ရောဟိတဿနတ်သား
ရောဟိတဿ နတ်သားသည် ဗုဒ္ဓစာပေ၌ ထင်ရှားသော နတ်သားတစ်ပါးဖြစ်သည်။ သစ္စာလေးပါးသည် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း ဖြစ်၏ သို့ရာတွင် ခန္ဓာကိုယ်၌ နိဗ္ဗာန်မရှိကြောင်းကို ဘုရားရှင်နှင့် အမေး အဖြေ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
စကြာဝဠာလောကအကြောင်း မေး
ပြင်ဆင်ရန်“အရှင်ဘုရား အစစွာ ဖြစ်လည်းမဖြစ်, အိုလည်းမအို, သေလည်းမသေ, ရွေ့လည်း မရွေ့ လျော, တဖန်လည်း ပဋိသန္ဓေမနေရာ ဖြစ်သော စကြာဝဠာလောက၏ တစ်စိတ် တစ်ဒေသအရပ်ကို ခြေလျင်သွားခြင်းဖြင့် လောက၏အဆုံးကို သိခြင်း, မြင်ခြင်း, ရောက်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်, ဖြစ်နိုင်ပါ၏လော ဘုရား”ဟု ရောဟိတဿ နတ်သားက ဘုရားရှင်အား မေးလျှောက်ရာ-
သင်္ခါရလောကကို ဖြေ
ပြင်ဆင်ရန်ဘုရားရှင်က-“ရောဟိတဿနတ်သား အစစွာ ဖြစ်လည်းမဖြစ်, အိုလည်းမအို, သေလည်းမသေ, ရွေ့လည်းမရွေ့လျော, တဖန်ပဋိသန္ဓေလည်း မနေရာဖြစ်သော (သင်္ခါရ) လောက၏ အဆုံးကို ခြေလျင်သွားခြင်းဖြင့် သိအပ်, မြင်အပ်, ရောက်အပ်၏ဟု ငါဘုရား ဟောတော်မမူ”ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏။
ယင်းသို့ နတ်သားနှင့်ဘုရား အမေး အဖြေပြုရာ၌ နတ်သားက စကြာဝဠာ လောကကို ရည်ရွယ်၍ မေးမြန်းလျှောက်ထား၏၊ ဘုရားရှင်က သင်္ခါရလောကကို ရည်ရွယ်၍ ဖြေကြားတော်မူသည်၊ ရည်ရွယ် ချက်ခြင်း မတူကြကုန်။
သို့ရာတွင် ရောဟိတဿနတ်သားက “မိမိမေးလျှောက်သည့် ပြဿနာကို အမေး နှင့်ကိုက်ညီအောင် ဖြေကြားတော်မူသည်"ဟု မှတ်ထင်ကာ ဘုရားရှင်အား ချီးမွမ်းထောမနာ ပြုလေသည်။
အတိတ်ဇာတ်ကြောင်း
ပြင်ဆင်ရန်၎င်းနောက် ရောဟိတဿနတ်သားက အောက်ပါအတိုင်း ထပ်မံလျှောက်ထားပြန် လေသည်... “အရှင်ဘုရား ရှေးအခါက တပည်တော်သည် ဘောဇမုဆိုးဖြစ်ပြီး တန်ခိုးကြီးမား၍ ကောင်းကင်ယံသို့ ပျံသွားနိုင်သော ရသေ့တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့ဘူးပါသည်၊ ထိုအခါ တပည့်တော် (ရသေ့)မှာ လေး အတတ်၌ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်၍ ပစ်ခတ်မှု၌ လက်တည်သော လေးသမား ကျော် လေးပညာကျော်တစ်ယောက် ပစ်ခတ် အပ်သောမြှားဖြင့် ဖီလာကန့်လန့် တစ်မုဟုတ်ခြင်း မပင်မပန်းပဲ ထန်းပင်ရိပ်ကို ကျော်လွန် ကျစေနိုင်သော လျင်မြန်သည်အဟုန် (အစွမ်း) ရှိခဲ့ပါသည်။
