဇာတ်ဖွဲ့နှင့် ဆီလျော်အောင် မောင်နဂါးသည် ယိုးဒယား(၈)ခန်းဟု ခေါ်တွင်သော "ရွှေတညာ၊ နှင်းယွန်းခါဟေမာန်၊ တောတောင်စွယ်၊ တောမြိုင်ခြေ လမ်း၊ ပန်းမြိုင်လယ်၊ ခိုင်ပန်းစုံ၊ မှော်ရုံဟေဝန်၊ မှိုင်းမှုန်ပြာညို" တို့ကို ရေးသားခဲ့ခြင်း ဖြစသ်ည်။ (အဆိုပါ ယိုးဒယား(၈)ခန်းကို ပြင်စည်မင်းသား ထိပ်တင်ပု ရေးသားသည်ဟု မှားလေ့ရှိသည်။ ထိုအချိန်က ထိပ်တင်ပု မမွေးသေးပေ။)
သက္ကရာဇ် (၁၂၀၃)ခုနှစ် (၁၈၄၁-ခုနှစ်)၊ သာယာဝတီမင်း ရန်ကုန်မြို့သို့ စုန်ဆင်းသောအခါ ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါးလည်း ပါလာသည်။ ရန်ကုန်တွင် (၇)လခန့် ကြာသည်။ မောင်နဂါးသည် "တောင်ယံတောကြီး၊ တောင်ယံတောကလေး၊ နှင်းယွန်းဂိမ္မာန်၊ နှင်းယွန်းသာဟေမန်၊ ကောင်းကြီးသင်ခါ၊ ညှင်းညှင်းပဉ္စင် ရွှေတံမြွာ၊ စိန်မြရံချယ်၊ သောင်းကျေးဒီပါဘွေ" အစရှိသည့် တလိုင်း(မွန်)သီချင်းများကိုလည်း ရေးသားခဲ့သေးသည်။ ယင်းအပြင် "ရင့်ကျူး ဝယ်မန္ဒာ" နှင့် "ယုဇနမာလာပတ်ပျိုး"တို့ကိုလည်း ရေးသားခဲ့သေးသည်။
ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါး၏ အဆက်အနွယ်များ
ပြင်ဆင်ရန်ပြင်စည်မင်းသား မောင်နဂါး၏ အဆက်အနွယ် ရွှေကြက်ယက်တင်တင်သည် အင်္ဂလိပ်အစိုးရလက်ထက် ထောက်ပံ့ကြေးရရှိသော မင်းဆွေမင်းမျိုးများ စာရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ မူလက ထောက်ပံ့ကြေး (၁၅)ကျပ်သာ ရရှိပြီး နောက်ပိုင်းတွင် (၁၀ဝ)ကျပ် တိုးပြီးရခဲ့သည်။[၁]
ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ မောင်သန်းဆွေ (ထားဝယ်)၏ ကုန်းဘောင်ရှင်းတမ်းမှ ပြင်စည်မင်းသားရှင်းတမ်း