သမထ

(၁) (ဆန့်ကျင်ဘက်နီဝရဏ တရားတို့ကို) ငြိမ်းအေးစေတတ်သော

• (က) စိတ္တေကဂ္ဂတာသမာဓိ။
• (ခ) ဝိပဿနာသမာဓိ။
• (ဂ) စတုတ္ထဈာန်သမာဓိ။
• (ဃ) သမာပတ် ၈-ပါး၊ ကသိုဏ်းဈာန်။
• (င) လောကုတ္တရာသမာဓိ။

• (၂) (အဓိကရုဏ်း ၄-ပါးကို) ငြိမ်းအေးစေတတ်သော သမ္မုခါစသော သမထ ၇-ပါး။
• (၃) (ရုပ်နာမ်သင်္ခါရတို့၏) ငြိမ်းအေးရာနိဗ္ဗာန်။
• (၄) ငြိမ်းအေး-ငြိမ်သက်-လိမ္မာ-ယဉ်ကျေး-ခြင်း။
• (၅) သမထသုတ်။

သမထ ဆိုသည်မှာ စိတ်ကိုတည်ငြိမ်အေးချမ်းစေသော သမ္မာသမာဓိအလုပ် ဖြစ်သည်။ မြတ်စွာဘုရားဟောကြားတော်မူသော သမထကမ္မဋ္ဌာန်း လေးဆယ်(၄၀) ရှိသည်။ ဝိပဿနာအလုပ်ဆိုသည်မှာ ပညာစခန်း ပညာအလုပ်ဖြစ်သည်။ ထိုပညာကို ကောင်းစွာပိုင်ပိုင်သိဖို့ရန်မှာ သမထအလုပ်ဟူသော သမာဓိတည်ကြည်အောင် ရှုမှတ်မှုမှာ အရေးပါလှပါသည်။ မြတ်ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ဟူ၍ သိက္ခာ ကျင့်စရာ ၃ မျိုးရှိရာ ထိုသုံးမျိုးကို အစဉ်တိုင်းဖြည့်ကျင့်ကြရပါမည်။ သီလရှိမှ သမာဓိတည်နိုင်သလို သမာဓိတည်မှ ပညာ ဝိပဿနာဖြစ်နိုင်သောကြောင့် သမထအလုပ် သမာဓိအလုပ်ကို အနည်းနှင့်အများတော့ လုပ်ကို လုပ်ကြရပါမည်။ သမာဓိအဆင့် သမထအဆင့်များမှာလည်း များစွာရှိသည်။ အကျယ်ကို ဝိသုဒ္ဓ်မဂ်အဋ္ဌကထာတို့၌ ရှုမြင်နိုင်သည်။