၎င်းပြင်-အရှေ့သမုဒ္ဒရာမှ အနောက် သမုဒ္ဒရာလောက်ရှိသော အရပ်အထိ လွန်စွာ လွန်စွာ ကွာလှမ်းလှသော အရပ်ကို လှမ်း သွားနိုင်သော ခြေလှမ်းရှိခဲ့ပါသည်။
ယင်းသို့ လျင်မြန်သောအဟုန်နှင့် အလွန်ကျဲသော ခြေလှမ်းရှိသဖြင့် “ငါသည် ခြေလျင်သွားခြင်ဖြင့် လောက၏အဆုံးသို့ ရောက်စေအံ့”ဟု ကြုံးဝါး၍သွားပါသော်လည်း စားမှု, သောက်မှု, ခဲမှု, လျက်မှုကို လည်းကောင်း၊ ကျင်ကြီး, ကျင်ငယ်ကိစ္စကို လည်းကောင်း၊ အိပ်ငိုက်ခြင်း, အပန်းဖြေခြင်းကိုလည်းကောင်း ကြဉ်ထား၍ ရာပေါင်းများစွာ အသက်ရှည်သော်လည်း လောက၏ အဆုံးသို့မရောက်ပဲ ထိုကာလအကြား၌သာ သေလွန်ခဲ့ရပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား၏။
သစ္စာလေးပါး
ပြင်ဆင်ရန်နောက်ဆုံး၌ ဘုရားရှင်က “ခန္ဓာငါးပါး ရှိသောကိုယ်ကောင်ခေါ် ဤတစ်လံမျှ လောက်သော ရူပကာယအတ္တဘော၌ သင်္ခါ ရလောကဟူသော ဒုက္ခသစ္စာ, သင်္ခါရလောက၏ဖြစ်ကြောင်း သမုဒယသစ္စာ, သင်္ခါရလောက၏ချုပ်ငြိမ်းရာ နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်)သို့ ရောက်စေတတ်သော (ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော) အကျင့်ဟူသော မဂ္ဂသစ္စာအားဖြင့် ဤသစ္စာလေးပါးတရားသည် နိဗ္ဗာန် ရောက်ကြောင်း ဖြစ်၏”ဟု ဟောတော်မူသည်။ [၁]
ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘော၌ နိဗ္ဗာန်မရှိ
ပြင်ဆင်ရန်ဤသုတ်၌ ဟောတော်မူအပ်သော နိဗ္ဗာန်နှင့် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းအကျင့် သစ္စာလေးပါးတရားသည် ကဠေဝရ, သသညက, သမနက-ဟူသော ပုဒ် ၃-ပုဒ်ဖြင့် ပြအပ်သော ခန္ဓာ ၅-ပါးရှိသော သင်္ခါရလောက၌ ရှိ၏ဟု ဆို၏။ ရှင်းအံ့-ကဠေဝရ-ပုဒ်ဖြင့် ရူပက္ခန္ဓာကို ပြ၏၊ သသညက-ပုဒ်ဖြင့် သညာပြဓာန်းသော ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ-ဟူသော စေတသိက်ခန္ဓာ ၃-ပါးကိုပြ၏၊ သမနက-ပုဒ်ဖြင့် စိတ်ဟူသော ဝိညာဏက္ခန္ဓာကို ပြ၏၊ ဤသို့အားဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးရှိသော သင်္ခါရ လောကဟု သိရာ၏။ ယင်းသို့ ဆိုသော်လည်း (စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ)-စသော ပါဠိတော်များ၌ ဥပမာအားဖြင့်တင်စား၍ ဆိုသကဲ့သို့ ခန္ဓာငါးပါး၌ တင်စား၍ဆိုသဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးကိုစွဲ၍ ပညတ်သောကြောင့် ဤတစ်လံမျှလောက်သော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘော၌ နိဗ္ဗာန်မရှိ ဟု မှတ်အပ်၏။ [၂] [၃]